افرای قرمز

[Darya]

نام علمی : Acer rubrum

خانواده : Aceraceae

موطن : شمال شرقی آمریکا

​

کاربرد: سایبان ، حواشی خیابان ، بر سطوح چمن ، کنار آب و تک درخت ، رنگ آمیزی پاییزی

در اوایل بهار گلهای قرمز فراوان به تاج درخت نمایی کاملاً قرمز میدهد .پس از آن برگهای قرمز رنگ شروع به رشد میکنندکه به تدریج سبز درخشان میشوند . دمبرگ و رگبرگها و شاخه های جوان همچنان قرمز رنگ باقی میمانند ودر تابستان میوه های قرمز لابلای برگها رشد میکند . جزو اولین درختانی است که خزان میکند .برگها قبل از ریزش تبدیل به رنگ نارنجی و قرمز میشوند .مناسب ترین مکان رشد آنها در کنار آب است.

ارتفاع : 15 تا 30 متر

قطر تاج پوششی : 12 تا 24 متر

تاج متراکم و بیضی شکل . شاخه ها راست و قامت افراشته .پوست تنه خاکستری تیره و پوسته پوسته .






برگها ساده و متقابل و چند قسمتی . دارای دندانه های نامنظم و درازا و پهنای 5 تا 10 سانتیمتر

​

​

​

​

گلها قرمز و کوچک و مشخص است که قبل از باز شدن برگها شکوفا میشوند .

​

میوه ها فندقه های بالدار قرمز به شکل V . تدریجاً دانه ها تغییر رنگ داده و در طول زمستان بر درخت باقی میمانند

​

سیستم ریشه : عمیق تا متوسط

سرعت رشد : سریع

سرما و گرمای مرطوب را تحمل میکند ولی در برابر گرمای خشک حساس است .

خاک لومی و مرطوب و غنی را ترجیح میدهد ولی خاک قلیایی را نیز میپذیرد . در مقابل غرقابی شدن مقاوم است . تابش مستقیم خورشید و شرایط ساحلی را تحمل میکند . از باد شدید باید محافظت شود .

هرس: شاخه های زیذین نهال جوان حذف شود . بهترین زمان هرس زمستان است . در بهار در اثر قطع اندام ، شیره گیاهی فراوانی خارج میشود .

ابیاری : رطوبت زیاد نیاز دارد .

تغذیه: هر دو سال یکبار در فصل پاییز کود دامی داده شود .

آفات و بیماریها : مورد حمله شته قرار میگیرد . برای درمان باید از سموم فسفره استفاده کرد مانند مالاتیون .نوعی بیماری قارچی هم باعث پژمردگی و در نهایت خشکیدگی گیاه میشود که در صورت بروز باید درخت را قطع کرده و سوزانده شود . بستر درخت بیمار را با محلول بوردو ضد عفونی کرد .

 

[پانته آ]

افرا:
گياهشناسي:
جنس افرا(acer) يكي از دو جنس تشكيل دهنده ي تيره ي افرا يا Aceraceae مي باشد . افراها درختاني با برگ هاي متقابل و بدون گوشوارك ، خزاندار يا هميشه سبز مي باشند . گل ها منظم ، زيرين (تخودان زبرين) يا بطور ضعيفي مياني يا كمرين ، نرماده يا تك جنسي ( گل هاي ماده بدون پرچم بارور ) مي باشند . كاسبرگ ها 4-5 تايي و به ندرت بدون گلبرگ اند .
عملا گل هاي نر باعث كم شدن قومه ناميه در مادگي و گل هاي ماده باعث شكوفا نشدن بساك هاي پرچم مي شوند .ميوه فندقه (cachene دو تايي است كه هنگام رسدن به دو فندقه بالدار تبديل مي شود و بال هاي نا متقارن آنها وسيله ي خوبي براي پراكنش افراها و نيز كمكي براي شناسايي آن ها است . در حدود 150 گونه افرا كه اكثرا در منطقه معتدله نيمكره شمالي يافت شده اند.
از اين تيره چند گونه در ايران وجود دراد ( از جمله شيردار ، افراري برگ چناري ، كركف ، كيكم ، پلت و ....) گونه هاي چندي نيز از جمله Acer nrgundo در ايران به فراواني كشت شده و بردبار تر از گونه هاي ايراني است گونه هاي مختلف افرا جنگل روي هستند و در شمال ايران و جنگل هاي ارسباران مي رويند.

 

[پانته آ]

-كرب( (Acer campestre
معمولا بصورت درختچه هاي بزرگ ويا درختان كوچك گسترده با چند تنه به بلندي 15-10 متر مي باشد .در شرايط مناسب ارتفاع آن به بيش از 20 متر نيز مي رسد . تاج آن كروي و داراي انشعابات زيادي است .برگ هاي خزان كننده ي كرب داراي 5-3 لوب مي باشد و طول 10-5 سانتي متر دارند . اگر برگ كرب را قطع كنيم شيرابه اي شيري رنگ از آن خادج مي شود . گل ها در ارديبهشت ماه ظاهر مي شود . برگ هاي زيبا زرد طلايي در پاييز ديده مي شود . رويشگاه هاي طبيعي كرب شامل اروپا و آسياي صغير مي باشد همچنين بر روي خاك هاي لومي-شني سبك با بستر آهكي بخوبي رشد مي كند.

2- كركف(Acer platanoides) :
درختي است متوسط و ارتفاع آن معمولا از 30 متر تجاوز نمي كند . پوست تنه درختان جوان خاكستري روشن و صاف مي باشد ولي بعد ها تيره شده و ترك هاي مشبك سطحي و تقريبا طولي ظاهر مي شود .
تاج آن تخم مرغي شكل گسترده و با انشعابات انبوه است . برگ هاي كركف بدون كرك ، خزان پذير ، داراي دمبرگ طويل (با مايع شيري رنگ ) پنجه اي با 3 تا 7 لوب مي باشد . در پاييز معمولا نارنجي مايل به قرمز ميباشد . گل هاي معطر و سبز مايل به زرد آن در اواخر فروردين تا ارديبهشت ظاهر مي شود .تعداد زيادي كولتيوار با اختلاف هاي نسبتا زياد در اين گونه وجود دارد و بيش از 50 كولتيوار بصورت متداول كاشته شده و مصارف تجاري دارند . مثل كولتيوار Globosum ( كه با تاچ كروي انبوه در خيابان ها استفاده مي شود .) يا كولتيوار Schwedler با برگ هاي قرمز يا Dissectum با شكاف هخاي عميق در برگ .
در فضاي باز بصورت منفرد يا آميخته قابل كشت است و خاك هاي سبك با زهكش خوب را مي پسندد.

3- افاري شبه چناري (Acer pseudo platanus) :
يكي از از افرا هاي محبوب در اروپا است و درخت زيبايي است كه در جلوي خانه ها و .... مورد استفاده است .اين گونه، درختان بزرگي هستند و ارتفاع آنها گاه به بيش از 40-30 متر مي رسد . پوست آنها فلسي – خاكستري تيره استو به صرت ورقه اي پهن بزرگ جد مي شود كهبسيار شبيه به درخت چنار است .
تاج بلندتر و افراشته تري از كركف دارد ولي هيشه منظم و متقارن است . برگ هاي متقابل و پنجه اي شكل با 5 لوب دارند در سطح رو تيره تراست وبدون كرك مي باشد . گل هاي سبز و رزدش در اوايل ارديبهشت ظاهر مي شوند . امروزه تعداد 60 كولتيوار با تفاوت هاي شكلي و رنگ آميزي حفظ شده اند . در كشور هايي مثل كانادا در اواخر مرداد تا شهريور با زخم زني در چند نقطه روي تنه صمغ و شيره ي اين گياه را جمع آوري كرده و به مصرف مي رسانند .

4- افراي سياه (Acer negundo):
در بين افراها تعداد زيادي با برگ هاي مركب مي باشند اما فقط يكي از آنها با برگ هاي مركب تك شانه اي با بيش از 3 برگچه مي باشد و آن افراي سياه است كه درختي است متوسط يا كوچك كه در حدود 15 متر ارتفاع دارد . پوست تنه صاف و يكنواخت ، خاكستري –قهوه اي تا خاكستري تيره و شاخه هاي جوان از يك پوشش مومي سفيد رنگ پوشيده شده اند . برگ هاي خزان كننده آنهااز 5 تا 7 برگچه دارند . در سطح رو سبز تيره و در سطح زير سبز روشن و اغلب كرك دراند . گلها اواخر اسفند ظاهر مي شوند و زرد مايل به سبز و بصورت خوشه و درگروه هاي محوري ظاهر مي گردند . اين گونه ، درختي است دوپايه كه گل هاي نر آن بصورت گروههايي با دمگل آذين بلند و گل هاي ماده بصورت خوشه آويزان اند.افراي سياه بومي شمال شرقي آمريكا است . افراي سياه بيشاز 300 سال است كه بخصوص در پارك ها و كنار خيابان ها كاشته مي شود و بيش از 30 كولتيوار با اختلافاتي در رنگ آميزي برگ ها دارند كه معمول ترين آنها زرد خالدار در كولتيوار Aweovariegatum و سفيد خالدار در Variegatum مي باشند.

5-افراي سرخ(Acer palmatum) :
اين افرا از سرزمين اصلي خود معني ژاپن و كره در اوايل قرن نوزدهم به اروپا رفته است . درخت نسبتا كوچكي است كه در حدود 6-8 متر ارتفاع دارد عموما نهال آنها كوتاه است . پوست تنه صاف و يكنواخت و قرمز مايل به قهوه اي با راه هاي روشن است . ولي با بالا رفتن سن ، خاكستري رنگ مي شود . تاج آن معمولا بلندو افراشته ،نيمه كروي با انشعابات نا منظم كه معمولا با يكزاويه باز و گسترده و يا حتي گاهي قائم نسبت به تنه رشد مي كند .برگ ها پنه اي با 7-5 لوب عميق مي باشد و به رنگ سبز تيره است كه در پاييز به قرمز يا طلاييمتمايل به خرمايي تغيير رنگ مي يابد و منظره ي بسيار زيباييرا خلق مي كند كهمي توان از آن به دليل همين ويژگي در فضاي سبز استفاده ي بسياري را برد.امروزه از اين افرا بيش از 60 كولتيوار با رنگ هاي مختلف كاشته شده است. اين افرا كاملا به سرما مقاوم است و خشكي را نيز بنحوي تحمل مي كند.
امروزه در ايران نهال هاي پيوندي سه ساله گاه تا 150-180 هزار تومان در بازار به فروش مي رسد .

بررسي آسيب ريشه ي افرا بر روي ساختمان ها در صورت كشت در فضاي شهري :
آسيب ريشه ي درختان به ساختمان ها و محوطه هاي ساختماني و گاهي به سيستم فاضلاب ها قابل توجه است و گاه درختان خسارات سنگيني به ساختمان هاي مجاور خود وارد مي كنند . در زير اطلاعات مربوط به اين بحث در مورد چند گونه از افرا ها آمده است.

1- فاصله ماكزيمم گزارش شده ي درخت از محل آسيب براي گونه هاي Acer بيست متر است كه در 90% موارد فاصله ي درخت كمتراز 12 متر بوده است .
2- ارتفاع ماكزيمم عادي درنواحي شهري داراي خاك رس قابل انقباض براي كركف 21-17 متر ،براي افراي شبه چناري 24-20 متر و براي افراي سياه 13-10 متر مي باشد . دركل ،درصددرختان افرا نسبتبه كل درختان گزارش شده اي كه سبب خسارت شده اند 3/8 % مي باشد و در 6/9 % از كل گزارشات به سيستم هاي فاضلاب آسيب زده اند . البته 78% بررسي هاي به افراي شبه چناري مربوط است.

درختان جوان ومسن ترگونه هاي بزرگ هرس سنگين و كاهشتاج را تحمل مي كنند.

-بررسي روش هاي ازدياد در افرا:
در مورداين گياهانروش هاي گوناگون افزايش بكار مي رود كه عبارت اند از بذر ، پيوند ، قلمه ، افكندن و ريزافزايي مي باشد.
1- بذر: بذر بيشتر افرا ها در پاييز مي رسد.اما گونه هاي A.rubrum وA.sacchatinum (افراي قندي) دربهار توليد بذر ني كند كه اين ها بايد زود مع اوري شدهبدون خشك شدن بي درنگ كشت گردند .در گونه هاي ديگز سرمادهي به مدت 90 روز در دماي 42 درجه و كاشت در بهار منجر به جوانه زني خوب مي شود . كشت پاييزه در هواي آزاد به شرط خيساندن بذر ها بمدت يك هفته و تعويض هر روزه ي آن امكان پذير است.
بذر افراي سرخ (A.palmatum) اگر در آب گرم 34 درجه قرار گيرد (2روز) سپس سرما ببيند جوانه مي زند البته به اعتقاد عده اي بذور اين گياه در شرايط كرج قابل تنژيدن نيست.
افراي مذكور با افزايش بذري به نسبت شبيه پايه مادري است به ويژهاگر گياه مادري مجزا كاشته شود .
تكثير A.negundoو A.pseudoplatanus با بذر توسط پوششي 5/0 سانتي متري در سايه و در آبان ماه امكان پذير است.

قمله :
قلمه ي برگدار افراي ژاپني A.palmatum در محيط كشت ماسه و پيت خزه به آساني ريشه مي دهد . (به شرط گرفتن قلمه در اواخر بهار از قسمت هاي انتهاي شاخه ها و در زير مه افشان ). البته زخم زني و كاربرد ABA 2/0 مفيد است. بكارگيري ABA به غلظت 8000 تا 20000 ppm در تالك براي ريشه زايي قلمه هاي برگدار گونه هاي مختلف Acer درزير مه افشان و روي پاگرما نتايج خوبي داده است.قلمه هاي چوب سخت Acer palmatum كه در اواسط زمستان گرفته مي شود پس از زخم زني و تيمار باABA در گل خانه موفقيت آميز است.

پيوند:
به طور معمول پيوند جانبي يا نيمانيم براي ارقام مختلف بر روي پايه هاي مناسب زده مي شود .(ر.ك.به گياه افزايي ترجمه دكتر خوشخوي ج.2 )

رضا نوروزي
زمستان 85


منابع مورد استفاده :
1- درختان و درختچه ها . مترجمين م.پولاديان- اصغر كهندل – اناشرات جهاد دانشگاهي تهران
2- درختكاري. جلد اول. انتشارات سازمان پارك ها
3- ريشه درختان و ساختمان ها. مترجم . صفيه رضوانيان . انتشارات سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر تهران
4- رده بندي گياهي .كتاب دوم :دولپه اي ها. تاليف ولي ا... مظفريان. انتشارات اميركبير
5- گياه افزايي مباني و روش ها.جلد سوم . ترجمه ي مرتضي خوشخوي. انتشارات درانشگاه شيراز