گاهی به مطالب و دستورات روشن و آسان شرعی که می دانیم عمل نمی کنیم و آنگاه نزد اساتید معرفت و اخلاق و تربیت می رویم و تقاضای ذکری سنگین تر و مطالبی بالاتر از آنچه لازم داریم می کنیم. در سطح کلاس اول هستیم و تکلیف سال هفتم را می خواهیم. این علامت آن است که نمی خواهیم از راه صحیح بالا برویم و به کمالات و درجات عالی معنوی برسیم! ای کاش می دانستیم صلاح دین و دنیای ما در تمسک به انبیاء و اولیاء و تمسک به قرآن و عترت است (برگرفته از كتاب در محضر آیت الله بهجت ره)
مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ وَرَّثَهُ اللَّهُ عِلمَ ما لَم یَعلَم.
هر كس به آنچه می داند عمل كند، خداوند دانش آنچه را كه نمی داند به او ارزانى می دارد.[1]
و لذا به روشنی از این روایت شریف می توان فهمید که حرکت در مسیر الهی و پیمودن پله ها معرفت برای رسیدن به قله های دانش و رضایت الهی در گرو عمل نمودن به دانسته هاست همانطور که این روایت شریف بیانگر این مطلب بوده و در واقع به نوعی اطمینان خاطر می دهد که اگر انسانی به وظایف دینی خود عمل کند و آنچه را که می داند در زندگی خود پیاده سازد خداوند جهل او را به خاطر این عمل برطرف نموده و دانش آنچه را که نمی داند به او ارزانی خواهد نمود.
سیره علما همیشه بر این بوده است که بیش از آنکه حرف بزنند با اعمال خود مخاطبین را جذب و تبلیغ می کردند به عنوان مثال به برخی از این سیره اشاره خواهیم نمود.
اولین اثر موعظه در وجود خودش بود
درباره عالم وارسته وعارف فرزانه حاج آخوند تربتی گفته اند: «وقتی حاج آخوند ملاعباس منبر می‌رفت و موعظه می‌كرد، اولین كسی كه موعظه‌ها در وجودش اثر می‌كرد، خود او بود. موعظه در حاج آخوند بیشتر از همه كس تاثیر می‌كرد. می‌گریست واشك‌ها بر روی محاسنش جاری می‌شد. و حاضرین در مجلس چنان منقلب می‌شدند كه از خود بی خود شده و این طور احساس می‌كردند كه در مسجد مدینه نشسته اند و بلاتشبیه گویی حرف‌های پیغمبر اكرم صلی الله علیه وآله وسلم را گوش می‌كنند...»[2] .
و سبک و سیره آخوند تربتی بر عمل به دانسته ها و رعایت حق الناس بود و می توان به جرأت گفت که آخوند ملاعباس تربتی عالمی عامل بود که در سراسر زندگی ، به حقوق دیگران ارج نهاده و هنجار هاى اجتماعى را رعایت مى کرد . آقاى راشد در این زمینه مى نویسد: هر گاه بام خانه اش را کاه گل مى کرد، مقدارى از بام همسایه را هم که متصل به خانه اش بود، کاه گل مى کرد. هیچ گاه برف خانه اش را در کوچه نمى ریخت و ناودان خانه اش را به کوچه نمى گذاشت و ما را نهى می کرد که در جوى آب که به خانه هاى مردم مى رود، چیزى بشوییم . و به همین جهت یکی از توصیه های همیشگی آیت الله قاضی این بود که : (برو آنچه از نیکی که می دانی درست عمل کن؛ در نهایت دقت و سعی، بدان که تو عارف خواهی بود.)
و درباره واعظ نامدار مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری نیز نوشته اند «اثر انفاس قدسیه و تاثیر اندرز و موعظه آقای حاج شیخ جعفر شوشتری به نحوی بود كه علما ومجتهدان و شنوندگان، مثل مجلس روضه، گریه و ناله می‌كردند.
روزی این آیه را از سوره «یس» خواند كه: «و امتازوا الیوم ایها المجرمون»[3] ؛ روز قیامت به گناهكاران خطاب می‌رسد:ای گناهكاران، از یكدیگر جدا شوید» در این هنگام فریاد و ضجه از حضار بلند شد... [4].
و همچنین نقل شده است: «افندی‌های عثمانی در منابر شیخ شوشتری در كاظمیه كربلا و نجف شركت می‌كردند. هنگامی كه وی منبرش را با آیات قرآن افتتاح می‌كرد، آنان می‌نگریستند و می‌گفتند: گویی ما این آیات را تا كنون نشنیده ایم و جبرئیل اكنون این آیات را نازل كرده است.»
این تاثیر و منقلب كردنها، تنها در سایه عمل به گفته‌های خود و برخورداری كامل از تزكیه و تهذیب نفس امكان دارد. چنین اشخاصی واقعا از نورانیت و قداستی برخوردارند كه دیگران فاقد این خصایص و سجایا هستند.
و میرزای بزرگ قائم مقام فراهانی درباره مرحوم شوشتری می‌گوید: «ایشان در ارض اقدس در مسجد گوهرشاد منبر تشریف می‌برد و گوش هوش مردم خراسان به فرمایشات كثیر الفایدات ایشان بود. حقیر هم گوشه‌ای را گرفته، هر شب به فیض مواعظ شافیه و نصایح كافیه ایشان فائز می‌گردید. فی الحقیقة فرمایشان ایشان اثر دیگری داشت. هر كس شرفیاب خدمتشان شده بود، می‌دانست كه نور مجسم بودند...»[5] .
و توصیه همیشگی علمای اخلاق بر همین نکته بود که بیش از اینکه دنبال ازدیاد معلومات خود باشید سعی کنید که به دانسته های خود عمل کنید به عنوان نمونه آیت الله وجدانی فخر در درس‌های اخلاقی خود، همواره بر این امر پافشاری می‌كرد كه مبلغان و واعظان نباید چیزی را بگویند كه خود بدان عمل نمی‌كنند.
ایشان از استاد خود نقل می‌فرمود:».. بر فرض اگر می‌خواهید درباره نماز شب صحبت كنید، حتما آن شب، خودتان نماز شب بخوانید و اگر درباره صدقه بحث می‌كنید، حداقل آن روز، صدقه بدهید.»
پس می توان نتیجه گرفت که عمل به گفته ها و دانسته ها کلید سعادت و رسیدن به قله های معرفت خواهد بود امید است که خداوند متعال فهم و عمل به این معارف نورانی را به ما عنایت فرماید.
پی نوشت ها:
[1] . دانش نامه عقائد اسلامی – ج2-ص486 -ح 1827
[2] . فضیلت‌های فراموش شده، ص 78.
[3] . یس/59.
[4] . علماء معاصرین، ص 16، (مجالس المواع1 ص 17) .
[5] . مجالس المواعظ (مقدمه) ، ص 17 و 18.
منبع:
سایت انجم علمی اعجاز قرآن
پایگاه شهید آوینی
سایت حوزه علمیه خراسان
ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان
تهیه و فرآوری: جواددلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان