معصومه بانو
متخصص بخش خانه و خانواده
حواس پرتی و دقت نکردن در نماز!
حدیث:
رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ عَلَیهِ السَّلَامُ قَالَ:
إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّى یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ. 1...
ترجمه:
هرگاه بنده به نماز بایستد، خداوند عزّوجل به او رو میکند و مدام متوجّه بنده خویش است، تا اینکه او سه مرتبه از خدا روبرگرداند. هنگامی که بنده برای مرتبه سوم از خدا منصرف شد، خداوند نیز از او رو برمیگرداند.
شرح:
روایت از امام صادق (علیهالسلام) منقول است که حضرت فرمودند: آنگاه که بنده به نماز بایستد، به سوی او *خداوند رو میکند. تعبیر «أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِه» کنایه از این است که خداوند نسبت به او عنایت تام و خاص میفرماید. ما اینطوری هستیم که وقتی میخواهیم به کسی خیلی توجه کنیم، با تمام چهره متوجهش میشویم. بعد دارد: «فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّى یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّات»؛ یعنی خدا رویش را از او بر نمیگرداند، تا اینکه این بنده سه بار رویش را از خدا برگرداند. حالا میگویم که منظور از این رو برگرداندن چیست. در ادامه میفرماید: «فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ». یعنی دفعه سوم که این بنده رویش را از خدا برگرداند، اینجا دیگر خدا رویش را از او بر میگرداند.
این ترجمه تحت اللّفظی روایت بود؛ امّا به چند نکته هم اشاره کنم. نکته اوّل اینکه معلوم میشود اگر بنده رو میکند به سوی خداوند، خداوند هم به سوی او رو میکند. مطلب اصلی که از روایت پیدا میشود همین است. «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ»؛ چرا؟ چون نماز رویآوردن به خدا است. این اصل کار است. اگر روی بیاوری به خدا،* خدا هم رویش را به طرف تو میکند، آنهم *آنطور رو کردن که عرض کردم «ِبوَجْهِه» است؛ یعنی توجّه تام و عنایت خاص به بندهاش میکند.
هرگاه بنده به نماز بایستد، خداوند عزّوجل به او رو میکند و مدام متوجّه بنده خویش است، تا اینکه او سه مرتبه از خدا روبرگرداند. هنگامی که بنده برای مرتبه سوم از خدا منصرف شد، خداوند نیز از او رو برمیگرداندنکته دوم این است که تو اگر رویت را از خدا برگردانی، *خدا رویش را از تو بر نمیگرداند؛ امّا این سقف دارد. یک بار که از او روی برگرداندی، او رویش را بر نمیگرداند. بار دوم هم که برگرداندی، باز *رویش را بر نمیگرداند. امّا دفعه سوم اگر از خدا رو برگرداندی، دیگر او هم روی خود را بر میگرداند. البته این روایت در مورد نماز است.در نماز رو برگرداندن از خدا عبارت از:
این است که انسان در بین نماز توجهش به غیر خدا باشد. ما در روایات داریم که اگر کسی دو رکعت نماز بخواند و در نماز حضور قلب داشته باشد، این نماز نمازی است که یکی از آثارش این است که تمام گناهان صغیره او آمرزیده میشود. در روایتی هم اینطور آمده است که توجّه به خدا به این معنا است که انسان هنگام نماز، نسبت به امور دنیایی حدیث نفس نکند. یعنی حالا که ایستادهای و داری نماز میخوانی، این چند دقیقه را دیگر نرو در مغازهات! فکرت را نبر این طرف و آن طرف! این نماز، همین چند دقیقه که بیشتر نیست؛ چه خبر است؟!
من یک قضیّهای الآن یادم آمد در مورد یکی از علمای تهران (رضوانالله تعالی علیه) که نمیخواهم اسم ببرم و چندین سال است که فوت کرده است؛ شاید این قضیه را نقل کرده باشم. یادم است که روز وفاتی بود و بهاصطلاح *تعطیل بود. من هم اتفاقاً نزدیک ظهر جایی در خیابان بودم. ظهر شد و چون ایشان را میشناختم رفتم به مسجد ایشان و نمازم را آنجا به جماعت خواندم. نماز تمام شد و بعد آن آقا، در حالی که جمعیت ایستاده بود، متوجه من شد. البته من جایی ایستاده بودم که متوجه من نشود، ولی فهمید و آمد پیش من سلام کرد. من همینطور رفاقتانه گفتم شما خیلی نمازت را تند میخوانی! ایشان گفت به من نگو که نمازت را تند می خوانی؛ به آنهایی بگو که دو تا نمازشان را با یک نماز من میخوانند!
حالا غرضم این است که این عجله در نماز برای چیست؟! چند دقیقه که بیشتر نیست؛ چرا عجله میکنی؟! چون در نماز هیچ التفاتی به خدا نیست. این روایت را نگاه کنید؛ میگوید که اگر تو رو بیاوری، من رویم را از تو بر نمیگردانم؛ با تمام چهره به تو رو میکنم؛ «أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِه»؛ من با تمام چهره به تو توجه میکنم. اگر یک دفعه هم برگرداندی، من رو بر نمیگردانم؛ دو مرتبه هم که رو برگرداندی و رفتی، باز هم مورد عنایتی؛ امّا دفعه سوم دیگر از تو رو بر میگردانم.
حالا می خواستم این را عرض کنم که میدانید که یکی از ابزار استجابت دعا نماز است. اصلاً روایت داریم که هر کسی نماز بخواند ـهمین نماز واجبـ و بعد از نماز دعا کند، *یک دعای مستجاب دارد. خوب، دعاهی ما پس از نماز مستجاب نمیشود؟ چون در نماز متوجه خدا نبودی! متوجه چه بودی؟! متوجه امور دنیاییات بودی. وقتی متوجه نبودی، دیگر اثری ندارد.
رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ عَلَیهِ السَّلَامُ قَالَ:
إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّى یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ. 1...
ترجمه:
هرگاه بنده به نماز بایستد، خداوند عزّوجل به او رو میکند و مدام متوجّه بنده خویش است، تا اینکه او سه مرتبه از خدا روبرگرداند. هنگامی که بنده برای مرتبه سوم از خدا منصرف شد، خداوند نیز از او رو برمیگرداند.
شرح:
روایت از امام صادق (علیهالسلام) منقول است که حضرت فرمودند: آنگاه که بنده به نماز بایستد، به سوی او *خداوند رو میکند. تعبیر «أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِه» کنایه از این است که خداوند نسبت به او عنایت تام و خاص میفرماید. ما اینطوری هستیم که وقتی میخواهیم به کسی خیلی توجه کنیم، با تمام چهره متوجهش میشویم. بعد دارد: «فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّى یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّات»؛ یعنی خدا رویش را از او بر نمیگرداند، تا اینکه این بنده سه بار رویش را از خدا برگرداند. حالا میگویم که منظور از این رو برگرداندن چیست. در ادامه میفرماید: «فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ». یعنی دفعه سوم که این بنده رویش را از خدا برگرداند، اینجا دیگر خدا رویش را از او بر میگرداند.
این ترجمه تحت اللّفظی روایت بود؛ امّا به چند نکته هم اشاره کنم. نکته اوّل اینکه معلوم میشود اگر بنده رو میکند به سوی خداوند، خداوند هم به سوی او رو میکند. مطلب اصلی که از روایت پیدا میشود همین است. «إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ»؛ چرا؟ چون نماز رویآوردن به خدا است. این اصل کار است. اگر روی بیاوری به خدا،* خدا هم رویش را به طرف تو میکند، آنهم *آنطور رو کردن که عرض کردم «ِبوَجْهِه» است؛ یعنی توجّه تام و عنایت خاص به بندهاش میکند.
هرگاه بنده به نماز بایستد، خداوند عزّوجل به او رو میکند و مدام متوجّه بنده خویش است، تا اینکه او سه مرتبه از خدا روبرگرداند. هنگامی که بنده برای مرتبه سوم از خدا منصرف شد، خداوند نیز از او رو برمیگرداندنکته دوم این است که تو اگر رویت را از خدا برگردانی، *خدا رویش را از تو بر نمیگرداند؛ امّا این سقف دارد. یک بار که از او روی برگرداندی، او رویش را بر نمیگرداند. بار دوم هم که برگرداندی، باز *رویش را بر نمیگرداند. امّا دفعه سوم اگر از خدا رو برگرداندی، دیگر او هم روی خود را بر میگرداند. البته این روایت در مورد نماز است.در نماز رو برگرداندن از خدا عبارت از:
این است که انسان در بین نماز توجهش به غیر خدا باشد. ما در روایات داریم که اگر کسی دو رکعت نماز بخواند و در نماز حضور قلب داشته باشد، این نماز نمازی است که یکی از آثارش این است که تمام گناهان صغیره او آمرزیده میشود. در روایتی هم اینطور آمده است که توجّه به خدا به این معنا است که انسان هنگام نماز، نسبت به امور دنیایی حدیث نفس نکند. یعنی حالا که ایستادهای و داری نماز میخوانی، این چند دقیقه را دیگر نرو در مغازهات! فکرت را نبر این طرف و آن طرف! این نماز، همین چند دقیقه که بیشتر نیست؛ چه خبر است؟!
من یک قضیّهای الآن یادم آمد در مورد یکی از علمای تهران (رضوانالله تعالی علیه) که نمیخواهم اسم ببرم و چندین سال است که فوت کرده است؛ شاید این قضیه را نقل کرده باشم. یادم است که روز وفاتی بود و بهاصطلاح *تعطیل بود. من هم اتفاقاً نزدیک ظهر جایی در خیابان بودم. ظهر شد و چون ایشان را میشناختم رفتم به مسجد ایشان و نمازم را آنجا به جماعت خواندم. نماز تمام شد و بعد آن آقا، در حالی که جمعیت ایستاده بود، متوجه من شد. البته من جایی ایستاده بودم که متوجه من نشود، ولی فهمید و آمد پیش من سلام کرد. من همینطور رفاقتانه گفتم شما خیلی نمازت را تند میخوانی! ایشان گفت به من نگو که نمازت را تند می خوانی؛ به آنهایی بگو که دو تا نمازشان را با یک نماز من میخوانند!
حالا غرضم این است که این عجله در نماز برای چیست؟! چند دقیقه که بیشتر نیست؛ چرا عجله میکنی؟! چون در نماز هیچ التفاتی به خدا نیست. این روایت را نگاه کنید؛ میگوید که اگر تو رو بیاوری، من رویم را از تو بر نمیگردانم؛ با تمام چهره به تو رو میکنم؛ «أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِه»؛ من با تمام چهره به تو توجه میکنم. اگر یک دفعه هم برگرداندی، من رو بر نمیگردانم؛ دو مرتبه هم که رو برگرداندی و رفتی، باز هم مورد عنایتی؛ امّا دفعه سوم دیگر از تو رو بر میگردانم.
حالا می خواستم این را عرض کنم که میدانید که یکی از ابزار استجابت دعا نماز است. اصلاً روایت داریم که هر کسی نماز بخواند ـهمین نماز واجبـ و بعد از نماز دعا کند، *یک دعای مستجاب دارد. خوب، دعاهی ما پس از نماز مستجاب نمیشود؟ چون در نماز متوجه خدا نبودی! متوجه چه بودی؟! متوجه امور دنیاییات بودی. وقتی متوجه نبودی، دیگر اثری ندارد.