دردسرهايي‌كه با طب سوزني كم مي‌شود
جام جم آنلاين: سردرد بيماري شايعي است كه تقريبا همه افراد در طول زندگي آن را تجربه كرده‌اند و علل مختلفي دارد. شايع‌ترين علت آن تحريكات عصبي است كه در نتيجه استرس و تنش‌هاي روحي به وجود مي‌آيد، اما بين سردردها يك نوع سردرد وجود دارد كه جزو سردردهاي وخيم به حساب مي‌آيد و معمولا صبح‌ها به صورت ناگهاني و با علائمي مانند حالت تهوع، استفراغ جهنده و افزايش فشار مغزي بروز مي‌كند.
در اين حالت بيمار بايد هرچه سريع‌تر به پزشك مراجعه كند، زيرا فشار خون بالا، سرگيجه، دوبيني و ابهام در تكلم از علائمي است كه بايد جدي گرفته شود.
علت اين نوع سردرد مي‌تواند خونريزي، آبسه يا حتي تومور مغزي باشد. در اين حالت، سردرد چنان ناگهاني و شديد است كه آن را به غرش رعد تشبيه مي‌كنند.
شايد شما هم جزو آن دسته افرادي باشيد كه اگر باد سرد به صورتتان بخورد، دچار سردرد مي‌شويد. اين سردرد ـ كه به آن سردرد ناشي از سينوزيت يا التهاب سينوس‌ها مي‌گويند ـ با علائمي مانند خلط و ترشح در ناحيه پشت حلق همراه است.
در اين شرايط پزشك با گرفتن اسكن و راديوگرافي از سينوس‌ها مي‌تواند به تشخيص قطعي برسد. بد نيست بدانيد، هميشه سردرد ناشي از ابتلا به بيماري نيست و گاهي با خوردن برخي مواد غذايي ممكن است دچار سردرد شويد.
مواد غذايي تيرامين‌زا مانند پنير كه باعث افزايش ماده‌اي به نام سروتونين، آدرنالين يا نورآدرنالين در خون مي‌شود، سردرد را ايجاد مي‌كند.
مصرف مواد غذايي مانند سوسيس، شكلات، قهوه و چاي و كولا يا مشروبات الكلي هم مي‌تواند برخي افراد را دچار سردرد كند.
اين نوع سردرد به علت گشادي عروق ـ كه در نتيجه آزاد شدن مواد اسيدآمينه تيرامين در خون است ـ به وجود مي‌آيد.
نوع ديگر سردرد كه به سردرد كششي معروف است، به دليل استفاده از وسايلي مانند رايانه يا رانندگي طولاني‌مدت ـ كه كشش و فشار زيادي به عضلات سر و گردن وارد مي‌كند ـ ايجاد مي‌شود.
گاهي هم سردرد به دليل خستگي و كشش عضلات چشم به وجود مي‌آيد؛ مثل كساني كه با وجود اختلالات بينايي مانند نزديك‌بيني يا دوربيني از عينك استفاده نمي‌كنند.
اين افراد به علت فشاري كه براي ديدن اشياء به عضلات چشم وارد مي‌كنند، دچار سردرد مي‌شوند. بعضي بيماران از سردرد در ناحيه فكي و گيجگاهي شكايت مي‌كنند. اين نوع سردرد در نتيجه التهاب ناحيه فكي به وجود مي‌آيد و به آن آرتريت فكي مي‌گويند.
سردردهاي ناشي از مسموميت و استنشاق هواي آلوده به دليل آلودگي هواي شهرهاي بزرگ نيز اين روزها شايع است. اما از شايع‌ترين سردردها كه بخصوص بين جوانان زياد ديده مي‌شود، ميگرن است.
علت اين نوع سردرد گشادي عروق مغز در اثر آزاد شدن موادي به نام كته كولامين وسروتونين در خون است كه با علائمي مانند سردردهاي يكطرفه، تهوع، استفراغ، اختلالات بينايي و ترس از نور همراه است و حتي گاهي آفتاب شديد مي‌تواند اين سردرد را تشديد كند و معمولا چند دقيقه تا چند ساعت طول مي‌كشد و بيمار حالت عصبي پيدا مي‌كند تا جايي كه ممكن است قادر به حرف زدن نباشد و بخواهد به محيط آرام و دور از نور پناه ببرد.
سردردهاي ميگرني تا 18 ساعت هم طول مي‌كشد و گاهي چنان شدت مي‌يابد كه بيمار مي‌تواند نبض عروق را در گيجگاه حس خود كند.
سردرد از ديدگاه طب سنتي
از نظر طب سنتي سردرد به دو علت به وجود مي‌آيد؛ يكي به علت افزايش فعاليت در سيستم يانگ ـ كه همان كبد، كليه و طحال است ـ ايجاد مي‌شود. در واقع كساني كه به علت افزايش فعاليت يانگ دچار سردرد مي‌شوند، افرادي هستند كه داخل بدن احساس گرما مي‌كنند و از هواي سرد لذت مي‌برند.
از ديگر ويژگي‌هاي اين افراد اين است كه خيلي عصبي هستند و زباني قرمز و نبضي قوي دارند و مانند اين است كه فشار خون از سوراخي كوچك عبور مي‌كند كه در اصطلاح به اين نبض‌ها نبض اسكورلينگ مي‌گويند.
نوع ديگري از سردرد در افرادي ديده مي‌شود كه اغلب احساس سرما و لرز دارند و برعكس گروه اول گرايش به گرما دارند و از گرما لذت مي‌برند. زبان آنها رنگ پريده است و نبضي بسيار ضعيف دارند و به اصطلاح به آن، نبض نخي‌شكل مي‌گويند و اين نشان‌دهنده اين است كه چنين افرادي كمبود يين دارند يعني ميزان جريان خون و انرژي كليه‌شان پايين است.
طب سوزني در درمان سردردهاي غيرعضوي مانند سردرد به دليل فشار عروق بر روي گردن ـ كه در نتيجه ديسك گردن يا آرتروز گردن ايجاد مي‌شود ـ خيلي موفق بوده است.
مكانيسم عمل به اين صورت است كه با كمك طب سوزني كورتيكو استروئيدهاي طبيعي بدن بالا مي‌رود و حالت ضدالتهابي در بدن ايجاد مي‌شود و در نتيجه فشار روي عروق كم و تا ميزان زيادي سردرد كم مي‌شود.
البته هستند افرادي كه سردرد آنان چند عاملي است؛ مثلا هم از سينوزيت رنج مي‌برند و هم ميگرن و تنش‌هاي عصبي علت سردرد آنهاست. اينجاست كه يك پزشك حاذق با معاينه دقيق مي‌تواند سردرد را ريشه‌يابي كند.
بنابراين پزشكي كه در زمينه طب سوزني فعاليت مي‌كند، لازم است به تمام آزمايش‌هاي پاراكلينيك آشنا باشد؛ يعني براحتي بتواند از ام‌آرآي يا سي‌تي‌اسكن و علائم راديولوژي و آزمايشگاهي بيمار سر در آورد.
گاهي يك افزايش چربي ساده مي‌تواند باعث سردرد شود يا كاهش قند خون يا كم‌خوني سردرد مي‌آورد بنابراين پزشك متخصص طب سوزني با توجه به شرح حال بيمار و معاينات دقيق و در صورت لزوم بررسي‌هاي دقيق آزمايشگاهي مي‌تواند بيماري را شناسايي و نقاط طب سوزني مربوطه را انتخاب كند.
نقاط طب سوزني براي اين افراد به دو دسته تقسيم مي‌شود. نقاط انتهايي كه در انتهاي دست و پا قرار گرفته و نقاط فوكال كه مربوط به درد بيمار است.
اين نقاط در مناطق درد وجود دارد؛ مثلا براي فردي كه سردرد دارد، اين نقاط در ناحيه گوش، پشت گردن و جلوي سر قرار دارد كه همان انتهاي پايانه‌هاي عصبي هستند.
اين نقاط روي مريدين‌هايي قرار دارد كه به اعضا يا ارگان‌هاي مربوطه مانند كليه يا كبد مربوط مي‌شود و با تحريك اين نقاط ميزان جريان خون و انرژي در ارگان‌هايي كه باعث سردرد شده تنظيم مي‌شود. يكي از اين نقاط كه بين دو ابرو قرار دارد، براي درمان ميگرن به كار مي‌رود.
بعضي نقاط هم به سيستم عصبي مركزي (مغز و نخاع) مربوط مي‌شود كه از آن براي متعادل كردن ميزان جريان و انرژي در سيستم اعصاب و حفظ تعادل بيمار استفاده مي‌شود؛ مثلا اگر بيماري دچار سرگيجه است، علاوه بر نقاط سردرد بايد نقاط مربوط به تعادل گوش داخلي يا نقاط مربوط به تعادل مخچه‌اي را با سوزن‌هاي مخصوص طب سوزني تحريك كنيم.
علاوه بر سوزن گاهي مي‌توان از الكتريسيته در اين نقاط استفاده كرد. البته الكتريسيته بايد با جريان متناسب و با توجه به وضعيت و تحمل بيمار استفاده شود. جريان الكتريسيته ميزان آندورفين، داينورفين، بتاآندورفين، آنكفارين و كورتيكواستروئيدهاي طبيعي را در بدن افزايش مي‌دهد.
همچنين براي افزايش آرامش و كنترل سيستم اعصاب داخلي و غدد مربوطه با تحريك نقاطي در گوش، جريان خون وانرژي در ارگان‌ها تنظيم مي‌شود. يعني تعادل در سيستم يين و يانگ و انرژي و جريان خون در ارگان‌ها برقرار مي‌شود.
رفع همزمان اختلالات به كمك طب سوزني
معمولا بعد از انجام طب سوزني براي درمان سردرد، علاوه بر برطرف شدن سردرد و احساس آرامش، چنانچه بيمار از اختلالات ديگري مانند اختلال خواب يا اختلال پريود هم رنج مي‌برده، اين مشكلات نيز برطرف مي‌شود و حتي در مواردي ديده شده كه ميزان تحريك‌پذيري بيمار به برخي مواد كه قبلا به آنها حساس بوده كم مي‌شود يا كاملا از بين مي‌رود يا حالت تهوع وي نيز از بين مي‌رود.
دوره درمان براي تمام بيماري‌ها شامل سه دوره ده جلسه‌اي است كه سه روز در هفته و به طور منظم بايد انجام شود.
معمولا بعد از ده جلسه آثار بهبود در بيمار مشاهده مي‌شود. دوره‌هاي دوم يا سوم به منظور پيشگيري از عود بيماري توصيه مي‌شود كه چنانچه بيمار اين جلسات را با پشتكار و نظم انجام دهد، به بهبود كامل مي‌رسد.
سردرد از جمله بيماري‌هايي است كه معمولا با گذراندن سه دوره درماني طب سوزني كمتر عود مي‌كند، مگر اين‌كه حوادثي به بيمار شوك و تنش وارد كرده، به عود بيماري منجر شود.
به طور مثال بيماري كه با طب سوزني درمان شده، با از دست دادن يكي از نزديكان يا شنيدن خبري ناگوار يا ضربه‌هاي ناشي از تصادف مي‌تواند دوباره دچار سردرد شود؛ همچنين ابتلا به يك بيماري جديد مي‌تواند موجب بروز سردرد شود؛ مثلا ابتلا به سينوزيت مي‌تواند بيمار درمان شده را دچار سردرد كند كه ربطي به سردرد قبلي او ندارد.
درمان بسياري از سردردها با طب سوزني تنها زماني موثر است كه بيماري عضوي وجود نداشته باشد. به طور مثال فردي كه دچار تومور مغزي است، تا وقتي تومورش درمان نشود سردرد ناشي از آن برطرف نخواهد شد.
بنابراين در مواردي كه سردرد، غيرعضوي و ناشي از مشكلات عصبي، التهابي (سينوزيت) يا عروقي كه به علت فشار عروق است (مانند آرتروز يا حتي ديسك‌هاي گردن كه باعث فشار روي عروق مي‌شود) نتايج بسيار خوبي از طب سوزني در درمان به دست آمده، پس بايد گفت، طب سوزني يك طب كمكي و طبيعي و بدون عارضه در كنار طب كلاسيك است. (جام جم - ضميمه سيب)
دكتر فرهاد صبري - متخصص بيهوشي و طب سوزني
جام جم آنلاين: سردرد بيماري شايعي است كه تقريبا همه افراد در طول زندگي آن را تجربه كرده‌اند و علل مختلفي دارد. شايع‌ترين علت آن تحريكات عصبي است كه در نتيجه استرس و تنش‌هاي روحي به وجود مي‌آيد، اما بين سردردها يك نوع سردرد وجود دارد كه جزو سردردهاي وخيم به حساب مي‌آيد و معمولا صبح‌ها به صورت ناگهاني و با علائمي مانند حالت تهوع، استفراغ جهنده و افزايش فشار مغزي بروز مي‌كند.
در اين حالت بيمار بايد هرچه سريع‌تر به پزشك مراجعه كند، زيرا فشار خون بالا، سرگيجه، دوبيني و ابهام در تكلم از علائمي است كه بايد جدي گرفته شود.
علت اين نوع سردرد مي‌تواند خونريزي، آبسه يا حتي تومور مغزي باشد. در اين حالت، سردرد چنان ناگهاني و شديد است كه آن را به غرش رعد تشبيه مي‌كنند.
شايد شما هم جزو آن دسته افرادي باشيد كه اگر باد سرد به صورتتان بخورد، دچار سردرد مي‌شويد. اين سردرد ـ كه به آن سردرد ناشي از سينوزيت يا التهاب سينوس‌ها مي‌گويند ـ با علائمي مانند خلط و ترشح در ناحيه پشت حلق همراه است.
در اين شرايط پزشك با گرفتن اسكن و راديوگرافي از سينوس‌ها مي‌تواند به تشخيص قطعي برسد. بد نيست بدانيد، هميشه سردرد ناشي از ابتلا به بيماري نيست و گاهي با خوردن برخي مواد غذايي ممكن است دچار سردرد شويد.
مواد غذايي تيرامين‌زا مانند پنير كه باعث افزايش ماده‌اي به نام سروتونين، آدرنالين يا نورآدرنالين در خون مي‌شود، سردرد را ايجاد مي‌كند.
مصرف مواد غذايي مانند سوسيس، شكلات، قهوه و چاي و كولا يا مشروبات الكلي هم مي‌تواند برخي افراد را دچار سردرد كند.
اين نوع سردرد به علت گشادي عروق ـ كه در نتيجه آزاد شدن مواد اسيدآمينه تيرامين در خون است ـ به وجود مي‌آيد.
نوع ديگر سردرد كه به سردرد كششي معروف است، به دليل استفاده از وسايلي مانند رايانه يا رانندگي طولاني‌مدت ـ كه كشش و فشار زيادي به عضلات سر و گردن وارد مي‌كند ـ ايجاد مي‌شود.
گاهي هم سردرد به دليل خستگي و كشش عضلات چشم به وجود مي‌آيد؛ مثل كساني كه با وجود اختلالات بينايي مانند نزديك‌بيني يا دوربيني از عينك استفاده نمي‌كنند.
اين افراد به علت فشاري كه براي ديدن اشياء به عضلات چشم وارد مي‌كنند، دچار سردرد مي‌شوند. بعضي بيماران از سردرد در ناحيه فكي و گيجگاهي شكايت مي‌كنند. اين نوع سردرد در نتيجه التهاب ناحيه فكي به وجود مي‌آيد و به آن آرتريت فكي مي‌گويند.
سردردهاي ناشي از مسموميت و استنشاق هواي آلوده به دليل آلودگي هواي شهرهاي بزرگ نيز اين روزها شايع است. اما از شايع‌ترين سردردها كه بخصوص بين جوانان زياد ديده مي‌شود، ميگرن است.
علت اين نوع سردرد گشادي عروق مغز در اثر آزاد شدن موادي به نام كته كولامين وسروتونين در خون است كه با علائمي مانند سردردهاي يكطرفه، تهوع، استفراغ، اختلالات بينايي و ترس از نور همراه است و حتي گاهي آفتاب شديد مي‌تواند اين سردرد را تشديد كند و معمولا چند دقيقه تا چند ساعت طول مي‌كشد و بيمار حالت عصبي پيدا مي‌كند تا جايي كه ممكن است قادر به حرف زدن نباشد و بخواهد به محيط آرام و دور از نور پناه ببرد.
سردردهاي ميگرني تا 18 ساعت هم طول مي‌كشد و گاهي چنان شدت مي‌يابد كه بيمار مي‌تواند نبض عروق را در گيجگاه حس خود كند.
سردرد از ديدگاه طب سنتي
از نظر طب سنتي سردرد به دو علت به وجود مي‌آيد؛ يكي به علت افزايش فعاليت در سيستم يانگ ـ كه همان كبد، كليه و طحال است ـ ايجاد مي‌شود. در واقع كساني كه به علت افزايش فعاليت يانگ دچار سردرد مي‌شوند، افرادي هستند كه داخل بدن احساس گرما مي‌كنند و از هواي سرد لذت مي‌برند.
از ديگر ويژگي‌هاي اين افراد اين است كه خيلي عصبي هستند و زباني قرمز و نبضي قوي دارند و مانند اين است كه فشار خون از سوراخي كوچك عبور مي‌كند كه در اصطلاح به اين نبض‌ها نبض اسكورلينگ مي‌گويند.
نوع ديگري از سردرد در افرادي ديده مي‌شود كه اغلب احساس سرما و لرز دارند و برعكس گروه اول گرايش به گرما دارند و از گرما لذت مي‌برند. زبان آنها رنگ پريده است و نبضي بسيار ضعيف دارند و به اصطلاح به آن، نبض نخي‌شكل مي‌گويند و اين نشان‌دهنده اين است كه چنين افرادي كمبود يين دارند يعني ميزان جريان خون و انرژي كليه‌شان پايين است.
طب سوزني در درمان سردردهاي غيرعضوي مانند سردرد به دليل فشار عروق بر روي گردن ـ كه در نتيجه ديسك گردن يا آرتروز گردن ايجاد مي‌شود ـ خيلي موفق بوده است.
مكانيسم عمل به اين صورت است كه با كمك طب سوزني كورتيكو استروئيدهاي طبيعي بدن بالا مي‌رود و حالت ضدالتهابي در بدن ايجاد مي‌شود و در نتيجه فشار روي عروق كم و تا ميزان زيادي سردرد كم مي‌شود.
البته هستند افرادي كه سردرد آنان چند عاملي است؛ مثلا هم از سينوزيت رنج مي‌برند و هم ميگرن و تنش‌هاي عصبي علت سردرد آنهاست. اينجاست كه يك پزشك حاذق با معاينه دقيق مي‌تواند سردرد را ريشه‌يابي كند.
بنابراين پزشكي كه در زمينه طب سوزني فعاليت مي‌كند، لازم است به تمام آزمايش‌هاي پاراكلينيك آشنا باشد؛ يعني براحتي بتواند از ام‌آرآي يا سي‌تي‌اسكن و علائم راديولوژي و آزمايشگاهي بيمار سر در آورد.
گاهي يك افزايش چربي ساده مي‌تواند باعث سردرد شود يا كاهش قند خون يا كم‌خوني سردرد مي‌آورد بنابراين پزشك متخصص طب سوزني با توجه به شرح حال بيمار و معاينات دقيق و در صورت لزوم بررسي‌هاي دقيق آزمايشگاهي مي‌تواند بيماري را شناسايي و نقاط طب سوزني مربوطه را انتخاب كند.
نقاط طب سوزني براي اين افراد به دو دسته تقسيم مي‌شود. نقاط انتهايي كه در انتهاي دست و پا قرار گرفته و نقاط فوكال كه مربوط به درد بيمار است.
اين نقاط در مناطق درد وجود دارد؛ مثلا براي فردي كه سردرد دارد، اين نقاط در ناحيه گوش، پشت گردن و جلوي سر قرار دارد كه همان انتهاي پايانه‌هاي عصبي هستند.
اين نقاط روي مريدين‌هايي قرار دارد كه به اعضا يا ارگان‌هاي مربوطه مانند كليه يا كبد مربوط مي‌شود و با تحريك اين نقاط ميزان جريان خون و انرژي در ارگان‌هايي كه باعث سردرد شده تنظيم مي‌شود. يكي از اين نقاط كه بين دو ابرو قرار دارد، براي درمان ميگرن به كار مي‌رود.
بعضي نقاط هم به سيستم عصبي مركزي (مغز و نخاع) مربوط مي‌شود كه از آن براي متعادل كردن ميزان جريان و انرژي در سيستم اعصاب و حفظ تعادل بيمار استفاده مي‌شود؛ مثلا اگر بيماري دچار سرگيجه است، علاوه بر نقاط سردرد بايد نقاط مربوط به تعادل گوش داخلي يا نقاط مربوط به تعادل مخچه‌اي را با سوزن‌هاي مخصوص طب سوزني تحريك كنيم.
علاوه بر سوزن گاهي مي‌توان از الكتريسيته در اين نقاط استفاده كرد. البته الكتريسيته بايد با جريان متناسب و با توجه به وضعيت و تحمل بيمار استفاده شود. جريان الكتريسيته ميزان آندورفين، داينورفين، بتاآندورفين، آنكفارين و كورتيكواستروئيدهاي طبيعي را در بدن افزايش مي‌دهد.
همچنين براي افزايش آرامش و كنترل سيستم اعصاب داخلي و غدد مربوطه با تحريك نقاطي در گوش، جريان خون وانرژي در ارگان‌ها تنظيم مي‌شود. يعني تعادل در سيستم يين و يانگ و انرژي و جريان خون در ارگان‌ها برقرار مي‌شود.
رفع همزمان اختلالات به كمك طب سوزني
معمولا بعد از انجام طب سوزني براي درمان سردرد، علاوه بر برطرف شدن سردرد و احساس آرامش، چنانچه بيمار از اختلالات ديگري مانند اختلال خواب يا اختلال پريود هم رنج مي‌برده، اين مشكلات نيز برطرف مي‌شود و حتي در مواردي ديده شده كه ميزان تحريك‌پذيري بيمار به برخي مواد كه قبلا به آنها حساس بوده كم مي‌شود يا كاملا از بين مي‌رود يا حالت تهوع وي نيز از بين مي‌رود.
دوره درمان براي تمام بيماري‌ها شامل سه دوره ده جلسه‌اي است كه سه روز در هفته و به طور منظم بايد انجام شود.
معمولا بعد از ده جلسه آثار بهبود در بيمار مشاهده مي‌شود. دوره‌هاي دوم يا سوم به منظور پيشگيري از عود بيماري توصيه مي‌شود كه چنانچه بيمار اين جلسات را با پشتكار و نظم انجام دهد، به بهبود كامل مي‌رسد.
سردرد از جمله بيماري‌هايي است كه معمولا با گذراندن سه دوره درماني طب سوزني كمتر عود مي‌كند، مگر اين‌كه حوادثي به بيمار شوك و تنش وارد كرده، به عود بيماري منجر شود.
به طور مثال بيماري كه با طب سوزني درمان شده، با از دست دادن يكي از نزديكان يا شنيدن خبري ناگوار يا ضربه‌هاي ناشي از تصادف مي‌تواند دوباره دچار سردرد شود؛ همچنين ابتلا به يك بيماري جديد مي‌تواند موجب بروز سردرد شود؛ مثلا ابتلا به سينوزيت مي‌تواند بيمار درمان شده را دچار سردرد كند كه ربطي به سردرد قبلي او ندارد.
درمان بسياري از سردردها با طب سوزني تنها زماني موثر است كه بيماري عضوي وجود نداشته باشد. به طور مثال فردي كه دچار تومور مغزي است، تا وقتي تومورش درمان نشود سردرد ناشي از آن برطرف نخواهد شد.
بنابراين در مواردي كه سردرد، غيرعضوي و ناشي از مشكلات عصبي، التهابي (سينوزيت) يا عروقي كه به علت فشار عروق است (مانند آرتروز يا حتي ديسك‌هاي گردن كه باعث فشار روي عروق مي‌شود) نتايج بسيار خوبي از طب سوزني در درمان به دست آمده، پس بايد گفت، طب سوزني يك طب كمكي و طبيعي و بدون عارضه در كنار طب كلاسيك است. (جام جم - ضميمه سيب)
دكتر فرهاد صبري - متخصص بيهوشي و طب سوزني