باباطاهِر، مشهور و ملقب به «عريان»، عارف و شاعر ايرانى سدة 5ق/11م كه سروده‌هايى - اغلب - چهار لختى، در قالب دوبيتى كه بعضى از آنها به لهجه‌اي خاص از گويشهاي غرب ايران است، و نيز كلمات قصاري عارفانه از وي برجاي مانده است.
دربارة سال تولد و وفات، نحوة معاش و طريق كسب دانش و معرفت و مسلك عارفانة او، از منابع قديم، اطلاعات دقيق و روشنى به دست نمى‌آيد، تا آنجا كه ادوارد هرون آلن باباطاهر را «شخصيت مرموز» خوانده، مى‌نويسد: دربارة وي هيچ نمى‌دانيم ...
و محققى ديگر (نك: ايرانيكا، بر آن است كه همة آنچه دربارة باباطاهر مى‌دانيم، اين است كه شاعري صوفى‌منش و از حوالى همدان بوده است. آنچه بيشتر بر ابهام شخصيت باباطاهر مى‌افزايد، نخست منش درويشانه و خصلت انزواطلبانه و در نتيجه گمنام زيستن اوست و ديگر، حكايات افسانه‌وار و كرامات و كرامت گونه‌هايى است كه اغلب از سوي ارادتمندانش، به وي نسبت داده‌اند.
سال تولد باباطاهر: در هيچ مأخذي كهن سخنى در اين باب نرفته است. برخى از نويسندگان گمانهايى زده‌اند: ميرزا مهدي‌خان كوكب، برپاية يك دو بيتى معماگونه و تفسيرپذير منسوب به باباطاهر:
مو آن بحرم كه در ظرف آمَدَستم
مو آن نقطه كه در حرف آمدستم
به هر اَلفى اَلِف قَدّي برآيه
اَلِف قَدّم كه در اَلف آمدستم
خوشا آنانکه الله یارشان بی
بحمد و قل هو الله کارشان بی
خوشا آنانکه دایم در نمازند
بهشت جاودان بازارشان بی
بیا یک شو منور کن اطاقم
مهل در محنت و درد فراقم
به طاق جفت ابروی تو سوگند
که همجفت غمم تا از تو طاقم
□
دو چشمم درد چشمانت بچیناد
مبو روجی که چشمم ته مبیناد
شنیدم رفتی و یاری گرفتی
اگر گوشم شنید چشمم مبیناد
□
عزیزا کاسه‌ی چشمم سرایت
میان هردو چشمم جای پایت
از آن ترسم که غافل پا نهی تو
نشنید خار مژگانم بپایت
□
زدست دیده و دل هر دو فریاد
که هر چه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
□
بیته بالین سیه مار به چشمم
روج روشن شو تار به چشمم
بیته ای نو گل باغ امیدم
گلستان سربسر خار به چشمم
□
بیته یارب به بستان گل مرویاد
وگر روید کسش هرگز مبویاد
بیته هر گل به خنده لب گشاید
رخش از خون دل هرگز مشویاد
□
ته که می‌شی بمو چاره بیاموج
که این تاریک شوانرا چون کرم روج
کهی واجم که کی این روج آیو
کهی واجم که هرگز وا نه‌ای روج
□
بیا تا دست ازین عالم بداریم
بیا تا پای دل از گل برآریم
بیا تا بردباری پیشه سازیم
بیا تا تخم نیکوئی بکاریم
□
یکی برزیگرک نالان درین دشت
بخون دیدگان آلاله می‌کشت
همی کشت و همی گفت ای دریغا
بباید کشت و هشت و رفت ازین دشت
□
درخت غم بجانم کرده ریشه
بدرگاه خدا نالم همیشه
رفیقان قدر یکدیگر بدانید
اجل سنگست و آدم مثل شیشه
اگر شیری اگر میری اگر مور
گذر باید کنی آخر لب گور
دلا رحمی بجان خویشتن کن
که مورانت نهند خوان و کنند سور
□
اگر دل دلبری دلبر کدامی
وگر دلبر دلی دل را چه نامی
دل و دلبر بهم آمیته وینم
ندانم دل که و دلبر کدامی
□
دلی نازک بسان شیشه دیرم
اگر آهی کشم اندیشه دیرم
سرشکم گر بود خونین عجب نیست
مو آن نخلم که در خون ریشه دیرم
□
گر آن نامهربانم مهربان بی
چرا از دیدگانم خون روان بی
اگر دلبر بمو دلدار می‌بو
چرا در تن مرا نه دل نه جان بی
□
چرا دایم بخوابی ای دل ای دل
ز غم در اضطرابی ای دل ای دل
بوره کنجی نشین شکر خدا کن
که شاید کام یابی ای دل ای دل
□
شب تار و بیابان پرورک بی
در این ره روشنایی کمترک بی
گر از دستت برآید پوست از تن
بیفکن تا که بارت کمترک بی
□
مو از قالوا بلی تشویش دیرم
گنه از برگ و باران بیش دیرم
اگر لاتقنطوا دستم نگیرد
مو از یاویلنا اندیش دیرم
□
جدا از رویت ای ماه دل افروز
نه روز از شو شناسم نه شو از روز
وصالت گر مرا گردد میسر
همه روزم شود چون عید نوروز
□
نسیمی کز بن آن کاکل آیو
مرا خوشتر ز بوی سنبل آیو
چو شو گیرم خیالش را در آغوش
سحر از بسترم بوی گل آیو
□
مو کز سوته دلانم چون ننالم
مو کز بی حاصلانم چون ننالم
بگل بلبل نشیند زار نالد
مو که دور از گلانم چون ننالم
چه خوش بی وصلت ای مه امشبک بی
مرا وصل تو آرام دلک بی
زمهرت ای مه شیرین چالاک
مدامم دست حسرت بر سرک بی
□
مسلسل زلف بر رخ ریته دیری
گل و سنبل بهم آمیته دیری
پریشان چون کری زلف دو تا را
بهر تاری دلی آویته دیری
□
اگر مستان هستیم از ته ایمان
وگر بی پا و دستیم از ته ایمان
اگر گبریم و ترسا ور مسلمان
بهر ملت که هستیم از ته ایمان
□
اگر آئی بجانت وانواجم
وگر نائی به هجرانت گداجم
ته هر دردی که داری بر دلم نه
بمیرم یا بسوجم یا بساجم
□
عاشق آن به که دایم در بلا بی
ایوب آسا به کرمان مبتلا بی
حسن آسا بدستش کاسه‌ی
زهر حسین آسا بدشت کربلا بی
□
نوای ناله غم اندوته ذونه
عیار قلب و خالص بوته ذونه
بیا سوته دلان با هم بنالیم
که قدر سوته دل دل سوته ذونه
□
مو آن بحرم که در ظرف آمدستم
چو نقطه بر سر حرف آمدستم
بهر الفی الف قدی بر آیو
الف قدم که در الف آمدستم
□
دلم از دست خوبان گیج و ویجه
مژه بر هم زنم خونابه ریجه
دل عاشق مثال چوب‌تر بی
سری سوجه سری خونابه ریجه
□
ز کشت خاطرم جز غم نروئی
ز باغم جز گل ماتم نروئی
ز صحرای دل بیحاصل مو
گیاه ناامیدی هم نروئی
□
سیه بختم که بختم واژگون بی
سیه روجم که روجم سرنگون بی
شدم آواره‌ی کوی محب
ت زدست دل که یارب غرق خون بی
بیته یک شو دلم بی غم نمی‌بو
که آن دلبر دمی همدم نمی‌بو
هزاران رحمت حق باد بر غم
زمانی از دل ما کم نمی بو
□
مو ام آن آذرین مرغی که فی‌الحال
بسوجم عالم ار برهم زنم بال
مصور گر کشد نقشم به گلشن
بسوجه گلشن از تاثیر تمثال
□
ز عشقت آتشی در بوته دیرم
در آن آتش دل و جان سوته دیرم
سگت ار پا نهد بر چشم ای دوست
بمژگان خاک راهش رو ته دیرم
□
بدریای غمت دل غوطه‌ور بی
مرا داغ فراقت بر جگر بی
ز مژگان خدنگت خورده‌ام تیر
که هر دم سوج دل زان بیشتر بی
□
مدامم دل براه و دیده تر بی
شراب عیشم از خون جگر بی
ببویت زندگی یابم پس از مرگ
ترا گر بر سر خاکم گذر بی
□
گلی کشتم باین الوند دامان
آوش از دیده دادم صبح و شامان
چو روج آیو که بویش وا من آیو
برد بادش سر و سامان بسامان
□
دو چشمانت پیاله‌ی پر ز می بی
خراج ابروانت ملک ری بی
همی وعده کری امروز و فردا
نمیدانم که فردای تو کی بی
□
قدم دایم ز بار غصه خم بی
چو مو محنت کشی در دهر کم بی
مو هرگز از غم آزادی ندیرم
دل بی طالع مو کوه غم بی
□
بشم واشم ازین عالم بدر شم
بشم از چین و ما چین دورتر شم
بشم از حاجیان حج بپرسم
که این دوری بسه یا دورتر شم
□
صدای چاوشان مردن آیو
بگوش آوازه‌ی جان کندن آیو
رفیقان میروند نوبت به نوبت
وای آن ساعت که نوبت وامن آیو
اگر یار مرا دیدی به خلوت بگو ای بی‌وفا ای بیمروت گریبانم ز دستت چاک چاکو نخواهم دوخت تا روز قیامت
□
فلک نه همسری دارد نه هم کف بخون ریزی دلش اصلا نگفت اف همیشه شیوه‌ی کارش همینه چراغ دودمانیرا کند پف
□
فلک در قصد آزارم چرائی گلم گر نیستی خارم چرائی ته که باری ز دوشم بر نداری میان بار سربارم چرایی
□
زدل نقش جمالت در نشی یار خیال خط و خالت در نشی یار مژه سازم بدور دیده پرچین که تا وینم خیالت در نشی یار
□
پریشان سنبلان پرتاب مکه خمارین نرگسان پرخواب مکه براینی ته که دل از مابرینی برنیه روزگار اشتاب مکه
□
جره بازی بدم رفتم به نخجیر سبک دستی بزد بر بال من تیر برو غافل مچر در کوهساران هران غافل چرد غافل خورد تیر
□
مو آن رندم که نامم بی‌قلندر نه خان دیرم نه مان دیرم نه لنگر چو روج آیو بگردم گرد گیتی چو شو آیو به خشتی وانهم سر □ مرا نه سر نه سامان آفریدند پریشانم پریشان آفریدند پریشان خاطران رفتند در خاک مرا از خاک ایشان آفریدند
□
بی ته هر شو سرم بر بالش آیو چو نی از استخوانم نالش آیو شب هجران بجای اشک چشمم ز مژگان پاره‌های آتش آیو
□
مو که چون اشتران قانع به خارم جهازم چوب و خرواری ببارم بدین مزد قلیل و رنج بسیار هنوز از روی مالک شرمسارم
دلم بی وصل ته شادی مبیناد زدرد و محنت آزادی مبیناد خراب آباد دل بی مقدم تو الهی هرگز آبادی مبیناد
□
الاله کوهسارانم تویی یار بنوشه جو کنارانم تویی یار الاله کوهساران هفته‌ای بی امید روزگارانم تویی یار
□
فلک زار و نزارم کردی آخر جدا از گلعذارم کردی آخر میان تخته‌ی نرد محبت شش و پنجی بکارم کردی آخر
□
نمیدانم دلم دیوانه‌ی کیست کجا آواره و در خانه‌ی کیست نمیدونم دل سر گشته‌ی مو اسیر نرگس مستانه‌ی کیست
□
چو آن نخلم که بارش خورده باشند چو آن ویران که گنجش برده باشند چو آن پیری همی نالم درین دشت که رودان عزیزش مرده باشند
□
پسندی خوار و زارم تا کی و چند پریشان روزگارم تا کی و چند ته که باری ز دوشم برنگیری گری سربار بارم تا کی و چند
□
دلا غافل ز سبحانی چه حاصل مطیع نفس و شیطانی چه حاصل بود قدر تو افزون از ملایک تو قدر خود نمیدانی چه حاصل □ خور از خورشید رویت شرم دارد مه نو زابرویت آزرم دارد بشهر و کوه و صحرا هر که بینی زبان دل بذکرت گرم دارد
□
اگر شیری اگر ببری اگر کور سرانجامت بود جا در ته گور تنت در خاک باشد سفره گستر بگردش موش و مار و عقرب و مور
□
عزیزا ما گرفتار دو دردیم یکی عشق و دگر در دهر فردیم نصیب کس مباد این غم که ما راست جمالت یک نظر نادیده مردیم
