ریزسنج:

[parisa]

ریزسنج:

ضخامت ورقه‌های نازک و سیم‌های نازک را با اسبابی به نام ریز سنج اندازه می‌گیرند این اسباب از ترکیب یک پچ و یک مهره مدرج ساخته شده است. در این وسیله ، مهره استوانه‌ای است تو خالی که سطح خارجی آن مدرج شده است. این استوانه به کمانی متصل است در انتهای دیگر کمان زایده‌ای وجود دارد که به آن سندان می‌گویند.
پیچ در داخل کلاهکی قرار دارد و در داخل مهره حرکت می‌کند، کلاهک پیچ بر روی سطح خارجی مهره جابجا می‌شود. در صورتی که پای پیچ 0.5 میلیمتر باشد دور کلاهک پیچ به پنجاه قسمت و اگر پای پیچ یک میلیمتر باشد دور کلاهک پیچ به صد قسمت تقسیم می‌شود به آن قسمت از پیچ که از داخل مهره خارج شده و در داخل کمان جابه جا می‌گردد زباله می‌گویند.
اگر پیچ یک دور بپیچد در نوع اول زباله ریزسنج نیم میلیمتر جابجا می‌شود بنابراین وقتی پیچ به‌اندازه یک درجه بپیچد دهانه ریزسنج به ‌اندازه یک صدم میلیمتر باز یا بسته می‌شود. بنابراین با استفاده از ریزسنج دقت‌اندازه گیری تا میلیمتر بالا می‌رود.

 

[parisa]

روش کار ریز سنج:
برای اندازه گیری جسم مورد نظر را از بین زبانه و سندان قرار می‌دهند و پیچ کلاهک آنقدر می‌چرخانند تا جسم با زبانه و سندان تماس پیدا کند. برای چرخاندن کلاهک پیچ ، پیچ مرز گرد را می‌پیچانند پس از تماس با زبانه با جسم ، پیچ هرز گرد صدا می‌کند. با شنیدن صدا عمل پیچاندن را متوقف می‌کنند. در غیر این صورت از حساسیت اسباب کاسته می‌شود درجات میلیمتر داروی مهره و درجات صدم میلیمتر داروی کلاهک پیچ می‌خوانند. درجه‌ای از کلاهک پیچ خوانده می‌شود که در امتداد خط افقی مهره قرار دارد

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت ریزسنج است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.​

ریزسنج (میکرومتر) به ابزار دقیقی گفته می شود که برای اندازه گیری های کوچک به کار می رود و معمولاً عمل اندازه گیری با آن با چرخاندن پیچ تنظیم که گام دندانه بسیار ظریفی دارد انجام می شود. قاب ریزسنج نعل شکل و یک سر آن دارای فک ثابت سخت و آبداده و سر دیگر آن مجهز به طبلک مدرج است. ریزسنج ابزار دقیقی است که کاربُرد گسترده ای در اندازه گیری های تا یک صدم و یا حتی یک هزارم میلیمتر دارد.​

قسمتهای مختلف ریزسنج (ریزسنج با دقت یک صدم میلیمتر)​

ریزسنج در انواع و اندازه های گوناگون و برای اندازه گیری های درونی، بیرونی و عمق قطعه کار ساخته می شود. گام پیچ محور ریزسنج 5/0 میلیمتر است (20 داندانه در هر سانتیمتر).​

بنابراین هنگامی که طبلک به اندازه یک درجه چرخانده می شود فک متحرک اندازه گیری به اندازه 01/0 میلیمتر به طرف فک ثابت و یا برعکس حرکت می کند. خط طولی پوسته با خطوط ریز عمودی با فاصله مساوی یک میلیمتر تقسیم بندی شده است.​

تقسیم بندی بالای خط طولی از صفر آغاز شده و خطی که با رقم ((5)) نمایانده شده نمایش پنج میلیمتر و خطی که با رقم ((10)) نمایانده شده نمایش 10 میلیمتر و... است. تقسیم بندی پایین خط از 5/0 میلیمتر آغاز شده و به ترتیب نمایانگر 5/0، 5/1، 5/2 میلیمتر و... است. لبه شیبدار طبلک به 50 قسمت مساوی تقسیم شده و هر فاصله نمایان گر یک صدم میلیمتر است. برای خواندن ریزسنج بر حسب صدم میلیمتر اندازه خوانده شده روی پوسته با شماره ای از طبلک که در امتداد خط طولی پوسته قرار گرفته است جمع می شود

 

[parisa]

مثال​

خط 10 روی درجه بندی پوسته خوانده می شود که نمایان گر 10 میلیمتر است.​

تقسیم بندی پوسته و طبلک برحسب صدم میلیمتر (ریزسنج با دقت یک صدم میلیمتر)​

سه خط دیگر که هر یک نمایانگر یک میلیمتر هستند نیز مشاهده می شوند. چهل و پنجمین خط روی طبلک با خط طولی پوسته روبه روی هم قرار گرفته اند و هر یک نمایان گر 01/0 میلیمتر هستند (45/0 = 01/0 × 45). بنابراین اندازه خوانده شده روی ریزسنج عبارت است از: میلیمتر 45/13 = 45/0 + 3+ 10​

ریزسنج را می توان برای جبران یا اصلاح خطای ناشی از ساییدگی سطح فک های ثابت و متحرک آن به روش زیر دوباره تنظیم کرد: طبلک را تا انتها باز می کنیم و با آچار مخصوص مهره محور را به اندازه ای سفت می کنیم که کاملاً محکم شود و جای بازی نداشته باشد. سپس فک ثابت و محور را به دقت با هم جفت می کنیم. در این حالت با استفاده از آچار مخصوص طبلک را به گونه ای تنظیم می کنیم که شاخص صفر آن درست در امتداد خط طولی روی پوسته قرار گیرد.​

الف) طبلک را کاملاً باز کرده و مهره تنظیم را برای جلوگیری از خلاصی محور محکم کنید​

ب) در حالی که محور و فک ثابت با هم جفت شده اند پوسته را به گونه ای تنظیم کنید که خط طولی روی آن با خط صفر روی طبلک درست رو به روی هم قرار گیرند​

 

[parisa]

تنظیم ریزسنج​

​

هنگام استفاده از ریزسنج برای کارهای کوچک باید ابزار را در یک دست گرفت و طبلک را با انگشت شست و اشاره همان دست چرخاند. بدین ترتیب دست دیگر برای گرفتن قطعه کار آزاد می ماند.​

اندازه گیری قطعات کوچک ( شیوه استفاده از ریزسنج)​

در بعضی موارد مانند اندازه گیری بر روی دو سطح صاف بهتر است که ریزسنج را در دست چپ گرفت و برای چرخاندن طبلک و تنظیم آن از انگشتان شست و اشاره همان دست استفاده کرد. اجسام گرد را نیز می توان در دست چپ و ریزسنج را در دست راست نگه داشت. در این حالت طبلک با استفاده از انگشتان شست و اشاره به اندازه ای چرخانده می شود که ((احساس)) بر تنظیم دقیق دلالت کند.​

اندازه گیری قطعات بزرگ ( شیوه استفاده از ریزسنج)​

برای اندازه گیری قطعات بزرگتر یا قطعات ثابت باید قاب ریزسنج را با یک دست محکم گرفت و طبلک را با دست دیگر چرخاند.​

اندازه گیری ابعاد قطعه کار با استفاده از ریزسنج بزرگ. قاب ریزسنج را در نقطه ای مناسب محکم در دست بگیرید و طبلک را با دست دیگر بچرخانید.​

بعضی از ماشین کاران با نگه داشتن پوسته و گرداندن سریع قاب ریزسنج تنظیم آن را به سرعت برای اندازه دلخواه تغییر می دهند. از انجام این کار باید پرهیز کرد زیرا نیروی گریز از مرکز ایجاد شده بر اثر گردانیدن قاب موجب استهلاک ناخواسته پیچ محور و در نهایت موجب کاهش دقت ریزسنج می شود.​

از ریزسنج درونی برای به دست آوردن اندازه دقیق قطر درونی سیلندر سوراخ و غیره استفاده می شود.​

زسنج ورنیه دار و کولیس ورنیه دار​

ریزسنج ورنیه دار​

روش استفاده از ریزسنج های که تا یک هزارم میلیمتر درج شده باشند نیز مانند ریزسنج هایی است که تا یک صدم میلیمتر مدرج شده اند با این تفاوت که در ریزسنج های ورنیه دار اندازه اضافی یک هزارم نیز از روی ریزسنج خوانده شده و به اندازه خوانده شده تا یک صدم افزوده می شود.​

ریز سنج مدرج تا یک هزارم میلیمتر​

درجه بندی ورنیه روی پوسته به 10 قسمت تقسیم شده است. اندازه کمانی که این 10 قسمت را در بر می گیرد دقیقاً برابر با اندازه کمانی است که 9 قسمت از درجه بندی روی طبلک را می پوشاند. بنابراین تفاوت میان یکی از تقسیمات روی ورنیه و یکی از تقسیمات روی طبلک معادل یک دهم تقسیم بندی روی طبلک یا به عبارت دیگر برابر با​

​

برای خواندن ریزسنجی که تا یک هزارمیلیمتر مدرج شده باشد اندازه را با تقسیم بندی یک صدم به دست آورید و آن گاه مشخص کنید که کدام یک از خطوط روی ورنیه با یکی از خطوط طبلک روبه روی هم هستند. اگر خط 1 روی ورنیه با یکی از خطوط طبلک روبه روی هم باشند یک هزارم و اگر خط 2 روبه رو باشد دو هزارم بر اندازه صدم بیفزایید و الی آخر.​

​

 

[parisa]

[h=4]اندازه گیری طول توسط ریزسنج [h=5]ریزسنج وسیله ای است که برای اندازه گیری طول بکار می رود.

​

ریزسنج وسیله ای است که برای اندازه گیری طول بکار می رود. ریزسنج از کولیس دقیق تر بوده و برای اندازه گیری طول با دقت های بالا بکار می رود.​

​

ریزسنج از یک استوانه ثابت مدرج، یک استوانه متحرک مدرج که می تواند روی استوانه ثابت بچرخد و جابجا شود و یک کمان فلزی متصل به استوانه ثابت تشکیل می شود.​

گام ریزسنج عبارت است از مقدار جابجایی استوانه متحرک در طول استوانه ثابت به ازای هر دور چرخش و به نحوه طراحی و دقت دستگاه بستگی دارد. گام ریزسنج می تواند 1 میلی متر یا نیم میلی متر باشد.​

هر گاه استوانه متحرک به 50 قسمت تقسیم شده باشد، با چرخاندن استوانه متحرک به اندازه دو دور کامل دهانه یک میلی متر جابجا می شود (گام نیم میلی متر) و در نتیجه 100 قسمت از استوانه متحرک معادل 1 میلی متر از استوانه ثابت (خط کش ثابت) می باشد و لذا دقت دستگاه 1/100 میلی متر می باشد.​

فرض کنید دهانه ریزسنج پس از چندین دور چرخش، مقداری باز شده است، حال برای خواندن این مقدار، تعداد میلی متر ها را می توان از روی استوانه ثابت خوانده و با کسری از میلی متر که بر روی استوانه متحرک خوانده می شود جمع کرده و اندازه جسم مورد نظر را اندازه گیری نمود. البته اصول کاری ریزسنج و نحوه خواندن آن به صورت مفصل در مطلب ورنیه توضیح داده شده است.​

برای مثال اگر استوانه کامل به اندازه 5 دور کامل و کسری از دور چرخیده شود و گام ریزسنج نیم میلی متر باشد، خواندن این عدد چنین است که 5 دور معادل 5/2 میلی متر می باشد و اگر عددی که بر روی استوانه متحرک خوانده می شود 35 باشد، مقدار اندازه گیری شده برابر خواهد بود با​

mm​	85/2=35/0+5/2​

تئوری آزمایش:
1- ریزسنج
ریزسنج دستگاهی است که با آن می‌توان با دقت 01/0 میلیمتر اندازه‌گیری کرد. مطابق شکل (1) ریزسنج از یک میلة استوانه‌ای شکل بنام فک متحرک که به یک کمان فلزی(یوق) متصل است، تشکیل یافته است. بر روی خط‌کش میله استوانه‌ای تقسیماتی بر حسب میلیمتر وجود دارد. در قسمت انتهای فک متحرک، غلاف فلزی قرار گرفته بنام میکرومتر که به یک پیچ متصل است، گام پیچ برابر با 5/0 میلیمتر است و هنگامی که میکرومتر یک دور چرخانده می‌شود پیچ به اندازه 5/0 میلیمتر جابجا می‌شود و با توجه به اینکه یک دور میکرومتر به 100 (یا 50 قسمت) تقسیم شده است به آسانی می‌توان نتیجه گرفت که فاصله انتهای پیچ (فک متحرک) تا فک ثابت را می‌توان با دقت 01/0 میلیمتر تعیین کرد یعنی چنانچه جسمی بین دو فک ریزسنج قرار گیرد کافی است که ببینیم کدامیک از درجات میکرومتردر امتداد شاخص خط‌کش ریزسنج قرار می‌گیرد. آنگاه به کمک درجات میلیمتری خط‌کش و درجات مربوط به غلاف ابعاد جسم مزبور را اندازه‌گیری کنیم بایستی توجه داشت هنگام محکم کردن جسم بین دو فک ریزسنج استفاده شود چون در این صورت است که جسم با فشار معینی بین دو فک قرار گرفته و اندازه‌گیری با
دقت انجام می‌گیرد.