زبان کوچک تان، بزرگ شده؟

[B a R a N]

تقریبا همه ما با علائم و حتی راهکارهای درمانی بسیاری از بیماری‌های شایع آشنا هستیم، اما کم نیستند بیماری‌های نه چندان شایعی که تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده‌اند و کمتر کسی اطلاعات کافی و درستی درباره آنها دارد؛ مثلا اوولیت یا ورم زبان کوچک که مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد می‌کند و حتی می‌تواند خطرناک باشد.

---

زبان کوچک اندامی مخروطی شکل است که در حلق و در بخش نرم کام قرار دارد و از بافت‌های پیوندی و برخی غدد گوارشی مخروطی شکل به همراه بافت‌های عضلانی تشکیل شده است.

وقتی صحبت از عملکرد زبان کوچک به میان می‌آید، با نظرات متفاوتی روبه‌رو می‌شویم. به عنوان مثال عده‌ای بر این باورند وظیفه زبان کوچک جلوگیری از ورود آب و مواد غذایی به داخل بینی است، همانطور که دریچه اپیگلوت برای نای عمل می‌کند.

گروهی می‌گویند این اندام کوچک نقش مهمی در حرف زدن، آواز خواندن و عمل بلع غذا دارد. همچنین مقدار قابل‌توجهی بزاق ترشح کرده و پشت گلو را نرم می‌کند.

حتی به باور عده‌ای دیگر، واکنش استفراغ و بالا آوردن با لمس زبان‌‌‌ کوچک هم ایجاد می‌شود. بنابراین می‌تواند جایگزینی برای استفاده از داروهای تهوع‌آور باشد.
البته بسیاری از متخصصان با این نظریه‌ها موافق نیستند.

دکتر سیامک رنجبر، متخصص گوش و حلق و بینی می‌گوید:
«زبان کوچک ضایعه‌ای است که کارایی زیادی ندارد و از حیوانات به انسان به ارث رسیده است. حتی برداشتن زبان کوچک، مشکلی در صحبت کردن و تلفظ کلمات و مصرف مواد غذایی ایجاد نمی‌کند، اما در صورتی که دچار مشکلاتی مثل التهاب و تورم شود می‌تواند سلامت افراد را به خطر بیندازد؛ بیماری نه چندان شایعی که در اصطلاح پزشکی اوولیت نام دارد.

بزرگ‌ شدن زبان کوچک به هر دلیلی که ایجاد شده باشد هم می‌تواند باعث ایجاد اختلالات خواب از جمله خروپف و وقفه تنفسی شود​

علت تورم زبان کوچک
التهاب زبان ‌کوچک معمولا به دلیل عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها و بویژه ویروس‌ها ایجاد می‌شود، اما در مواردی هم دلیل آن ناشناخته ‏است.

همچنین، مشکلات مادرزادی مثلا کمبود برخی فاکتورهای انعقادی و حساسیت به برخی غذاهای آلرژی زا هم ممکن است باعث التهاب زبان کوچک شود.

در چنین شرایطی غشای مخاطی دور زبان ‌کوچک متورم و اندازه زبان‌ کوچک چهار تا پنج برابر اندازه طبیعی بزرگ خواهد شد و فرد احساس می‌کند یک جسم خارجی در انتهای حلقش وجود دارد، دچار تنگی‌نفس هم می‌شود؛ حالتی که ممکن است خفگی ایجاد کند.

به عبارتی اگر التهاب اوولیت شدید شود و به حالت «آنژیو ادم» برسد و فرد را سریعا به منظور باز کردن راه هوایی موقت از راه گردن به اورژانس نرسانند، بیمار به دلیل خفگی جان خود را از دست می‌دهد.

داروهای تزریقی پرخطر
گاهی اوقات حساسیت به یک داروی خاص می‌تواند باعث اوولیت شود. بسیاری از اوقات افراد به داروی تزریق شده واکنش‌ نشان نمی‏دهند، بلکه ممکن است به ماده نگهدارنده آمپول حساسیت داشته باشند که می‏تواند از هر آمپول به آمپول دیگر متفاوت باشد.

به همین دلیل ممکن است تورم زبان کوچک در تزریق‏های قبلی یا بعدی بروز نکند؛ هر چند بعد از وقوع، امکان تکرار آن وجود دارد.

خروپف را نادیده نگیرید
بد نیست بدانید خروپف کردن هم می‌تواند باعث التهاب زبان کوچک شود. این در حالی است که این مشکل در آقایان و افراد مسن بیشتر دیده شده و بر خلاف باور عموم اصلا یک موضوع عادی نیست، چون افرادی که در خواب خرخر می‌کنند، به تناوب دچار آپنه تنفسی (نوعی اختلال خواب که با بروز مشکلات تنفسی و به دنبال قطع کامل یا جزئی جریان هوا و انسداد مجرای هوا اتفاق می‌افتد و از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد) می‌شوند.

بنابراین اگر هنگام خواب خروپف می‌کنید، حتما باید به پزشک مراجعه کرده و به فکر درمان باشید، چون سلامت‌تان در خطر است.

فراموش نکنید درمان خروپف به تشخیص درست آن بستگی دارد. در واقع معاینه پزشک معلوم خواهد کرد که خروپف به دلیل حساسیت، عفونت و یا تغییر شکل بینی است، یا به دلیل اضافه وزن و چاقی زیاد، مشکل لوزه‌ها و... .

به همین دلیل هم درمان‌های متفاوتی از جمله کاهش وزن، مصرف دارو، استفاده از ماسک‌های مخصوص بینی و حتی عمل جراحی به بیمار توصیه می‌شود.

از طرفی بزرگ‌ شدن زبان کوچک به هر دلیلی که ایجاد شده باشد هم می‌تواند باعث ایجاد اختلالات خواب از جمله خروپف و وقفه تنفسی شود. به همین دلیل ممکن است فردی بدون سابقه خرخر کردن در خواب به پزشک مراجعه کند و از خروپف هنگام خواب شبانه کلافه باشد.

در چنین وضعی تورم زبان کوچک باید مورد بررسی قرار بگیرد، چرا که با رفع این عارضه، مشکل خروپف بیمار حل می‌شود.

ورم و بزرگ شدن زبان کوچک ممکن است با وزن زیاد، کشیدن سیگار، خوابیدن به پشت و مصرف الکل ایجاد یا تشدید شود​

عوارض بزرگ شدن زبان کوچک
اگر بیماری شدید باشد، خطر خفگی بیمار را تهدید می‌کند، اما گاهی اوقات تورم به حدی نیست که خطر مرگ به همراه داشته باشد، بلکه باعث می‌شود عوارضی همچون التهاب، عفونت‌های حلق، عفونت در لوزه‌ها و مشکلاتی در کام دهان و آبسه در فرد بروز کند.

حتی ممکن است اوولیت با وزن زیاد، کشیدن سیگار، خوابیدن به پشت و مصرف الکل ایجاد یا تشدید شود.

و اما درمان
اگر مشکل تورم زبان کوچک افزایش یابد و با رفع عامل ایجاد‌کننده مثلا درمان خروپف، مصرف دارو (آنتی‌بیوتیک و کورتون)، کاهش وزن و... بهبود پیدا نکند، می‌توان با استفاده از جراحی این ضایعه را برداشت.

البته اگر عمل فقط مربوط به خود زبان کوچک باشد، جراحی بین 20 تا 45 دقیقه طول می‌کشد، ولی در صورتی که به همراه عمل زبان کوچک، لوزه‌ها و کام نیز نیاز به عمل همزمان داشته باشند، جراحی سخت‌تر و طولانی‌تر خواهد بود.
با این حساب به پزشک خود اطمینان کنید تا بهترین راهکار درمانی برایتان تجویز شود.»

دکتر پدرام برقعی ، متخصص گوش و حلق و بینی نیز در این باره می گوید:
« زبان کوچک پیامدی ارثی و ژنتیکی است و البته محیط و خود فرد نیز در مشکلات آن نقش موثری دارند.

سن و جنسیت در وجود زبان کوچک و اختلالاتی که ایجاد می‌کند موثرند و این اختلال در مردان بیشتر است. البته با افزایش سن مشکلات افزایش می‌یابد.

زبان کوچک ممکن است به عقب بیفتد و یا حرکت نابجا و لرزش داشته باشد که این عوامل می‌تواند خرخر و تنگی نفس را تشدید کند.

وجود زبان کوچک می‌تواند موجب اختلالاتی در خواب و خرخر شود و زمانی که زبان کوچک بزرگ شود، می‌تواند ایجاد وقفه تنفسی کند. بنابراین باید توجه داشت اغلب مشکلات زبان کوچک در هنگام خواب رخ می دهد.



اگر مشکلاتی که زبان کوچک ایجاد می‌کند کم باشد، می‌توان با کاهش وزن آن را برطرف کرد.

در بیشتر مواقع مشکلات زبان کوچک با درمان دارویی برطرف می شود و مصرف آنتی بیوتیک و کورتون مشکلاتی را که زبان کوچک ایجاد می‌کند مرتفع می سازد.»

فرآوری: نیره ولدخانی​

بخش سلامت تبیان