شایعترین سرطان در زنان سرطان پستان است . در ایران سن ابتلا حدود 10 سال از میانگین جهانی پایین تر می باشد .شیوع و بروز این سرطان رو به افزایش است . بطوریکه در ایران از 25/1 به 10/1 رسیده است . بدلیل امکانات تشخیصی زودتر و روشهای درمانی بهتر مرگ و میر ناشی از این بیماری به میزان زیادی کاهش یافته است .
عوامل مستعد کننده
1- افزایش سن: بطوریکه فقط حدود 1% افراد مبتلا زیر 25 سال دارند ـ بیشترین میزان ابتلا 45 ـ 50 سال و پس از 80 سالگی ریسک آن کاهش می یابد .
2- سابقه ی فامیلی : 30 ـ 20% این افراد دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند . افرادیکه در بستگان آنها سرطان پستان ـ تخمدان و پروستات (در مردان) و نیز سرطان روده وجود داشته است ، احتمال سرطان پستان در آنها بالاتر از سایر افراد است . هر چند سن ابتلا به سرطان پستان پایین تر و نیز سرطان دو طرفه باشد ، احتمال ارثی بودن آن بیشتر است . اگر مردی مبتلا شود احتمال ابتلای زنان آن خانواده و کلاً احتمال ارثی بودن سرطان در آن فامیل بیشتر است .
3- جنس : زنان 100 برابر مردان مبتلا میشوند .
4- عوامل هورمونی : هر چه طول مدت زمانی که فرد با هورمونهای تخمدان (استروژن و پروژسترون ) تماس دارد بیشتر باشد ، احتمال ابتلا بیشتر است . مثل افرادی که اولین قاعدگی آنها در سن زیر 12 سال و یائسگی آن ها در سن بالاتری باشد . یا افرادیکه طولانی مدت در زمان بعد از یائسگی تحت درمان هورمونی به دلیل علائمی مثل گر گرفتگی یا پیشگیری از پوکی استخوان و ... قرار گرفته باشند ، احتمال ابتلای آنها بالا میرود .
افزایش مدت شیر دهی و تعداد زایمان ریسک ابتلا را افزایش میدهد . بیشتر مطالعات نشان میدهد مصرف قرص های ضدبارداری تأثیری در افزایش سرطان پستان نداشته است .
5- سابقه سرطان : اگر کسی مبتلا به سرطان پستان باشد ، احتمال ابتلای سرطان پستان در سمت مقابل بسیار افزایش می یابد . سابقه سرطان اندومتر (سرطان رحم) ، سرطان تخمدان و روده بزرگ با افزایش احتمال سرطان پستان همراه است .
6- سابقه پرتودرمانی : سابقه پرتودرمانی بخصوص در سنین پایین تر احتمال ابتلا را بالا می برد (مثلاً کسی که به دلیل بیماری هوچکین رادیوتراپی قفسه صدری شده باشد) .
در مورد نقش ماموگرافی ، سی تی اسکن و گرافی قفسه سینه اختلاف نظر وجود دارد ولی به نظر می رسد نقش چندان برجسته ای نداشته باشند .
7- تغذیه : مصرف زیاد چربی ، گوشت قرمز و الکل احتمال ابتلا را افزایش و در عوض مصرف سویا و سایر غلات باعث کاهش ابتلا به این بیماری میشوند .
8- چاقی : بخصوص در دوران پس از یائسگی احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد .
9- بلندی قد : سرطان پستان در افراد بلند قد بیشتر است که شاید مربوط به بحث تغذیه در دوران کودکی باشد .
10- علل دیگر : کار کردن در شب و مصرف زیاد آنتی بیوتیک ، از عوامل افزاینده هستند . قرار گرفتن در معرض نور در شب به ویژه در ساعات1 ـ 2 بامداد (افرادیکه در شیفت شب کار میکنند ) خطر ابتلا را افزایش میدهد .
قسمت دوم
علائم ونشانه های بیماری :
تومورهای پستان بخصوص انواع سرطانی معمولا بدون علامت هستند و فقط ازطریق معاینه فیزیکی یا غربالگری با ماموگرافی کشف میشوند . در مراحل بعدی اغلب خود بیمار با شکایت توده بدون درد مراجعه میکند.شایعترین محل ایجاد سرطان پستان ربع فوقانی خارجی است که بافت پستانی بیشتری دارد و بدلایل نامعلوم در پستان چپ شایع تر است.
سایر علائم شامل ترشح خونی از نوک پستان – تو رفتن نوک پستان – خارش مزمن نوک پستان و ناحیه قهوه ای اطراف ان و گاهی با علائم التهاب پستان به خصوص در دوران شیردهی تظاهر می نماید و به همین دلیل اگر ماستیت یا التهاب پستان در شیردهی با انتی بیوتیک جواب ندهد بیوپسی و بررسی از نظر سرطان لازم است. به این نوع سرطان کانسر التهابی پستان میگویند. از سایر علائم و علل مراجعه توده قابل لمس در زیر بغل و در مراحل پیشرفته بیماری تغییر شکل پرتقالی پوست پستان است.
تشخیص زودرس و غربالگری سرطان پستان:
بهترین و مطمئنترین روش ماموگرافی میباشد که در خانمها از سن 35-40 سالگی شروع هر 2 سال یکبار انجام میشود و بعد از 50 سالگی باید سالانه انجام شود.در گروههای پرخطر مثل افراد با سابقه فامیلی در سن پایین باید از 25 سالگی ماموگرافی انجام شود. ماموگرافی دیجیتالی به تشخیص زود هنگام تر بیماری کمک زیادی میکند.معاینه ماهانه توسط خود بیمار 5-7روز قبل از پریود و معاینه سالانه توسط پزشک هم به تشخیص زود هنگام کمک میکند.
هدف از غربالگری اینست که سرطانها که در مرحله ای کوچک هستند (کوچکتر از 1 سانتیمتر) و بیشترین احتمال بهبود با جراحی وجود دارد کشف شوند .در اکثر مطالعات نشان داده شده که در زنان 50 ساله و مسن تر که تحت غربالگری سالانه با ماموگرافی قرار میگیرند میزان مرگ و میر ناشی از سرطان 20-30% کاهش میابد . در زنان 40-49 ساله نیز غربالگری میزان مرگ ومیر را 45% کاهش داده است.
تشخیص:
بر اساس جواب ماموگرافی – یافته های پزشک در معاینه و سوابق فامیلی بیمار از نظر وجود سرطان پستان یا سرطانهای فامیلی دیگر مثل تخمدان – کولون و… بیوپسی در همان مراحل اولیه از توده انجام گرفته پس از اثبات سرطان درمان شروع میشود.
درمان:
جهت شروع درمان و انتخاب نوع درمان باید ابتدا وسعت ضایعه – متاستاز(انتشار بیماری) به نواحی مجاور یا دور مورد بررسی قرار گیرد و سپس بیمار کاندید جراحی- رادیوتراپی – شیمی درمانی یا ترکیبی از این روشها میشود. در گذشته عمل جراحی ماستکتومی رادیکال به شکل برداشتن کل نسج پستان- عضله زیر ان و گره های لنفافی زیر بغل بود. اما امروزه تعدیل و اصلاحاتی در این عمل صورت گرفته و حتی در مواردی پستان بیمار حفظ میگردد که این روش از نظر روحی و روانی برای بیمار پذیرش بهتری دارد .
عوامل مستعد کننده
1- افزایش سن: بطوریکه فقط حدود 1% افراد مبتلا زیر 25 سال دارند ـ بیشترین میزان ابتلا 45 ـ 50 سال و پس از 80 سالگی ریسک آن کاهش می یابد .
2- سابقه ی فامیلی : 30 ـ 20% این افراد دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند . افرادیکه در بستگان آنها سرطان پستان ـ تخمدان و پروستات (در مردان) و نیز سرطان روده وجود داشته است ، احتمال سرطان پستان در آنها بالاتر از سایر افراد است . هر چند سن ابتلا به سرطان پستان پایین تر و نیز سرطان دو طرفه باشد ، احتمال ارثی بودن آن بیشتر است . اگر مردی مبتلا شود احتمال ابتلای زنان آن خانواده و کلاً احتمال ارثی بودن سرطان در آن فامیل بیشتر است .
3- جنس : زنان 100 برابر مردان مبتلا میشوند .
4- عوامل هورمونی : هر چه طول مدت زمانی که فرد با هورمونهای تخمدان (استروژن و پروژسترون ) تماس دارد بیشتر باشد ، احتمال ابتلا بیشتر است . مثل افرادی که اولین قاعدگی آنها در سن زیر 12 سال و یائسگی آن ها در سن بالاتری باشد . یا افرادیکه طولانی مدت در زمان بعد از یائسگی تحت درمان هورمونی به دلیل علائمی مثل گر گرفتگی یا پیشگیری از پوکی استخوان و ... قرار گرفته باشند ، احتمال ابتلای آنها بالا میرود .
افزایش مدت شیر دهی و تعداد زایمان ریسک ابتلا را افزایش میدهد . بیشتر مطالعات نشان میدهد مصرف قرص های ضدبارداری تأثیری در افزایش سرطان پستان نداشته است .
5- سابقه سرطان : اگر کسی مبتلا به سرطان پستان باشد ، احتمال ابتلای سرطان پستان در سمت مقابل بسیار افزایش می یابد . سابقه سرطان اندومتر (سرطان رحم) ، سرطان تخمدان و روده بزرگ با افزایش احتمال سرطان پستان همراه است .
6- سابقه پرتودرمانی : سابقه پرتودرمانی بخصوص در سنین پایین تر احتمال ابتلا را بالا می برد (مثلاً کسی که به دلیل بیماری هوچکین رادیوتراپی قفسه صدری شده باشد) .
در مورد نقش ماموگرافی ، سی تی اسکن و گرافی قفسه سینه اختلاف نظر وجود دارد ولی به نظر می رسد نقش چندان برجسته ای نداشته باشند .
7- تغذیه : مصرف زیاد چربی ، گوشت قرمز و الکل احتمال ابتلا را افزایش و در عوض مصرف سویا و سایر غلات باعث کاهش ابتلا به این بیماری میشوند .
8- چاقی : بخصوص در دوران پس از یائسگی احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد .
9- بلندی قد : سرطان پستان در افراد بلند قد بیشتر است که شاید مربوط به بحث تغذیه در دوران کودکی باشد .
10- علل دیگر : کار کردن در شب و مصرف زیاد آنتی بیوتیک ، از عوامل افزاینده هستند . قرار گرفتن در معرض نور در شب به ویژه در ساعات1 ـ 2 بامداد (افرادیکه در شیفت شب کار میکنند ) خطر ابتلا را افزایش میدهد .
قسمت دوم
علائم ونشانه های بیماری :
تومورهای پستان بخصوص انواع سرطانی معمولا بدون علامت هستند و فقط ازطریق معاینه فیزیکی یا غربالگری با ماموگرافی کشف میشوند . در مراحل بعدی اغلب خود بیمار با شکایت توده بدون درد مراجعه میکند.شایعترین محل ایجاد سرطان پستان ربع فوقانی خارجی است که بافت پستانی بیشتری دارد و بدلایل نامعلوم در پستان چپ شایع تر است.
سایر علائم شامل ترشح خونی از نوک پستان – تو رفتن نوک پستان – خارش مزمن نوک پستان و ناحیه قهوه ای اطراف ان و گاهی با علائم التهاب پستان به خصوص در دوران شیردهی تظاهر می نماید و به همین دلیل اگر ماستیت یا التهاب پستان در شیردهی با انتی بیوتیک جواب ندهد بیوپسی و بررسی از نظر سرطان لازم است. به این نوع سرطان کانسر التهابی پستان میگویند. از سایر علائم و علل مراجعه توده قابل لمس در زیر بغل و در مراحل پیشرفته بیماری تغییر شکل پرتقالی پوست پستان است.
تشخیص زودرس و غربالگری سرطان پستان:
بهترین و مطمئنترین روش ماموگرافی میباشد که در خانمها از سن 35-40 سالگی شروع هر 2 سال یکبار انجام میشود و بعد از 50 سالگی باید سالانه انجام شود.در گروههای پرخطر مثل افراد با سابقه فامیلی در سن پایین باید از 25 سالگی ماموگرافی انجام شود. ماموگرافی دیجیتالی به تشخیص زود هنگام تر بیماری کمک زیادی میکند.معاینه ماهانه توسط خود بیمار 5-7روز قبل از پریود و معاینه سالانه توسط پزشک هم به تشخیص زود هنگام کمک میکند.
هدف از غربالگری اینست که سرطانها که در مرحله ای کوچک هستند (کوچکتر از 1 سانتیمتر) و بیشترین احتمال بهبود با جراحی وجود دارد کشف شوند .در اکثر مطالعات نشان داده شده که در زنان 50 ساله و مسن تر که تحت غربالگری سالانه با ماموگرافی قرار میگیرند میزان مرگ و میر ناشی از سرطان 20-30% کاهش میابد . در زنان 40-49 ساله نیز غربالگری میزان مرگ ومیر را 45% کاهش داده است.
تشخیص:
بر اساس جواب ماموگرافی – یافته های پزشک در معاینه و سوابق فامیلی بیمار از نظر وجود سرطان پستان یا سرطانهای فامیلی دیگر مثل تخمدان – کولون و… بیوپسی در همان مراحل اولیه از توده انجام گرفته پس از اثبات سرطان درمان شروع میشود.
درمان:
جهت شروع درمان و انتخاب نوع درمان باید ابتدا وسعت ضایعه – متاستاز(انتشار بیماری) به نواحی مجاور یا دور مورد بررسی قرار گیرد و سپس بیمار کاندید جراحی- رادیوتراپی – شیمی درمانی یا ترکیبی از این روشها میشود. در گذشته عمل جراحی ماستکتومی رادیکال به شکل برداشتن کل نسج پستان- عضله زیر ان و گره های لنفافی زیر بغل بود. اما امروزه تعدیل و اصلاحاتی در این عمل صورت گرفته و حتی در مواردی پستان بیمار حفظ میگردد که این روش از نظر روحی و روانی برای بیمار پذیرش بهتری دارد .