با لینوکس، شما می توانید کل دیسک سخت کامپیوتر خود را پاک نموده و صرفاً نرم افزارهای رایگان را روی آن اجرا نمایید. یا حتی لیونکس را از یک live CD (بدون نیاز به هیچ تغییری در محتوای کامپیوتر) اجرا نموده یا آن را همراه با ویندوز یا مکینتاش (بصورت dual boot) نصب نمایید. خلاصه اینکه با لینوکس، شما آزاد به انجام هر کاری با کامپیوتر خود خواهید بود.
برخی از مردم که لینوکس را نمی شناسند، اغلب می پرسند آیا لینوکس برنامه ای است که روی ویندوز اجرا می شود! عدم رعایت کپی رایت در بین عموم ما ایرانی ها، باعث گردیده است که اغلب مردم با دنیای اُپن سورس و بطور اخص لینوکس آشنا نباشند. سؤال دوم در مورد لینوکس این است
که لینوکس چگونه می تواند رایگان باشد؟ پاسخ کوتاه به این سؤال آن است که: زیرا افرادی که کد لینوکس را می نویسند، مجوز توزیع رایگان آن را صادر می کنند. البته به خاطر داشته باشید که تنها مسئله بحرانی در مورد واژه ی «رایگان»، آزاد بودن مأخذ آن است. بدان معنا که شما در بازسازی، بازپیکربندی و سایر موارد کار روی این سیستم عامل، آزاد هستید. تنها مسئولیت مهمی که روی دوش شماست، این است که اگر این نرم افزار را تغییر دادید، آن را بمنظور بهره مندی از تلاش خود، در اختیار دیگران نیز بگذارید. این روح و شالوده ی دنیای اُپن سورس می باشد.
لینوکس (Linux)، نام یک سیستم عامل رایانه ای است که معروف ترین نمونه از نرم افزارهای آزاد (اُپن سورس) محسوب می شود. در واقع تنها باید هسته لینوکس را لینوکس نامید، اما به طور معمول این واژه به سیستم عامل های یونیکس مانندی (یا گنو/لینوکسی) اطلاق می شود که بر مبنای هسته لینوکس و کتاب خانه ها و ابزارهای پروژه ی گنو بنا شده اند. به مجموعه ای از نرم افزارهای سیستم عامل بنا شده بر اجزای مذکور، توزیع لینوکس (linux distribution) می گویند که بطور معمول شامل ابزارهای گسترش نرم افزار، پایگاه های داده، سرویس های دهنده های وب مثل آپاچی، محیط های دسک تاپ مانند گنوم و کی دی ای و اکس اف سی ای و مجموعه های اداری مانند اُپن آفیس هستند.
در ابتدا لینوکس برای استفاده ی ریزپردازنده ها با معماری ۸۰۳۸۶ اینتل طراحی شده بود؛ اما امروزه انواع گوناگون معماری ها را پشتیبانی می کند. در طی چند سال گذشته، لینوکس از یک سیستم عامل اختصاصی و با کاربرد محدود، به یک سیستم عامل اصلی و بسیار پرکاربرد تبدیل شده است. نسخه های لینوکس (از قبل پیکربندی شده) را بدون هیچ تجربه فنی می توان نصب نمود. نسخه های لینوکس روی همه انواع دستگاه ها، از PC تا کامپیوترهای دستی (www.linuxdevices.com) تا کنسول های بازی (همانند پلی استیشن ۳) و سوپرکامپیوترها قابل نصب هستند. بطور خلاصه، لینوکس سیستمی است که اغلب هرکسی می تواند آن را هر جایی اجرا نماید.
این سیستم عامل که در ابتدا بیشتر توسط برنامه نویسان اپن سورس گسترش پیدا می کرد و به کار گرفته می شد، توانسته است پشتیبانی شرکت های سرشناسی چون آی بی ام و هیولت-پاکارد را به دست آورد و با بسیاری از نسخه های خصوصی یونیکس رقابت کند. طرفداران لینوکس و بسیاری از تحلیل گران، این موفقیت را ناشی از استقلال از فروشنده، کم هزینه بودن پیاده سازی، سرعت بالا، امنیت و قابلیت اطمینان آن می دانند.
هسته لینوکس
هسته یا کرنل، نرم افزاری است که هنگام بوت کامپیوتر راه اندازی شده و با برنامه های مورد استفاده کاربر ارتباط برقرار می کند، بطوریکه می تواند به سادگی و بطور مؤثر با سخت افزار کامپیوتر ارتباط برقرار نماید.
لینوس توروالدز، خالق هسته ی لینوکسدر سال ۱۹۸۴ میلادی ریچارد استالمن که رئیس بنیاد نرم افزارهای آزاد بود، پروژه ی گنو (GNU) را آغاز کرد. در این پروژه که یک جنبش نرم افزاری محسوب می شد برنامه نویسان با یکدیگر همکاری می کردند که این همکاری تا به حال نیز ادامه دارد.
در آن زمان بیشتر ابزارهای پروژه ی گنو که با زبان برنامه نویسی سی و اسمبلی نوشته شده بود، آماده کار بودند و تنها یک هسته ی مناسب و آزاد کم داشتند. حتی سیستم عامل مینیکس نیز با وجود در دسترس بودن کد منبع آن، آزاد نبود و حق نشر مخصوص داشت. کار در پروژه ی گنو به سمت طراحی یک هسته مناسب متمرکز می شد اما به نظر می رسید که برای ایجاد این هسته حداقل چند سال دیگر زمان نیاز است.
این تأخیر برای لینوس توروالدز قابل تحمل نبود. بنابراین خودش دست به کار شد و با الهام از کد مینیکس کار را آغاز کرد. سرانجام در ۲۵ اوت سال ۱۹۹۱ در ساعت ۲۰:۵۷ (به وقت گرینویچ) پیامی تاریخی به گروه خبری comp.os.minix از طرف لینوس توروالدز ارسال شد. او یک دانشجوی فنلاندی بود که آن زمان در دانشگاه هلسینکی درس می خواند.
آشنایی با لینوکس
متن پیام او چنین بود:
سلام به هر کس که آن بیرون از مینیکس استفاده می کند. من هم اکنون روی سیستم عاملی آزاد برای رایانه های ۳۸۶ و ۴۸۶ کار می کنم؛ فقط برای سرگرمی؛ مانند پروژه ی گنو، بزرگ و حرفه ای نیست. از ماه آوریل کار را آغاز کرده ام و هم اکنون این سیستم عامل آماده است و بخوبی کار می کند. دوست دارم از دیدگاه دیگران در مورد سیستم عاملم باخبر شوم. چه آنان که مینیکس را دوست دارند و چه آنان که دوست ندارند. چرا که سیستم عامل من تا حدی شبیه به مینیکس است.
این بدان معناست که طی چند ماه آینده چیز به دردبخوری فراهم خواهم کرد و دوست دارم بدانم مردم بیشتر چه امکاناتی لازم دارند. به هر پیشنهاد و نظری خوش آمد می گویم اما قول نمی دهم که آن را انجام دهم!
لینوکس برخلاف مینیکس (یک سیستم عامل ساده نوشته شده توسط پروفسور آندرو تاننبام که برای آموزش طراحی سیستم عامل به کار می رفت) که از معماری میکروکرنل استفاده می کرد، با ایده ی هسته های مونولیتیک طراحی شده بود. اولین نسخه لینوکس در سپتامبر ۱۹۹۱ در اینترنت منتشر شد. دومین نسخه ی آن به فاصله کمی در اکتبر همان سال منتشر شد. از آن پس هزاران برنامه نویس و هکر در سراسر دنیا در این پروژه شرکت کردند. مقاله ی «کلیسای جامع و بازار» اثر اریک ریموند مدل گسترش هسته لینوکس و نرم افزارهای مشابه را تشریح می کند.
پنگوئن تاکس نشانه ی و مایه ی خوش شانسی هسته ی لینوکس است. لینوس توروالدز، مالک علامت تجاری لینوکس است که به عنوان «نرم افزار سیستم عامل رایانه برای تسهیل در استفاده و عملیات رایانه» به ثبت رسیده است.
مجوز
هسته ی لینوکس و بیشتر بخش های گنو تحت اجازه نامه عمومی همگانی گنو (جی پی ال) منتشر می شوند. جی پی ال لازم می داند که تغییرات کد منبع و کارهای مشتق شده نیز تحت مجوز جی پی ال منتشر شوند.
گنو/لینوکس
از آنجایی که ابزارهای گنو که بخش عمده ی توزیع های لینوکس را تشکیل می دهند از پروژه ی سیستم عامل آزاد گنو (که بسیار سابقه دارتر از هسته لینوکس است) ریشه گرفته اند، ریچارد استالمن و بنیاد نرم افزار آزاد درخواست کرده اند که سیستم ترکیب شده (از هسته لینوکس و ابزارهای گنو) بدون توجه به نام توزیع اش، «گنو/لینوکس» خوانده شود.
برخلاف این که بعضی از توزیع ها (مانند «گنو/لینوکس دبیان») از این نام استفاده می کنند، بسیاری تنها به گفتن «لینوکس» اکتفا می کنند. تفاوت بین هسته ی توروالدز و سیستمی که شامل این هسته است، همیشه باعث سردرگمی می شود و نام گذاری همچنان بحث انگیز باقی مانده است.
آشنایی با لینوکس
لینوکس تقریباً همیشه در قالب یکی از اجزاء یک توزیع لینوکس (به انگلیسی : Distro) ارائه می شود. توزیع های لینوکس توسط افراد، گروه های نه چندان متشکل و سازمان های حرفه ای گوناگون ایجاد می شوند. این توزیع ها شامل تعدادی نرم افزار سیستم و برنامه های کاربردی به همراه روالی مشخص برای نصب آن ها بر رایانه هستند. توزیع ها معمولاً برای منظورهای مختلفی از جمله ی محلی سازی، پشتیبانی از یک معماری خاص، کاربردهای بلادرنگ (real-time applications) و سامانه های توکار (embedded systems) به وجود می آیند و برخی از آن ها آگاهانه تنها از نرم افزارهای آزاد استفاده می کنند. یک توزیع همه-منظوره معمولی شامل هسته ی لینوکس، کتاب خانه ها و ابزارهای گنو، پوسته های خط فرمان و انبوه بی شماری از نرم افزارهای کاربردی از مجموعه های اداری و سیستم پنجره ای اِکس گرفته تا مفسرها، ویرایشگرهای متن و ابزارهای علمی است.
یک مقاله ی تحقیقی با موضوع برآورد اندازه گنو/لینوکس بر روی توزیع رِدهت ۷٫۱، تعداد خطوط کد منبع (SLOC) را حدود ۳۰ میلیون خط عنوان می کند. در این تحقیق با استفاده از روش (Constructive Cost Model-COCOMO) برآورد شده است که بر روی این توزیع نزدیک به ۸ میلیون نفر-سال کار گسترش انجام گرفته است. چنانکه این نرم افزار با روش های متعارف خصوصی گسترش می یافت، هزینه ی گسترش اش در ایالات متحده با روش های گسترش متعارف خصوصی، بالغ بر ۱٫۰۸ میلیارد دلار (با قیمت دلار سال ۲۰۰۰) می شد.
بخش بزرگی از کد (۷۱%) با زبان برنامه نویسی C نوشته شده است اما از بسیاری از زبان های دیگر همچون ++C لیسپ، اسمبلی، پرل، فرترن، پایتون و زبان های اسکریپت نویسی گوناگون استفاده شده است. اندکی بیش از نیمی از خطوط کد، تحت مجوز عمومی گنو (جی پی ال) هستند. هسته ی لینوکس ۲٫۴ میلیون خط کد است و ۰٫۰۸ کل کد را تشکیل می دهد.
در پژوهشی که پس از آن انجام شد، با عنوان شمردن سیب زمینی ها: اندازه ی دِبی ین ۲٫۲ مورد ارزیابی قرار گرفت. این توزیع دارای بیش از ۵۵ میلیون خط کد بود که هزینه ی گسترش اش با روش های گسترش متعارف خصوصی بالغ بر ۱٫۹ میلیارد دلار (با قیمت دلار سال ۲۰۰۰ ) برآورد گردید.
کاربردهای سیستم عامل های شکل گرفته بر پایه ی لینوکس
در گذشته یک کاربر لینوکس برای پیکربندی و نصب سیستم خود، نیازمند دانش بالایی از رایانه بود. این دلیل به علاوه ی جذاب بودن دسترسی به درون سیستم، باعث شده بود که به طور سنتی کاربران لینوکس را (برخلاف کاربران ویندوز یا مک او اس) کسانی شکل بدهند که با تکنولوژی، بیشتر دمخور هستند. افرادی که معمولاً با القاب «هکر» و «گیک» شناخته می شوند. این نگرش در سال های اخیر با افزایش راحتی کار در لینوکس و گسترده شدن استفاده از بسیاری از توزیع ها، اعتبار خود را از دست داده است. لینوکس در بازار سرورها و کاربردهای ویژه (مانند پردازش تصویر و سرویس های وب) پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده و در حال ورود به بازار بزرگ رایانه های رومیزی است.
لینوکس اساس مجموعه نرم افزار سرور موسوم به ل.آ.م.پ (ل) ینوکس، (آ)پاچی،(م)ای اس کیوال،(پ)رل/(پ)ی اچ پی/(پ)ایتون) را تشکیل می دهد که میان گسترش دهندگان وب محبوبیت گسترده ای کسب کرده است. بدلیل پایداری و انعطاف لینوکس، این سیستم عامل حضور پر رنگی به عنوان سیستم عاملی برای کامپیوترهای کارساز دارد. براساس آمار در سال ۲۰۰۸، از میان ۱۰ تا از معتبرترین شرکت هاستینگ دنیا، ۵ شرکت سیستم عامل لینوکس را در کارسازهای وب خود بکار می گیرند.
از لینوکس همچنین بیشتر در سیستم های کار گذاشته (embeded) استفاده می شود. قیمت اندک آن باعث می شود انتخابی ایده آل برای ابزارهایی مانند سیمپیوتر (رایانه ای که برای جمعیت کم درآمد کشورهای در حال گسترش طراحی شده) باشد.
لینوکس با داشتن محیط های رومیزی مانند گنوم و کی دی ای، رابط کاربری همچون اپل مکینتاش و مایکروسافت ویندوز را در کنار دیگر محیط های گرافیکی و رابط خط فرمان یونیکس-مانند سنتی اش، عرضه می کند. هرچند نرم افزارهای گرافیکی لینوکس برای بسیاری از مصارف وجود دارند، در بسیاری زمینه ها نرم افزارهای خصوصی هنوز از گستره و میزان محبوبیت بیشتری برخوردارند.
نرم افزارهای سرور تحت لینوکس
سیستم های کامپیوتری سرور، معمولاً از سخت افزاری پر قدرت و نرم افزاری منعطف و پایدار برای ارائه ی خدمت مورد نظر به مشتریان زیاد استفاده می کنند. سیستم عامل های شکل گرفته بر پایه لینوکس، به دلیل پایداری و انعطاف، گزینه های خوبی برای نصب بر روی سیستم های کارساز هستند.
نمونه ی نرم افزارهای مشهوری که معمولاً تحت لینوکس به عنوان نرم افزار کارساز استفاده می شوند:
اسکوئید (SQUID)
سرور Proxy-Cache
BIND
سرور سامانه نام دامنه (DNS)
آپاچی (APACHE)
سرور وب
Postfix
سرور پست الکترونیکی
MySQL
سرور پایگاه داده
نصب
در ابتدا مشکل بودن نصب سیستم های بر پایه ی لینوکس مانعی برای پذیرش آن بود؛ اما در سال های اخیر نصب لینوکس بسیار آسان شده است. بسیاری از توزیع ها دارای نصبی آسان و قابل مقایسه با نسخه های ویندوز هستند؛ به گونه ای که توزیع اوبونتو با چند کلیک نصب می شود. علاوه بر این، رایانه های شخصی که با توزیع های لینوکس وارد بازار شده اند و به آسانی از بسیاری از فروشنده های اصلی، همچون دل، هیولت-پاکارد و وال- مارت قابل تهیه است.
بیشتر شیوه های عمومی نصب لینوکس، توسط همه توزیع های مهم پشتیبانی می شود که شامل اجرا از طریق لوح فشرده، حاوی برنامه های نصب و راه اندازی نرم افزارها است. این لوح فشرده می تواند از طریق تصویر استاندارد (ISO image) بارگذاری شده باشد، به تنهایی و به قیمت بسیار پایین خریداری شود، یا می تواند در مجموعه نرم افزارهای تجاری اضافی ارائه شود.
برخی توزیع ها همچون دبیان (Debian) با فلاپی دیسک نیز قابل نصب هستند. پس از نصب ابتدایی، بیشتر نرم افزارها از طریق اینترنت و لوح فشرده قابل بارگذاری و نصب هستند.
بسیاری از توزیع ها می توانند بی درنگ از طریق دیسک های زنده، بسیار سریع تر از نصب بر روی دیسک سخت اجرا شوند. به این صورت که یکبار از لوح فشرده راه اندازی می شود و می توان از لینوکس بدون هیچگونه تغییری در محتویات دیسک سخت استفاده کرد. به همین نحو برخی توزیع های حداقل، همچون تامزروت بوت (Tomsrtbt)، بدون نیاز به تغییر محتویات دیسک سخت از طریق فلاپی دیسک قابل اجرا هستند.
همچنین بسیاری توزیع ها از راه اندازی بر روی شبکه پشتیبانی می کنند، پس همه ی مراحل نصب و پیکربندی دستگاه می تواند بر روی شبکه انجام شود.
پیکربندی
بیشتر فایل های پیکربندی در پوشه ای با نام «etc/» ذخیره شده است. اگر کاربر مخصوص باشد، فایل های پنهان در پوشه ی خانه کاربر قرار دارد. تعدادی از برنامه ها از پایگاه داده پیکربندی، به عوض فایل استفاده می کنند.
راه های بسیاری برای ایجاد تغییرات وجود دارد. آسان ترین راه، استفاده از ابزارهای آماده همچون یاست (YaST) در توزیع SUSE یا مرکز کنترل در مندریک (Mandrake) می باشد. انواع دیگر آن، مانند لینوکس کانف (Linuxconf)، ابزارهای سیستم گنوم، و وب مین (Webmin) برای توزیع های ویژه نیستند. آن ها شامل بسیاری از امکانات پیکربندی توسط خط فرمان هستند. از آنجا که به طور متداول بیشتر تنظیمات در فایل های متنی ذخیره شده اند، آن ها را می توان با هر ویرایشگر متنی پیکربندی نمود.
پشتیبانی
فروشندگان تجاری و دیگر کاربران گنو/لینوکس در اجتماعات آنلاین (کانال های آی آر سی)، گروه های خبری، فهرست های پستی و انجمن های اینترنتی پشتیبانی فنی ارائه می کنند. گروه کاربران گنو/ لینوکس (LUGs) در همه ی جهان به کاربران بسیاری یاری می رساند. مدل تجاری بیشتر عرضه کنندگان تجاری لینوکس (بمانند ردهت و ناول)، بر پایه ی دریافت حق الزحمه جهت پشتیبانی است. این گونه دریافت پشتیبانی در برابر پرداخت پول، برای کاربران تجاری لینوکس حایز اهمیت است.
آشنایی با برخی توزیع های لینوکس
فدورا در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۳، لینوکس Red Hat (پیشتاز توزیع های لینوکس) ناپدید شد. شرکت Red Hat، تلاش های خود را در دو جهت معطوف نمود: پروژه ی فدورا که سیستم عامل فدورا را تولید می کند (اساساً هسته فدورا)، و لینوکس Red Hat Enterprise برای حوزه های تجاری بزرگ مقیاس.
هدف از این انشقاق، تلاش برای سرویس دهی بهتر دو گروه نامتجانس از کاربران با یک سیستم عامل عنوان می شود. فدورا توسط اعضای پروژه ی فدورا در شرکت ردهت حمایت می شود.
هدف این پروژه ساخت یک سیستم عامل چند منظوره است که به طور کلی از بسته های نرم افزاری رایگان ایجاد شده است. این توزیع به آسانی نصب و تنظیم می شود. هر ۶ یا ۸ ماه یک نسخه ی جدید از فدورا عرضه می شود. آخرین نسخه ی آن فدورا ۱۳ است. همراه این سیستم عامل برنامه های زیادی عرضه می شود.
ردهت پیشنهاد داد که تمام کاربران لینوکس ردهت، لینوکس حرفه ای این شرکت را به عنوان جایگزین به کار بگیرند؛ چون نسخه ی قبلی دیگر حمایت نمی شد. در عین حال پروژه ی فدورا هم برای ایجاد سیستم عاملی کاملاً رایگان برای همگان آغاز شد که نتایج فعالیت کاربران این سیستم عامل در لینوکس حرفه ای ردهت نیز به کار برده می شود. به هم دلیل کاربران لینوکس فدورا در واقع آزمایش کنندگان لینوکس حرف های ردهت هستند. عرضه ی لینوکس فدورا باعث استقبال ناشران تجاری لینوکس از این روش گسترش شد، یعنی عرضه یک نسخه ی عمومی نزدیک به نسخه ی تجاری که نسخه ی عمومی به عنوان محیط آزمایشی نسخه تجاری باشد.
لینوکس Red Hat
لینوکس ردهت (Red Hat Linux) یک توزیع از لینوکس است که در سال ۱۹۹۴ بنیان گذاشته شد و تا نزدیکی سال ۲۰۰۴ توسط شرکت ردهت پشتیبانی می شد. پس از نسخه ی ۹، این شرکت اقدام به ارائه ی دو نسخه ی متفاوت نمود. Fedora core که توسط شرکت پشتیبانی می شد و نسخه ی Red Hat Enterprise Linux (به اختصار RHEL) که کاربران تنها با پرداخت هزینه ی اشتراک می توانستند از پشتیبانی شرکت بهره مند شوند. همانطور که ذکر شد، فدورا هم اکنون پروژه ای جداگانه است.
Knoppix
Knoppix یک توزیع زنده و قابل نصب از گنو/لینوکس برپایه دبیان است. این توزیع توسط فردی آلمانی به نام کلاوس کنوپر (Klaus Knopper) ساخته شده است. این توزیع را می توانید از نو برای خودتان بسازید. (ویژگی Remastering).
دبیان
دبیان (Debian) یک سیستم عامل آزاد است. این سیستم عامل یکی از قوی ترین توزیع های گنو/لینوکس است.
دبیان گنو/لینوکس (Debian GNU/Linux) یا به اختصار دبیان، محصول اصلی پروژه ی دبیان، یکی از توزیع های گنو/لینوکس است که در سال ۱۹۹۳ تولید شد. از مفاد بنیادی این پروژه این است که تمام محصولات تولیدی باید آزاد باشند. این پروژه بیش ترین سهم را در اجرای اهداف جامعه «نرم افزارهای آزاد و متن باز» (FOSS) دارا می باشد. دبیان در حال حاضر شامل ۲۵۱۱۳ بسته نرم افزاری آزاد از پیش کامپایل شده (Precompile) است.
سیستم عامل دبیان هم چنین با هسته ی GNU Hurd تحت عنوان دبیان گنو/ هرد، هسته ی فری بی اس دی تحت عنوان دبیان گنو/ کی فری بی اس دی (Debian GNU/kFreeBSD) و هسته ی نت بی اس دی تحت عنوان دبیان گنو/ نت بی اس دی (Debian GNU/NetBSD) منتشر می شود.
سخت افزارهای مورد پشتیبانی
دبیان تقریباً بر روی تمامی رایانه های شخصی، از جمله مدل های قدیمی، اجرا می شود و تقریباً از تمام سخت افزارهای رایج پشتیبانی می کند.
SUSE و openSUSE در چند سال گذشته، نسخه های SUSE در اروپا از محبوبیت خاصی برخوردار شدند. در نوامبر سال ۲۰۰۳ شرکت امریکایی ناول، این توزیع لینوکس را خریداری نمود. SUSE Linux Enterprise رقیب جدی Red Hat محسوب می شود. همانند فدورا و ردهت، openSUSE و SUSE نسخه های بسیار قابل اعتماد و مفید برای کاربران لینوکس محسوب می شوند. اُپن سوزه (openSUSE) یکی از توزیع های سیستم عامل لینوکس است. لینوکس SUSE ابتدا ترجمه ی آلمانی لینوکس اسلکور بود که با لینوکس سافتلند ترکیب شده بود. S.u.S.E مخفف عبارت آلمانی «Software-und System-Entwicklung» است (به معنی: توسعه نرم افزار و پایانه)؛ البته این نام شباهت هایی به نام کنراد تسوزه (Konrad Zuse) از پیشگامان کامپیوتر آلمان دارد.
در سال ۲۰۰۳ این توزیع لینوکس توسط شرکت ناول خریداری شد و در سال ۲۰۰۵ ناول اعلام کرد که سری جدید سوزه با پروژه ی سوزه باز (openSUSE) بازتر خواهد شد و نسخه ۱۰٫۲ را رسماً اُپن سوزه (openSUSE) نام گذاری کرد.
کارکرد
این توزیع نیز همانند سایر توزیع های گنو/لینوکس بر مبنای بسته ها (Packages) استوار است که در نهایت در زمینه ی پایایی و حفظ امنیت نقش مهمی ایفا می کند.
لینوکس مینت
لینوکس مینت یکی از توزیع های گنو/لینوکس است که برای کاربرد شخصی و براساس یکی توزیع های معروف به نام اوبونتو ساخته شده است. آخرین نسخه ی این سیستم عامل نسخه ۹ با اسم رمز ایسادورا است.
اوبونتو
لینوکس اوبونتو (Ubuntu)، از زمان اولین عرضه آن در انتهای سال ۲۰۰۴، یک محبوبیت غیر قابل پیش بینی را تجربه نموده است.
اوبونتو، یک توزیع گنو/لینوکس است که بر مبنای توزیع دبیان پایه گذاری شده است؛ اما با آن تفاوت دارد. نام اوبونتو از یکی از مفاهیم آفریقای جنوبی به معنی «انسانیت نسبت به دیگران» (Humanity Towards Others) گرفته شده است. از ویژگی های بارز اوبونتو می توان به کاربرپسند بودن، سادگی، زیبایی، سرعت و عدم نیاز به سخت افزار پیچیده اشاره کرد.
این سیستم عامل، یکی از کاربر پسندترین توزیع های گنو/ لینوکس است و در مدت نسبتاً کوتاه عمر خود، توانسته رشد خیره کننده ای در جذب کاربران عادی داشته باشد. بر طبق آمار وب، این توزیع در بین دیگر توزیع های گنو/لینوکس، ۵۰ تا ۷۰ درصد سهم بازار را بدست آورده است. در ایران نیز این سیستم عامل کاربران زیادی را جذب کرده و جامعه مجازی نسبتاً خوبی در کنار آن شکل گرفته است. اوبونتو دارای پشتیبانی نسبتاً خوبی از تمام زبان های زنده ی دنیا از جمله زبان فارسی است.
اوبونتو هر ۶ ماه یک بار نسخه ی جدیدی را عرضه می کند . هر نسخه ی از اوبونتو، تا ۱۸ ماه پس از انتشار آن نسخه، پشتیبانی می شود. اوبونتو دارای نسخه هایی با پشتیبانی بلند مدت نیز هست که به جای پشتیبانی ۱۸ ماهه، ۳ سال پشتیبانی بر این نسخه ی ویژه ی رایانه های شخصی و ۵ سال پشتیبانی برای نسخه های سرور ارائه می کند.
آخرین نسخه ی اوبونتو با پشتیبانی طولانی مدت، نسخه ی ۱۰٫۰۴ و با نام «سیاه گوش درخشان» است که براساس اعلام قبلی در تاریخ ۲۹ آوریل، ۲۰۱۰ منتشر شد.
در هشتم ژوییه سال ۲۰۰۵، مارک شاتل ورث و Canocial Ltd خبر تأسیس اوبونتو را با سرمایه اولیه ی ۱۰ میلیون دلار منتشر کردند.
قابلیت ها
یکی از نکات مورد توجه در پروژه اوبونتو، تأکید بر دسترسی و جهانی سازی است. به همین منظور این نرم افزار برای تمام ملیت ها موجود است. کار کردن با آن بسیار راحت است و حتی کاربران ناآشنا هم، به راحتی به محیط آن عادت می کنند. همه ی نسخه های اوبونتو تا ابد رایگان هستند. دیسک های فشرده اوبونتو به رایگان برای کسانی که آن را از طریق پست الکترونیکی درخواست کرده اند، فرستاده می شود. همچنین پروژه ای با نام ادوبونتو وجود دارد که این سیستم عامل همان طور که از نامش هم مشخص است، برای استفاده در کلاس های درس و محیط های آموزشی مناسب است. پروژه ی دیگری نیز این سیستم عامل با نام کوبونتو طراحی شده است که از میز کار کی دی ای استفاده می نماید. خانواده ی اوبونتو شامل اوبونتوی رومیزی، اوبونتو سرور، کوبونتو نت بوک، کوبونتو، ادوبونتو، گوبونتو، اوبونتو MID، اوبونتو نت بوک، ابونتو JeOS، اوبونتو Enterprise Cloud، اوبونتو استودیو، Mythbintu، زوبونتو و لوبونتو می شود.
بنیاد Wikimedia، مؤسسه ی پشتیبانی کننده ی پروژه ی ویکی پدیا اعلام کرد که در حال مهاجرت دادن مجموعه ی سرورهای خود به توزیع اوبونتو است. این مهاجرت بخشی از تلاش این بنیاد برای نگهداری آسانتر ۴۰۰ سرور پروژه های مختلف این بنیاد (به علت حرفه ای بودن فدورا) است که پیش از این از نسخه های مختلف Redhat و Fedora استفاده می کرده اند.
محیط اوبونتو
اوبونتو به طور پیش فرض از گنوم استفاده می کند. البته طرفداران کی دی ای، نسخه ای از این توزیع را با نام کوبونتو ارائه کردند که محیط پیش فرض آن کی دی ای است. همچنین تعداد نرم افزارهای موجود در نسخه سی دی بسیار کم است، و برای نصب بقیه ی نرم افزارهای ارائه شده توسط اوبونتو باید از اینترنت استفاده نمایید یا نسخه دی وی دی آن را تهیه کنید.
نصب اوبونتو
لوح فشرده ی اوبونتو دارای قابلیت Live CD می باشد، یعنی می توانید رایانه را از روی CD بوت کنید و پس از چند دقیقه، اوبونتو بالا می آید بدون اینکه تغییری در سیستم ایجاد شود. اکنون می توانید نحوه ی کار سیستم عامل را تست کنید و اگر از آن خوشتان آمد، روی هارد نصبش کنید. برنامه نصب Ubuntu همان Debian installer است که همراه با Debian Sarge ارائه می شود، البته با کمی دستکاری. نصب آن بسیار شبیه به نصب Debian Sarge است و کل عملیات نصب در عرض چند دقیقه و بدون مشکل یا دشواری خاصی انجام می شود. کاربران تازه کار هم به راحتی خواهند توانست آن را نصب کنند. در Ubuntu کلمه ی عبوری که برای نخستین کاربر تنظیم می کنید، همان کلمه ی عبور ریشه شما خواهد بود. ضمناً شما نخواهید توانست به عنوان کاربر ریشه ی وارد سیستم شوید و یا از دستور su استفاده کنید. بجای su باید از دستور sudo به همراه دستوری که مایل به اجرای آن هستید، استفاده نمایید. البته پس از نصب می توانید در صورت تمایل و با چند تغییر کوچک با root وارد سیستم شوید.
اوبونتو و دبیان
اوبونتو، یک انشعاب (fork) از دبیان بوده و هدف اصلی آن ایجاد یک توزیع به روز و پایدار و قابل استفاده برای کاربر متوسط است. دلیل اصلی آغاز پروژه ی اوبونتو انتقاد به روند «محافظه کارانه ی» انتقال بسته های نرم افزاری از نسخه ی ناپایدار به نسخه ی آزمایشی و در نهایت نسخه ی پایدار در پروژه ی دبیان بود. اگرچه برخی نیز استفاده از نسخه ی آزمایشی دبیان را به جای اوبونتو یا توزیع های دیگر منتج از دبیان توصیه می کنند. بسته های نرم افزاری اوبونتو از شاخه ی ناپایدار دبیان برداشته شده پس از ایجاد تغییرات مختص اوبونتو و گذراندن مراحل آزمایش در نسخه ی پایدار اوبونتو قرار می گیرند. به همین دلیل بسته های نرم افزاری اوبونتو عموماً جدیدتر از بسته های نرم افزاری دبیان هستند، و بسیاری از افراد بدین دلیل اوبونتو را برای استفاده روزمره انتخاب می کنند. اوبونتو از پلاتفرم های lpia, x86-64, IA-32, PowerPC, SPARC, IA-64, ARM پشتیبانی می کند.
برخی از مردم که لینوکس را نمی شناسند، اغلب می پرسند آیا لینوکس برنامه ای است که روی ویندوز اجرا می شود! عدم رعایت کپی رایت در بین عموم ما ایرانی ها، باعث گردیده است که اغلب مردم با دنیای اُپن سورس و بطور اخص لینوکس آشنا نباشند. سؤال دوم در مورد لینوکس این است
که لینوکس چگونه می تواند رایگان باشد؟ پاسخ کوتاه به این سؤال آن است که: زیرا افرادی که کد لینوکس را می نویسند، مجوز توزیع رایگان آن را صادر می کنند. البته به خاطر داشته باشید که تنها مسئله بحرانی در مورد واژه ی «رایگان»، آزاد بودن مأخذ آن است. بدان معنا که شما در بازسازی، بازپیکربندی و سایر موارد کار روی این سیستم عامل، آزاد هستید. تنها مسئولیت مهمی که روی دوش شماست، این است که اگر این نرم افزار را تغییر دادید، آن را بمنظور بهره مندی از تلاش خود، در اختیار دیگران نیز بگذارید. این روح و شالوده ی دنیای اُپن سورس می باشد.
لینوکس (Linux)، نام یک سیستم عامل رایانه ای است که معروف ترین نمونه از نرم افزارهای آزاد (اُپن سورس) محسوب می شود. در واقع تنها باید هسته لینوکس را لینوکس نامید، اما به طور معمول این واژه به سیستم عامل های یونیکس مانندی (یا گنو/لینوکسی) اطلاق می شود که بر مبنای هسته لینوکس و کتاب خانه ها و ابزارهای پروژه ی گنو بنا شده اند. به مجموعه ای از نرم افزارهای سیستم عامل بنا شده بر اجزای مذکور، توزیع لینوکس (linux distribution) می گویند که بطور معمول شامل ابزارهای گسترش نرم افزار، پایگاه های داده، سرویس های دهنده های وب مثل آپاچی، محیط های دسک تاپ مانند گنوم و کی دی ای و اکس اف سی ای و مجموعه های اداری مانند اُپن آفیس هستند.
در ابتدا لینوکس برای استفاده ی ریزپردازنده ها با معماری ۸۰۳۸۶ اینتل طراحی شده بود؛ اما امروزه انواع گوناگون معماری ها را پشتیبانی می کند. در طی چند سال گذشته، لینوکس از یک سیستم عامل اختصاصی و با کاربرد محدود، به یک سیستم عامل اصلی و بسیار پرکاربرد تبدیل شده است. نسخه های لینوکس (از قبل پیکربندی شده) را بدون هیچ تجربه فنی می توان نصب نمود. نسخه های لینوکس روی همه انواع دستگاه ها، از PC تا کامپیوترهای دستی (www.linuxdevices.com) تا کنسول های بازی (همانند پلی استیشن ۳) و سوپرکامپیوترها قابل نصب هستند. بطور خلاصه، لینوکس سیستمی است که اغلب هرکسی می تواند آن را هر جایی اجرا نماید.
این سیستم عامل که در ابتدا بیشتر توسط برنامه نویسان اپن سورس گسترش پیدا می کرد و به کار گرفته می شد، توانسته است پشتیبانی شرکت های سرشناسی چون آی بی ام و هیولت-پاکارد را به دست آورد و با بسیاری از نسخه های خصوصی یونیکس رقابت کند. طرفداران لینوکس و بسیاری از تحلیل گران، این موفقیت را ناشی از استقلال از فروشنده، کم هزینه بودن پیاده سازی، سرعت بالا، امنیت و قابلیت اطمینان آن می دانند.
هسته لینوکس
هسته یا کرنل، نرم افزاری است که هنگام بوت کامپیوتر راه اندازی شده و با برنامه های مورد استفاده کاربر ارتباط برقرار می کند، بطوریکه می تواند به سادگی و بطور مؤثر با سخت افزار کامپیوتر ارتباط برقرار نماید.
لینوس توروالدز، خالق هسته ی لینوکسدر سال ۱۹۸۴ میلادی ریچارد استالمن که رئیس بنیاد نرم افزارهای آزاد بود، پروژه ی گنو (GNU) را آغاز کرد. در این پروژه که یک جنبش نرم افزاری محسوب می شد برنامه نویسان با یکدیگر همکاری می کردند که این همکاری تا به حال نیز ادامه دارد.
در آن زمان بیشتر ابزارهای پروژه ی گنو که با زبان برنامه نویسی سی و اسمبلی نوشته شده بود، آماده کار بودند و تنها یک هسته ی مناسب و آزاد کم داشتند. حتی سیستم عامل مینیکس نیز با وجود در دسترس بودن کد منبع آن، آزاد نبود و حق نشر مخصوص داشت. کار در پروژه ی گنو به سمت طراحی یک هسته مناسب متمرکز می شد اما به نظر می رسید که برای ایجاد این هسته حداقل چند سال دیگر زمان نیاز است.
این تأخیر برای لینوس توروالدز قابل تحمل نبود. بنابراین خودش دست به کار شد و با الهام از کد مینیکس کار را آغاز کرد. سرانجام در ۲۵ اوت سال ۱۹۹۱ در ساعت ۲۰:۵۷ (به وقت گرینویچ) پیامی تاریخی به گروه خبری comp.os.minix از طرف لینوس توروالدز ارسال شد. او یک دانشجوی فنلاندی بود که آن زمان در دانشگاه هلسینکی درس می خواند.
آشنایی با لینوکس
متن پیام او چنین بود:
سلام به هر کس که آن بیرون از مینیکس استفاده می کند. من هم اکنون روی سیستم عاملی آزاد برای رایانه های ۳۸۶ و ۴۸۶ کار می کنم؛ فقط برای سرگرمی؛ مانند پروژه ی گنو، بزرگ و حرفه ای نیست. از ماه آوریل کار را آغاز کرده ام و هم اکنون این سیستم عامل آماده است و بخوبی کار می کند. دوست دارم از دیدگاه دیگران در مورد سیستم عاملم باخبر شوم. چه آنان که مینیکس را دوست دارند و چه آنان که دوست ندارند. چرا که سیستم عامل من تا حدی شبیه به مینیکس است.
این بدان معناست که طی چند ماه آینده چیز به دردبخوری فراهم خواهم کرد و دوست دارم بدانم مردم بیشتر چه امکاناتی لازم دارند. به هر پیشنهاد و نظری خوش آمد می گویم اما قول نمی دهم که آن را انجام دهم!
لینوکس برخلاف مینیکس (یک سیستم عامل ساده نوشته شده توسط پروفسور آندرو تاننبام که برای آموزش طراحی سیستم عامل به کار می رفت) که از معماری میکروکرنل استفاده می کرد، با ایده ی هسته های مونولیتیک طراحی شده بود. اولین نسخه لینوکس در سپتامبر ۱۹۹۱ در اینترنت منتشر شد. دومین نسخه ی آن به فاصله کمی در اکتبر همان سال منتشر شد. از آن پس هزاران برنامه نویس و هکر در سراسر دنیا در این پروژه شرکت کردند. مقاله ی «کلیسای جامع و بازار» اثر اریک ریموند مدل گسترش هسته لینوکس و نرم افزارهای مشابه را تشریح می کند.
پنگوئن تاکس نشانه ی و مایه ی خوش شانسی هسته ی لینوکس است. لینوس توروالدز، مالک علامت تجاری لینوکس است که به عنوان «نرم افزار سیستم عامل رایانه برای تسهیل در استفاده و عملیات رایانه» به ثبت رسیده است.
مجوز
هسته ی لینوکس و بیشتر بخش های گنو تحت اجازه نامه عمومی همگانی گنو (جی پی ال) منتشر می شوند. جی پی ال لازم می داند که تغییرات کد منبع و کارهای مشتق شده نیز تحت مجوز جی پی ال منتشر شوند.
گنو/لینوکس
از آنجایی که ابزارهای گنو که بخش عمده ی توزیع های لینوکس را تشکیل می دهند از پروژه ی سیستم عامل آزاد گنو (که بسیار سابقه دارتر از هسته لینوکس است) ریشه گرفته اند، ریچارد استالمن و بنیاد نرم افزار آزاد درخواست کرده اند که سیستم ترکیب شده (از هسته لینوکس و ابزارهای گنو) بدون توجه به نام توزیع اش، «گنو/لینوکس» خوانده شود.
برخلاف این که بعضی از توزیع ها (مانند «گنو/لینوکس دبیان») از این نام استفاده می کنند، بسیاری تنها به گفتن «لینوکس» اکتفا می کنند. تفاوت بین هسته ی توروالدز و سیستمی که شامل این هسته است، همیشه باعث سردرگمی می شود و نام گذاری همچنان بحث انگیز باقی مانده است.
آشنایی با لینوکس
لینوکس تقریباً همیشه در قالب یکی از اجزاء یک توزیع لینوکس (به انگلیسی : Distro) ارائه می شود. توزیع های لینوکس توسط افراد، گروه های نه چندان متشکل و سازمان های حرفه ای گوناگون ایجاد می شوند. این توزیع ها شامل تعدادی نرم افزار سیستم و برنامه های کاربردی به همراه روالی مشخص برای نصب آن ها بر رایانه هستند. توزیع ها معمولاً برای منظورهای مختلفی از جمله ی محلی سازی، پشتیبانی از یک معماری خاص، کاربردهای بلادرنگ (real-time applications) و سامانه های توکار (embedded systems) به وجود می آیند و برخی از آن ها آگاهانه تنها از نرم افزارهای آزاد استفاده می کنند. یک توزیع همه-منظوره معمولی شامل هسته ی لینوکس، کتاب خانه ها و ابزارهای گنو، پوسته های خط فرمان و انبوه بی شماری از نرم افزارهای کاربردی از مجموعه های اداری و سیستم پنجره ای اِکس گرفته تا مفسرها، ویرایشگرهای متن و ابزارهای علمی است.
یک مقاله ی تحقیقی با موضوع برآورد اندازه گنو/لینوکس بر روی توزیع رِدهت ۷٫۱، تعداد خطوط کد منبع (SLOC) را حدود ۳۰ میلیون خط عنوان می کند. در این تحقیق با استفاده از روش (Constructive Cost Model-COCOMO) برآورد شده است که بر روی این توزیع نزدیک به ۸ میلیون نفر-سال کار گسترش انجام گرفته است. چنانکه این نرم افزار با روش های متعارف خصوصی گسترش می یافت، هزینه ی گسترش اش در ایالات متحده با روش های گسترش متعارف خصوصی، بالغ بر ۱٫۰۸ میلیارد دلار (با قیمت دلار سال ۲۰۰۰) می شد.
بخش بزرگی از کد (۷۱%) با زبان برنامه نویسی C نوشته شده است اما از بسیاری از زبان های دیگر همچون ++C لیسپ، اسمبلی، پرل، فرترن، پایتون و زبان های اسکریپت نویسی گوناگون استفاده شده است. اندکی بیش از نیمی از خطوط کد، تحت مجوز عمومی گنو (جی پی ال) هستند. هسته ی لینوکس ۲٫۴ میلیون خط کد است و ۰٫۰۸ کل کد را تشکیل می دهد.
در پژوهشی که پس از آن انجام شد، با عنوان شمردن سیب زمینی ها: اندازه ی دِبی ین ۲٫۲ مورد ارزیابی قرار گرفت. این توزیع دارای بیش از ۵۵ میلیون خط کد بود که هزینه ی گسترش اش با روش های گسترش متعارف خصوصی بالغ بر ۱٫۹ میلیارد دلار (با قیمت دلار سال ۲۰۰۰ ) برآورد گردید.
کاربردهای سیستم عامل های شکل گرفته بر پایه ی لینوکس
در گذشته یک کاربر لینوکس برای پیکربندی و نصب سیستم خود، نیازمند دانش بالایی از رایانه بود. این دلیل به علاوه ی جذاب بودن دسترسی به درون سیستم، باعث شده بود که به طور سنتی کاربران لینوکس را (برخلاف کاربران ویندوز یا مک او اس) کسانی شکل بدهند که با تکنولوژی، بیشتر دمخور هستند. افرادی که معمولاً با القاب «هکر» و «گیک» شناخته می شوند. این نگرش در سال های اخیر با افزایش راحتی کار در لینوکس و گسترده شدن استفاده از بسیاری از توزیع ها، اعتبار خود را از دست داده است. لینوکس در بازار سرورها و کاربردهای ویژه (مانند پردازش تصویر و سرویس های وب) پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده و در حال ورود به بازار بزرگ رایانه های رومیزی است.
لینوکس اساس مجموعه نرم افزار سرور موسوم به ل.آ.م.پ (ل) ینوکس، (آ)پاچی،(م)ای اس کیوال،(پ)رل/(پ)ی اچ پی/(پ)ایتون) را تشکیل می دهد که میان گسترش دهندگان وب محبوبیت گسترده ای کسب کرده است. بدلیل پایداری و انعطاف لینوکس، این سیستم عامل حضور پر رنگی به عنوان سیستم عاملی برای کامپیوترهای کارساز دارد. براساس آمار در سال ۲۰۰۸، از میان ۱۰ تا از معتبرترین شرکت هاستینگ دنیا، ۵ شرکت سیستم عامل لینوکس را در کارسازهای وب خود بکار می گیرند.
از لینوکس همچنین بیشتر در سیستم های کار گذاشته (embeded) استفاده می شود. قیمت اندک آن باعث می شود انتخابی ایده آل برای ابزارهایی مانند سیمپیوتر (رایانه ای که برای جمعیت کم درآمد کشورهای در حال گسترش طراحی شده) باشد.
لینوکس با داشتن محیط های رومیزی مانند گنوم و کی دی ای، رابط کاربری همچون اپل مکینتاش و مایکروسافت ویندوز را در کنار دیگر محیط های گرافیکی و رابط خط فرمان یونیکس-مانند سنتی اش، عرضه می کند. هرچند نرم افزارهای گرافیکی لینوکس برای بسیاری از مصارف وجود دارند، در بسیاری زمینه ها نرم افزارهای خصوصی هنوز از گستره و میزان محبوبیت بیشتری برخوردارند.
نرم افزارهای سرور تحت لینوکس
سیستم های کامپیوتری سرور، معمولاً از سخت افزاری پر قدرت و نرم افزاری منعطف و پایدار برای ارائه ی خدمت مورد نظر به مشتریان زیاد استفاده می کنند. سیستم عامل های شکل گرفته بر پایه لینوکس، به دلیل پایداری و انعطاف، گزینه های خوبی برای نصب بر روی سیستم های کارساز هستند.
نمونه ی نرم افزارهای مشهوری که معمولاً تحت لینوکس به عنوان نرم افزار کارساز استفاده می شوند:
اسکوئید (SQUID)
سرور Proxy-Cache
BIND
سرور سامانه نام دامنه (DNS)
آپاچی (APACHE)
سرور وب
Postfix
سرور پست الکترونیکی
MySQL
سرور پایگاه داده
نصب
در ابتدا مشکل بودن نصب سیستم های بر پایه ی لینوکس مانعی برای پذیرش آن بود؛ اما در سال های اخیر نصب لینوکس بسیار آسان شده است. بسیاری از توزیع ها دارای نصبی آسان و قابل مقایسه با نسخه های ویندوز هستند؛ به گونه ای که توزیع اوبونتو با چند کلیک نصب می شود. علاوه بر این، رایانه های شخصی که با توزیع های لینوکس وارد بازار شده اند و به آسانی از بسیاری از فروشنده های اصلی، همچون دل، هیولت-پاکارد و وال- مارت قابل تهیه است.
بیشتر شیوه های عمومی نصب لینوکس، توسط همه توزیع های مهم پشتیبانی می شود که شامل اجرا از طریق لوح فشرده، حاوی برنامه های نصب و راه اندازی نرم افزارها است. این لوح فشرده می تواند از طریق تصویر استاندارد (ISO image) بارگذاری شده باشد، به تنهایی و به قیمت بسیار پایین خریداری شود، یا می تواند در مجموعه نرم افزارهای تجاری اضافی ارائه شود.
برخی توزیع ها همچون دبیان (Debian) با فلاپی دیسک نیز قابل نصب هستند. پس از نصب ابتدایی، بیشتر نرم افزارها از طریق اینترنت و لوح فشرده قابل بارگذاری و نصب هستند.
بسیاری از توزیع ها می توانند بی درنگ از طریق دیسک های زنده، بسیار سریع تر از نصب بر روی دیسک سخت اجرا شوند. به این صورت که یکبار از لوح فشرده راه اندازی می شود و می توان از لینوکس بدون هیچگونه تغییری در محتویات دیسک سخت استفاده کرد. به همین نحو برخی توزیع های حداقل، همچون تامزروت بوت (Tomsrtbt)، بدون نیاز به تغییر محتویات دیسک سخت از طریق فلاپی دیسک قابل اجرا هستند.
همچنین بسیاری توزیع ها از راه اندازی بر روی شبکه پشتیبانی می کنند، پس همه ی مراحل نصب و پیکربندی دستگاه می تواند بر روی شبکه انجام شود.
پیکربندی
بیشتر فایل های پیکربندی در پوشه ای با نام «etc/» ذخیره شده است. اگر کاربر مخصوص باشد، فایل های پنهان در پوشه ی خانه کاربر قرار دارد. تعدادی از برنامه ها از پایگاه داده پیکربندی، به عوض فایل استفاده می کنند.
راه های بسیاری برای ایجاد تغییرات وجود دارد. آسان ترین راه، استفاده از ابزارهای آماده همچون یاست (YaST) در توزیع SUSE یا مرکز کنترل در مندریک (Mandrake) می باشد. انواع دیگر آن، مانند لینوکس کانف (Linuxconf)، ابزارهای سیستم گنوم، و وب مین (Webmin) برای توزیع های ویژه نیستند. آن ها شامل بسیاری از امکانات پیکربندی توسط خط فرمان هستند. از آنجا که به طور متداول بیشتر تنظیمات در فایل های متنی ذخیره شده اند، آن ها را می توان با هر ویرایشگر متنی پیکربندی نمود.
پشتیبانی
فروشندگان تجاری و دیگر کاربران گنو/لینوکس در اجتماعات آنلاین (کانال های آی آر سی)، گروه های خبری، فهرست های پستی و انجمن های اینترنتی پشتیبانی فنی ارائه می کنند. گروه کاربران گنو/ لینوکس (LUGs) در همه ی جهان به کاربران بسیاری یاری می رساند. مدل تجاری بیشتر عرضه کنندگان تجاری لینوکس (بمانند ردهت و ناول)، بر پایه ی دریافت حق الزحمه جهت پشتیبانی است. این گونه دریافت پشتیبانی در برابر پرداخت پول، برای کاربران تجاری لینوکس حایز اهمیت است.
آشنایی با برخی توزیع های لینوکس
فدورا در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۳، لینوکس Red Hat (پیشتاز توزیع های لینوکس) ناپدید شد. شرکت Red Hat، تلاش های خود را در دو جهت معطوف نمود: پروژه ی فدورا که سیستم عامل فدورا را تولید می کند (اساساً هسته فدورا)، و لینوکس Red Hat Enterprise برای حوزه های تجاری بزرگ مقیاس.
هدف از این انشقاق، تلاش برای سرویس دهی بهتر دو گروه نامتجانس از کاربران با یک سیستم عامل عنوان می شود. فدورا توسط اعضای پروژه ی فدورا در شرکت ردهت حمایت می شود.
هدف این پروژه ساخت یک سیستم عامل چند منظوره است که به طور کلی از بسته های نرم افزاری رایگان ایجاد شده است. این توزیع به آسانی نصب و تنظیم می شود. هر ۶ یا ۸ ماه یک نسخه ی جدید از فدورا عرضه می شود. آخرین نسخه ی آن فدورا ۱۳ است. همراه این سیستم عامل برنامه های زیادی عرضه می شود.
ردهت پیشنهاد داد که تمام کاربران لینوکس ردهت، لینوکس حرفه ای این شرکت را به عنوان جایگزین به کار بگیرند؛ چون نسخه ی قبلی دیگر حمایت نمی شد. در عین حال پروژه ی فدورا هم برای ایجاد سیستم عاملی کاملاً رایگان برای همگان آغاز شد که نتایج فعالیت کاربران این سیستم عامل در لینوکس حرفه ای ردهت نیز به کار برده می شود. به هم دلیل کاربران لینوکس فدورا در واقع آزمایش کنندگان لینوکس حرف های ردهت هستند. عرضه ی لینوکس فدورا باعث استقبال ناشران تجاری لینوکس از این روش گسترش شد، یعنی عرضه یک نسخه ی عمومی نزدیک به نسخه ی تجاری که نسخه ی عمومی به عنوان محیط آزمایشی نسخه تجاری باشد.
لینوکس Red Hat
لینوکس ردهت (Red Hat Linux) یک توزیع از لینوکس است که در سال ۱۹۹۴ بنیان گذاشته شد و تا نزدیکی سال ۲۰۰۴ توسط شرکت ردهت پشتیبانی می شد. پس از نسخه ی ۹، این شرکت اقدام به ارائه ی دو نسخه ی متفاوت نمود. Fedora core که توسط شرکت پشتیبانی می شد و نسخه ی Red Hat Enterprise Linux (به اختصار RHEL) که کاربران تنها با پرداخت هزینه ی اشتراک می توانستند از پشتیبانی شرکت بهره مند شوند. همانطور که ذکر شد، فدورا هم اکنون پروژه ای جداگانه است.
Knoppix
Knoppix یک توزیع زنده و قابل نصب از گنو/لینوکس برپایه دبیان است. این توزیع توسط فردی آلمانی به نام کلاوس کنوپر (Klaus Knopper) ساخته شده است. این توزیع را می توانید از نو برای خودتان بسازید. (ویژگی Remastering).
دبیان
دبیان (Debian) یک سیستم عامل آزاد است. این سیستم عامل یکی از قوی ترین توزیع های گنو/لینوکس است.
دبیان گنو/لینوکس (Debian GNU/Linux) یا به اختصار دبیان، محصول اصلی پروژه ی دبیان، یکی از توزیع های گنو/لینوکس است که در سال ۱۹۹۳ تولید شد. از مفاد بنیادی این پروژه این است که تمام محصولات تولیدی باید آزاد باشند. این پروژه بیش ترین سهم را در اجرای اهداف جامعه «نرم افزارهای آزاد و متن باز» (FOSS) دارا می باشد. دبیان در حال حاضر شامل ۲۵۱۱۳ بسته نرم افزاری آزاد از پیش کامپایل شده (Precompile) است.
سیستم عامل دبیان هم چنین با هسته ی GNU Hurd تحت عنوان دبیان گنو/ هرد، هسته ی فری بی اس دی تحت عنوان دبیان گنو/ کی فری بی اس دی (Debian GNU/kFreeBSD) و هسته ی نت بی اس دی تحت عنوان دبیان گنو/ نت بی اس دی (Debian GNU/NetBSD) منتشر می شود.
سخت افزارهای مورد پشتیبانی
دبیان تقریباً بر روی تمامی رایانه های شخصی، از جمله مدل های قدیمی، اجرا می شود و تقریباً از تمام سخت افزارهای رایج پشتیبانی می کند.
SUSE و openSUSE در چند سال گذشته، نسخه های SUSE در اروپا از محبوبیت خاصی برخوردار شدند. در نوامبر سال ۲۰۰۳ شرکت امریکایی ناول، این توزیع لینوکس را خریداری نمود. SUSE Linux Enterprise رقیب جدی Red Hat محسوب می شود. همانند فدورا و ردهت، openSUSE و SUSE نسخه های بسیار قابل اعتماد و مفید برای کاربران لینوکس محسوب می شوند. اُپن سوزه (openSUSE) یکی از توزیع های سیستم عامل لینوکس است. لینوکس SUSE ابتدا ترجمه ی آلمانی لینوکس اسلکور بود که با لینوکس سافتلند ترکیب شده بود. S.u.S.E مخفف عبارت آلمانی «Software-und System-Entwicklung» است (به معنی: توسعه نرم افزار و پایانه)؛ البته این نام شباهت هایی به نام کنراد تسوزه (Konrad Zuse) از پیشگامان کامپیوتر آلمان دارد.
در سال ۲۰۰۳ این توزیع لینوکس توسط شرکت ناول خریداری شد و در سال ۲۰۰۵ ناول اعلام کرد که سری جدید سوزه با پروژه ی سوزه باز (openSUSE) بازتر خواهد شد و نسخه ۱۰٫۲ را رسماً اُپن سوزه (openSUSE) نام گذاری کرد.
کارکرد
این توزیع نیز همانند سایر توزیع های گنو/لینوکس بر مبنای بسته ها (Packages) استوار است که در نهایت در زمینه ی پایایی و حفظ امنیت نقش مهمی ایفا می کند.
لینوکس مینت
لینوکس مینت یکی از توزیع های گنو/لینوکس است که برای کاربرد شخصی و براساس یکی توزیع های معروف به نام اوبونتو ساخته شده است. آخرین نسخه ی این سیستم عامل نسخه ۹ با اسم رمز ایسادورا است.
اوبونتو
لینوکس اوبونتو (Ubuntu)، از زمان اولین عرضه آن در انتهای سال ۲۰۰۴، یک محبوبیت غیر قابل پیش بینی را تجربه نموده است.
اوبونتو، یک توزیع گنو/لینوکس است که بر مبنای توزیع دبیان پایه گذاری شده است؛ اما با آن تفاوت دارد. نام اوبونتو از یکی از مفاهیم آفریقای جنوبی به معنی «انسانیت نسبت به دیگران» (Humanity Towards Others) گرفته شده است. از ویژگی های بارز اوبونتو می توان به کاربرپسند بودن، سادگی، زیبایی، سرعت و عدم نیاز به سخت افزار پیچیده اشاره کرد.
این سیستم عامل، یکی از کاربر پسندترین توزیع های گنو/ لینوکس است و در مدت نسبتاً کوتاه عمر خود، توانسته رشد خیره کننده ای در جذب کاربران عادی داشته باشد. بر طبق آمار وب، این توزیع در بین دیگر توزیع های گنو/لینوکس، ۵۰ تا ۷۰ درصد سهم بازار را بدست آورده است. در ایران نیز این سیستم عامل کاربران زیادی را جذب کرده و جامعه مجازی نسبتاً خوبی در کنار آن شکل گرفته است. اوبونتو دارای پشتیبانی نسبتاً خوبی از تمام زبان های زنده ی دنیا از جمله زبان فارسی است.
اوبونتو هر ۶ ماه یک بار نسخه ی جدیدی را عرضه می کند . هر نسخه ی از اوبونتو، تا ۱۸ ماه پس از انتشار آن نسخه، پشتیبانی می شود. اوبونتو دارای نسخه هایی با پشتیبانی بلند مدت نیز هست که به جای پشتیبانی ۱۸ ماهه، ۳ سال پشتیبانی بر این نسخه ی ویژه ی رایانه های شخصی و ۵ سال پشتیبانی برای نسخه های سرور ارائه می کند.
آخرین نسخه ی اوبونتو با پشتیبانی طولانی مدت، نسخه ی ۱۰٫۰۴ و با نام «سیاه گوش درخشان» است که براساس اعلام قبلی در تاریخ ۲۹ آوریل، ۲۰۱۰ منتشر شد.
در هشتم ژوییه سال ۲۰۰۵، مارک شاتل ورث و Canocial Ltd خبر تأسیس اوبونتو را با سرمایه اولیه ی ۱۰ میلیون دلار منتشر کردند.
قابلیت ها
یکی از نکات مورد توجه در پروژه اوبونتو، تأکید بر دسترسی و جهانی سازی است. به همین منظور این نرم افزار برای تمام ملیت ها موجود است. کار کردن با آن بسیار راحت است و حتی کاربران ناآشنا هم، به راحتی به محیط آن عادت می کنند. همه ی نسخه های اوبونتو تا ابد رایگان هستند. دیسک های فشرده اوبونتو به رایگان برای کسانی که آن را از طریق پست الکترونیکی درخواست کرده اند، فرستاده می شود. همچنین پروژه ای با نام ادوبونتو وجود دارد که این سیستم عامل همان طور که از نامش هم مشخص است، برای استفاده در کلاس های درس و محیط های آموزشی مناسب است. پروژه ی دیگری نیز این سیستم عامل با نام کوبونتو طراحی شده است که از میز کار کی دی ای استفاده می نماید. خانواده ی اوبونتو شامل اوبونتوی رومیزی، اوبونتو سرور، کوبونتو نت بوک، کوبونتو، ادوبونتو، گوبونتو، اوبونتو MID، اوبونتو نت بوک، ابونتو JeOS، اوبونتو Enterprise Cloud، اوبونتو استودیو، Mythbintu، زوبونتو و لوبونتو می شود.
بنیاد Wikimedia، مؤسسه ی پشتیبانی کننده ی پروژه ی ویکی پدیا اعلام کرد که در حال مهاجرت دادن مجموعه ی سرورهای خود به توزیع اوبونتو است. این مهاجرت بخشی از تلاش این بنیاد برای نگهداری آسانتر ۴۰۰ سرور پروژه های مختلف این بنیاد (به علت حرفه ای بودن فدورا) است که پیش از این از نسخه های مختلف Redhat و Fedora استفاده می کرده اند.
محیط اوبونتو
اوبونتو به طور پیش فرض از گنوم استفاده می کند. البته طرفداران کی دی ای، نسخه ای از این توزیع را با نام کوبونتو ارائه کردند که محیط پیش فرض آن کی دی ای است. همچنین تعداد نرم افزارهای موجود در نسخه سی دی بسیار کم است، و برای نصب بقیه ی نرم افزارهای ارائه شده توسط اوبونتو باید از اینترنت استفاده نمایید یا نسخه دی وی دی آن را تهیه کنید.
نصب اوبونتو
لوح فشرده ی اوبونتو دارای قابلیت Live CD می باشد، یعنی می توانید رایانه را از روی CD بوت کنید و پس از چند دقیقه، اوبونتو بالا می آید بدون اینکه تغییری در سیستم ایجاد شود. اکنون می توانید نحوه ی کار سیستم عامل را تست کنید و اگر از آن خوشتان آمد، روی هارد نصبش کنید. برنامه نصب Ubuntu همان Debian installer است که همراه با Debian Sarge ارائه می شود، البته با کمی دستکاری. نصب آن بسیار شبیه به نصب Debian Sarge است و کل عملیات نصب در عرض چند دقیقه و بدون مشکل یا دشواری خاصی انجام می شود. کاربران تازه کار هم به راحتی خواهند توانست آن را نصب کنند. در Ubuntu کلمه ی عبوری که برای نخستین کاربر تنظیم می کنید، همان کلمه ی عبور ریشه شما خواهد بود. ضمناً شما نخواهید توانست به عنوان کاربر ریشه ی وارد سیستم شوید و یا از دستور su استفاده کنید. بجای su باید از دستور sudo به همراه دستوری که مایل به اجرای آن هستید، استفاده نمایید. البته پس از نصب می توانید در صورت تمایل و با چند تغییر کوچک با root وارد سیستم شوید.
اوبونتو و دبیان
اوبونتو، یک انشعاب (fork) از دبیان بوده و هدف اصلی آن ایجاد یک توزیع به روز و پایدار و قابل استفاده برای کاربر متوسط است. دلیل اصلی آغاز پروژه ی اوبونتو انتقاد به روند «محافظه کارانه ی» انتقال بسته های نرم افزاری از نسخه ی ناپایدار به نسخه ی آزمایشی و در نهایت نسخه ی پایدار در پروژه ی دبیان بود. اگرچه برخی نیز استفاده از نسخه ی آزمایشی دبیان را به جای اوبونتو یا توزیع های دیگر منتج از دبیان توصیه می کنند. بسته های نرم افزاری اوبونتو از شاخه ی ناپایدار دبیان برداشته شده پس از ایجاد تغییرات مختص اوبونتو و گذراندن مراحل آزمایش در نسخه ی پایدار اوبونتو قرار می گیرند. به همین دلیل بسته های نرم افزاری اوبونتو عموماً جدیدتر از بسته های نرم افزاری دبیان هستند، و بسیاری از افراد بدین دلیل اوبونتو را برای استفاده روزمره انتخاب می کنند. اوبونتو از پلاتفرم های lpia, x86-64, IA-32, PowerPC, SPARC, IA-64, ARM پشتیبانی می کند.
