[h=2]معرفی رشته فیزیک و گرایش های ارشد
هدف
در معرفی علم فیزیک دکتر پروین استاد فیزیک دانشگاه امیرکبیر می*گوید: «فیزیک علم زندگی و اصلا علم حیات است» . و یا دکتر منیژه رهبر استاد فیزیک دانشگاه تهران معتقد است هر چیزی که در اطراف خویش می*بینیم به فیزیک ربط پیدا می*کند. همچنین پاسخ به بسیاری از سوالهایی را که همیشه ذهن بشر به آن مشغول بوده است به وسیله علم فیزیک می*توان داد. مثل این که دنیا چگونه بوجود آمده است؟ از چه تشکیل شده و کوچکترین جزء آن چیست؟
در کل می*توان گفت که جهان در بزرگترین مقیاس تا ریزترین مقیاس در ارتباط با علم فیزیک می*باشد.
یکی دیگر از استادان دانشگاه نیز فیزیک را دانش کشف و استفاده عملی از قوانین و روابط حاکم بر پدیده*های طبیعی می*نامد که مبنای این دانش بر تجربه و آزمایش استوار است.
ماهیت :
رشته فیزیک در حد لیسانس عبارت است از فیزیک دبیرستانی به اضافه فیزیک قرن بیستم . از سوی دیگر می*توان گفت که فیزیک در حد لیسانس مفاهیم فیزیکی دبیرستانی را عمیق*تر کرده و طرز برخورد با مسائل فیزیکی را آموزش می*دهد».
دکتر پروین نیز می*گوید: «فیزیک دانشگاهی بر پایه کتاب فیزیک هالیدی و برخی کتب دیگر که به زمینه*های فیزیک مدرن می*پردازد، قرار گرفته است یعنی به نظر من اگر کسی مطالبی را که در فیزیک هالیدی نوشته شده است به درستی بفهمد باید به او لیسانس فیزیکش را بدهند».
گرایش*های مقطع لیسانس:
رشته فیزیک در دوره کارشناسی دارای ۵ گرایش اتمی مولکولی، هسته*ای ، حالت جامد، هواشناسی و نجوم است (البته فیزیک دارای گرایش دبیری نیز هست که ما در اینجا به بررسی آن نمی*پردازیم چرا که گرایش دبیری به عنوان یک گرایش تخصصی در علم فیزیک مطرح نمی*باشد) که تعداد واحدهای تخصصی هر یک از این گرایش*ها در دوره کارشناسی بسیار محدود است و به همین دلیل گرایش*های فوق در این دوره تفاوت محسوسی با یکدیگر ندارند.
برای اطلاع هرچه بیشتر به معرفی اجمالی هر یک از گرایشهای این دوره می*پردازیم:
گرایش اتمی – مولکولی
فیزیک اتمی- مولکولی که مربوط به فیزیک جدید است از زمانی متولد شد که دانشمندان متوجه شدند کوچکترین جزء در طبیعت اتم نیست بلکه اتم از اجزای کوچکتری به نام الکترون*ها و هسته تشکیل شده است. یعنی اتم از هسته*ای تشکیل شده است که الکترون*هایی در اطراف آن می*گردند.
دکتر منیژه رهبر استاد فیزیک دانشگاه تهران در ادامه سخنان خویش می*گوید: «در این میان فیزیک اتمی به بررسی نقل و انتقال*های الکترون*های اطراف هسته می*پردازد و خواص آنها را مورد بررسی قرار می*دهد. یعنی ما در فیزیک اتمی کاری به این نداریم که هسته از چه تشکیل شده است بلکه هسته برایمان مرکزی با بار مثبت است و بیشتر توجه ما جلب الکترون*های اطراف هسته می*شود».
دکتر هوشنگ روحانی*زاده استاد فیزیک دانشگاه تهران نیز در معرفی فیزیک اتمی می*گوید: «اگر ما بپذیریم که در کل، علم فیزیک به دو بخش دنیای بزرگ و دنیای کوچک تقسیم می*شود. دنیای بزرگ فیزیک ، مربوط به دنیای روزمره است و در آن حرکت اتومبیل*ها، موشک، ماهواره و در کل تمام حرکاتی که می*بینیم مورد بررسی قرار می*گیرد، فیزیک اتمی به دنیای بی*نهایت کوچک*ها برمی*گردد چرا که ما در فیزیک*اتمی به بررسی ساختار ذره*ای به نام اتم می*پردازیم و این که اتم چگونه تشکیل شده و چه ویژگی*هایی دارد؟»
گرایش فیزیک هسته*ای
دکتر رهبر در معرفی فیزیک هسته*ای می*گوید: «در فیزیک هسته*ای، خود هسته، مورد مطالعه قرار می*گیرد یعنی متخصصان و دانشمندان بررسی می*کنند که هسته از چه تشکیل شده و چه نیروهایی بین اجزای هسته حکمفرما است و در نتیجه واکنش*های انجام شده،* چقدر انرژی آزاد می*گردد؟»
دکتر دویلو نیز در معرفی این گرایش می*گوید: «انرژی هسته*ای و رادیوایزوتوپ*ها مسائلی هستندکه در فیزیک هسته*ای مورد بررسی قرار می*گیرد».
فیزیک حالت جامد
گرایش حالت جامد مربوط به سیستم*های بس ذره*ای مخصوصا جامدات است.
سامان مقیمی عراقی در ادامه می*گوید: «ابتدایی*ترین کار در این گرایش بررسی بلورهای جامدات و خواص اپتیکی ، مکانیکی، الکتریکی و صوتی امواجی است که در آن منتشر می*شود که این بررسی منجر به پدیده*های مختلفی مثل ابر رسانایی، نیم رسانایی و یا پخش و انتقال گرما می*گردد.»
دکتر پروین نیز می*گوید: «مطالعه دانش مربوط به کریستال*ها و ویژگی*های فیزیکی آنها به گرایش حالت جامد بر می*گردد.»
گرایش هواشناسی
دو گرایش نجوم و هواشناسی بسیار محدودتر از سه گرایش اتمی – مولکولی، هسته*ای و حالت جامد ارائه می*شود. برای مثال در سال تحصیل ۷۹-۷۸ گرایش هواشناسی تنها در دانشگاه هرمزگان ارائه شده و گرایش نجوم اصلا ارائه نشده است.
اما در معرفی این گرایش سامان مقیمی عراقی می*گوید:
«گرایش هواشناسی ، اطلاعات پایه*ای و متنوعی درباره انواع پدیده*های جوی و برخورد علمی با آنها ارائه می*دهد و همچنین با مطالعه دینامیک وضعیت هوا می*توان بررسی کرد که شرایط هوا چگونه تغییر کرده و چه پارامترهایی برای ایجاد این تغییر لازم است؟»
گرایش نجوم
سه بخش اصلی این گرایش را نجوم رصدی، اخترشناسی و کیهان*شناسی تشکیل می*دهد.
سامان مقیمی عراقی در ادامه می*گوید: «در بخش نجوم که جنبه مشاهداتی دارد، پدیده*های مختلف نجومی را رصد و ثبت کرده و سپس از آنها عکس گرفته و طیف آنها را می*سنجد.
در اخترشناسی که جنبه نظری دارد وضعیت ستارگان مورد مطالعه قرار می*گیرد یعنی بررسی می*شود که هر ستاره در چه مرحله*ای قرار دارد و چه اتفاقاتی برایش رخ می*دهد؟
بخش کیهان*شناسی نیز با این که زیاد جنبه نجومی ندارد اما به هرحال پیشرفتش را مدیون علم نجوم است. به این معنی که مدل*های مختلف کیهان*شناسی باید با داده*های رصدی مطابقت کند.»* گفتنی است که این کیهان*شناسی به صورت کلاسیک به چگونگی ایجاد جهان و تشکیل ساختارهای کهکشانی مانند خوشه*ها و ابر خوشه*ها می*پردازد.
لیست دروس رشته فیزیک
لیست دروس فیزیک- گروه عمومی
ردیف نام درس
۱ انگلیسی ویژه
لیست دروس فیزیک- گروه اصلی
ردیف نام درس
۱ الکترودینامیک ۱
۲ فیزیک محاسباتی
۳ مکانیک کوانتمی پیشرفته ۱
۴ مکانیک کوانتومی پیشرفته ۲
۵ مکانیک اماری پیشرفته ۱
لیست دروس فیزیک- گروه تخصصی اجباری
ردیف نام درس
۱ رساله
۲ رساله
۳ رساله
۴ رساله
۵ رساله
۶ سمینار
۷ موضوعات ویژه
لیست دروس فیزیک- گروه تخصصی انتخابی
ردیف نام درس
۱ فیزیک حالت جامدپیشرفته ۱
۲ فیزیک حالت جامدپیشرفته ۲
۳ خواص مغناطیسی مواد
۴ خواص دی الکتریکی ونوری جامدات
۵ نظریه کوانتمی جامدات
۶ الکترونیک کوانتمی
۷ اسپکتروفیزیک
۸ روشهای کوانتمی درفیزیک اتمی ومولکولی
۹ لیزر
۱۰ اسپکتروسکپی لیزری
۱۱ فیزیک هسته ای پیشرفته ۱
۱۲ فیزیک هسته ای پیشرفته ۲
۱۳ ازمایشگاه پیشرفته هسته ای ۱
۱۴ فیزیک راکتورپیشرفته
۱۵ فیزیک ذرات بنیادی ۱
۱۶ فیزیک ذرات بنیادی پیشرفته ۱
۱۷ فیزیک نجومی
۱۸ گرانش ۱
۱۹ گرانش ۲
۲۰ وسایل نجومی ورصد
۲۱ مکانیک کلاسیک
۲۲ مکانیک سیالات
۲۳ مقدمات ذرات بنیادی
۲۴ آزمایشگاه پیشرفته فیزیک
منبع: کانون دانش، شبکه رشد، دانشگاه شیراز
در معرفی علم فیزیک دکتر پروین استاد فیزیک دانشگاه امیرکبیر می*گوید: «فیزیک علم زندگی و اصلا علم حیات است» . و یا دکتر منیژه رهبر استاد فیزیک دانشگاه تهران معتقد است هر چیزی که در اطراف خویش می*بینیم به فیزیک ربط پیدا می*کند. همچنین پاسخ به بسیاری از سوالهایی را که همیشه ذهن بشر به آن مشغول بوده است به وسیله علم فیزیک می*توان داد. مثل این که دنیا چگونه بوجود آمده است؟ از چه تشکیل شده و کوچکترین جزء آن چیست؟
در کل می*توان گفت که جهان در بزرگترین مقیاس تا ریزترین مقیاس در ارتباط با علم فیزیک می*باشد.
یکی دیگر از استادان دانشگاه نیز فیزیک را دانش کشف و استفاده عملی از قوانین و روابط حاکم بر پدیده*های طبیعی می*نامد که مبنای این دانش بر تجربه و آزمایش استوار است.
ماهیت :
رشته فیزیک در حد لیسانس عبارت است از فیزیک دبیرستانی به اضافه فیزیک قرن بیستم . از سوی دیگر می*توان گفت که فیزیک در حد لیسانس مفاهیم فیزیکی دبیرستانی را عمیق*تر کرده و طرز برخورد با مسائل فیزیکی را آموزش می*دهد».
دکتر پروین نیز می*گوید: «فیزیک دانشگاهی بر پایه کتاب فیزیک هالیدی و برخی کتب دیگر که به زمینه*های فیزیک مدرن می*پردازد، قرار گرفته است یعنی به نظر من اگر کسی مطالبی را که در فیزیک هالیدی نوشته شده است به درستی بفهمد باید به او لیسانس فیزیکش را بدهند».
گرایش*های مقطع لیسانس:
رشته فیزیک در دوره کارشناسی دارای ۵ گرایش اتمی مولکولی، هسته*ای ، حالت جامد، هواشناسی و نجوم است (البته فیزیک دارای گرایش دبیری نیز هست که ما در اینجا به بررسی آن نمی*پردازیم چرا که گرایش دبیری به عنوان یک گرایش تخصصی در علم فیزیک مطرح نمی*باشد) که تعداد واحدهای تخصصی هر یک از این گرایش*ها در دوره کارشناسی بسیار محدود است و به همین دلیل گرایش*های فوق در این دوره تفاوت محسوسی با یکدیگر ندارند.
برای اطلاع هرچه بیشتر به معرفی اجمالی هر یک از گرایشهای این دوره می*پردازیم:
گرایش اتمی – مولکولی
فیزیک اتمی- مولکولی که مربوط به فیزیک جدید است از زمانی متولد شد که دانشمندان متوجه شدند کوچکترین جزء در طبیعت اتم نیست بلکه اتم از اجزای کوچکتری به نام الکترون*ها و هسته تشکیل شده است. یعنی اتم از هسته*ای تشکیل شده است که الکترون*هایی در اطراف آن می*گردند.
دکتر منیژه رهبر استاد فیزیک دانشگاه تهران در ادامه سخنان خویش می*گوید: «در این میان فیزیک اتمی به بررسی نقل و انتقال*های الکترون*های اطراف هسته می*پردازد و خواص آنها را مورد بررسی قرار می*دهد. یعنی ما در فیزیک اتمی کاری به این نداریم که هسته از چه تشکیل شده است بلکه هسته برایمان مرکزی با بار مثبت است و بیشتر توجه ما جلب الکترون*های اطراف هسته می*شود».
دکتر هوشنگ روحانی*زاده استاد فیزیک دانشگاه تهران نیز در معرفی فیزیک اتمی می*گوید: «اگر ما بپذیریم که در کل، علم فیزیک به دو بخش دنیای بزرگ و دنیای کوچک تقسیم می*شود. دنیای بزرگ فیزیک ، مربوط به دنیای روزمره است و در آن حرکت اتومبیل*ها، موشک، ماهواره و در کل تمام حرکاتی که می*بینیم مورد بررسی قرار می*گیرد، فیزیک اتمی به دنیای بی*نهایت کوچک*ها برمی*گردد چرا که ما در فیزیک*اتمی به بررسی ساختار ذره*ای به نام اتم می*پردازیم و این که اتم چگونه تشکیل شده و چه ویژگی*هایی دارد؟»
گرایش فیزیک هسته*ای
دکتر رهبر در معرفی فیزیک هسته*ای می*گوید: «در فیزیک هسته*ای، خود هسته، مورد مطالعه قرار می*گیرد یعنی متخصصان و دانشمندان بررسی می*کنند که هسته از چه تشکیل شده و چه نیروهایی بین اجزای هسته حکمفرما است و در نتیجه واکنش*های انجام شده،* چقدر انرژی آزاد می*گردد؟»
دکتر دویلو نیز در معرفی این گرایش می*گوید: «انرژی هسته*ای و رادیوایزوتوپ*ها مسائلی هستندکه در فیزیک هسته*ای مورد بررسی قرار می*گیرد».
فیزیک حالت جامد
گرایش حالت جامد مربوط به سیستم*های بس ذره*ای مخصوصا جامدات است.
سامان مقیمی عراقی در ادامه می*گوید: «ابتدایی*ترین کار در این گرایش بررسی بلورهای جامدات و خواص اپتیکی ، مکانیکی، الکتریکی و صوتی امواجی است که در آن منتشر می*شود که این بررسی منجر به پدیده*های مختلفی مثل ابر رسانایی، نیم رسانایی و یا پخش و انتقال گرما می*گردد.»
دکتر پروین نیز می*گوید: «مطالعه دانش مربوط به کریستال*ها و ویژگی*های فیزیکی آنها به گرایش حالت جامد بر می*گردد.»
گرایش هواشناسی
دو گرایش نجوم و هواشناسی بسیار محدودتر از سه گرایش اتمی – مولکولی، هسته*ای و حالت جامد ارائه می*شود. برای مثال در سال تحصیل ۷۹-۷۸ گرایش هواشناسی تنها در دانشگاه هرمزگان ارائه شده و گرایش نجوم اصلا ارائه نشده است.
اما در معرفی این گرایش سامان مقیمی عراقی می*گوید:
«گرایش هواشناسی ، اطلاعات پایه*ای و متنوعی درباره انواع پدیده*های جوی و برخورد علمی با آنها ارائه می*دهد و همچنین با مطالعه دینامیک وضعیت هوا می*توان بررسی کرد که شرایط هوا چگونه تغییر کرده و چه پارامترهایی برای ایجاد این تغییر لازم است؟»
گرایش نجوم
سه بخش اصلی این گرایش را نجوم رصدی، اخترشناسی و کیهان*شناسی تشکیل می*دهد.
سامان مقیمی عراقی در ادامه می*گوید: «در بخش نجوم که جنبه مشاهداتی دارد، پدیده*های مختلف نجومی را رصد و ثبت کرده و سپس از آنها عکس گرفته و طیف آنها را می*سنجد.
در اخترشناسی که جنبه نظری دارد وضعیت ستارگان مورد مطالعه قرار می*گیرد یعنی بررسی می*شود که هر ستاره در چه مرحله*ای قرار دارد و چه اتفاقاتی برایش رخ می*دهد؟
بخش کیهان*شناسی نیز با این که زیاد جنبه نجومی ندارد اما به هرحال پیشرفتش را مدیون علم نجوم است. به این معنی که مدل*های مختلف کیهان*شناسی باید با داده*های رصدی مطابقت کند.»* گفتنی است که این کیهان*شناسی به صورت کلاسیک به چگونگی ایجاد جهان و تشکیل ساختارهای کهکشانی مانند خوشه*ها و ابر خوشه*ها می*پردازد.
لیست دروس رشته فیزیک
لیست دروس فیزیک- گروه عمومی
ردیف نام درس
۱ انگلیسی ویژه
لیست دروس فیزیک- گروه اصلی
ردیف نام درس
۱ الکترودینامیک ۱
۲ فیزیک محاسباتی
۳ مکانیک کوانتمی پیشرفته ۱
۴ مکانیک کوانتومی پیشرفته ۲
۵ مکانیک اماری پیشرفته ۱
لیست دروس فیزیک- گروه تخصصی اجباری
ردیف نام درس
۱ رساله
۲ رساله
۳ رساله
۴ رساله
۵ رساله
۶ سمینار
۷ موضوعات ویژه
لیست دروس فیزیک- گروه تخصصی انتخابی
ردیف نام درس
۱ فیزیک حالت جامدپیشرفته ۱
۲ فیزیک حالت جامدپیشرفته ۲
۳ خواص مغناطیسی مواد
۴ خواص دی الکتریکی ونوری جامدات
۵ نظریه کوانتمی جامدات
۶ الکترونیک کوانتمی
۷ اسپکتروفیزیک
۸ روشهای کوانتمی درفیزیک اتمی ومولکولی
۹ لیزر
۱۰ اسپکتروسکپی لیزری
۱۱ فیزیک هسته ای پیشرفته ۱
۱۲ فیزیک هسته ای پیشرفته ۲
۱۳ ازمایشگاه پیشرفته هسته ای ۱
۱۴ فیزیک راکتورپیشرفته
۱۵ فیزیک ذرات بنیادی ۱
۱۶ فیزیک ذرات بنیادی پیشرفته ۱
۱۷ فیزیک نجومی
۱۸ گرانش ۱
۱۹ گرانش ۲
۲۰ وسایل نجومی ورصد
۲۱ مکانیک کلاسیک
۲۲ مکانیک سیالات
۲۳ مقدمات ذرات بنیادی
۲۴ آزمایشگاه پیشرفته فیزیک
منبع: کانون دانش، شبکه رشد، دانشگاه شیراز