hamid_rahmati2
New member
مواد اولیه آجر
عمده مواد اولیه آجر خاک های رسی است. در بعضی موارد هم از خاک هایی که عمده ترکیب آنها ماسه های سیلیسی است به عنوان مواد کمکی همراه مواد رسی استفاده میشود.برای شناسایی خاک های رسی لازم است، کیفیت خاک رسی به صورت عمومی شناسایی شود. خاک های رسی از تجزیه مستقیم سنگ های آذرین به دست می آیند و یا از تجزیه و هوازدگی شیل های حاصل می شوند.در مورد حالت اول این مواد به دو شکل برجا و یا رسوبی خود را نشان می دهند. یک دسته از خاک های رسی، برجا هستند که در لابه لای خود معمولاً دارای مقادیری رس های پر آلومین، ماسه های سیلیسی، میکا و فلدسپات می باشند.عمدتاً این خاک، به رنگ های روشن و تا حدودی به رنگ سفید هستند. این گونه خاک ها در صنعت آجر ساختمانی کاربردی ندارند و برای تولید آجر نسوز از آن استفاده می شود.این خاک ها دارای پلاستیسیتی متوسط هستند. دوم خاک های رسی رسوبی است که تحت عنوان Sedimentary rocks شناخته میشود. این خاک ها دارای رنگ هایی از خاکستری تا سیاه و یا از کرمی پر رنگ تا قرمز هستند. کانی های موجود در آنها، عمدتاً رس های پر آلومین (مثلاً کائولین) –پیروفیلیت و پیریت- سیلیس به صورت کوارتز هستند. مشخصه این خاک ها علاوه بر رنگ، پلاستیسیتی زیاد آنها است. تفاوت این خاک ها، با خاک های رسی حاصل از هوازدگی شیل ها، در نداشتن و یا محدودیت وجود ناخالصی هایی نظیر گچ و نمک و سایر املاح محلول می باشد.
رنگ بعد از پخت این گونه خاک ها معمولاً قرمز است؛ اما دسته دوم خاک های رسی، یعنی آنهایی که از هوازدگی شیل ها حاصل می شوند، به دلیل این که شیل های سطحی زمین در مناطقی که بیرون زدگی دارند با لایه های آهکی مجاور می شوند و در جریان هوازدگی و وجود باران های اسیدی شسته شده و در دشت ها جریان می یابند، دارای مقادیر قابل توجهی کربنات های کلسیم و منیزیم و املاح محلول کلسیم و سدیم می باشند. عمده کانی های رسی این رس ها، مونت –موریلونیت ها، کلریت و ایلیت هستند. درصد رس های با کیفیت نظیر کائولین و پاپروفیلیت در این گونه خاک ها کمتر است و بررسی مکرر آنالیز XRD این گونه رس نشان می دهد که این گونه رس ها، مراحل فرسایش مکرر بیشتری را نسبت به رس های حاصل از تجزیه مستقیم سنگ های آذرین گذرانده اند. خاک های رسوبی مناطق مرکزی و شرق اصفهان، حاصل از تجزیه و هوازدگی شیل های نهشته شده شمال تا شمال شرقی و شمال غربی و حتی مناطق جنوبی آن می باشد.
سنگ ها بر حسب این که دارای مقادیری مواد آهکی هم باشند و یا فقط ماسه های سیلیسی در برداشته باشند؛ به دو دسته ماسه سنگ های آهک دار و یا ماسه سنگ های سیلسی-سیلیکاتی تقسیم می شوند. ماسه سنگ های سیلیسی-سیلیکاتی که دارای مقادیر کافی رس باشند، حالت تورق داشته و به آنها شیل گفته می شود.خصوصیت عمده شیلها این است که دارای رس ها ثانویه هستند و رس های ثانویه اصولاً دارای اکسید آهن هستند، اما به دلیل اینکه این گونه مواد معدنی بعد از تشکیل در لایه های عمیق زمین قرار گرفته اند، آهن سه ظرفیتی موجود در رس ها، تبدیل به آهن دو ظرفیتی شده که به رنگ سیاه تا سبز می شود. رنگ سیاه به خاطر غلظت زیاد یون آهن دو ظرفیتی و رنگ سبز به دلیل غلظت کم آهن دو ظرفیتی است.
همین وضعیت رنگ سیاه شیل، با پخت خاک های شیلی در دماهای بالای 1000 درجه سانتیگراد در کوره ها قابل استحصال است. خاک های شیلی سبز رنگ، معمولاً مقدار سیلیس آنها بیشتر است و رس آنها کمتر بوده و در نتیجه اکسید آلومینیوم کمتری دارند. خاک های شیل سیاه، رس بیشتری داشته و اکسید آلومینیوم آنها هم بیشتر است. بدین ترتیب باید گفت شیل های سیاه رنگ متورق، اصولاً بر شیل های سبز رنگ برتری دارند.
نحوه شناسایی و بهره برداری از مواد اولیه معدن
خاک های رسوبی، اصولاً در دشت ها تشکیل و تجمع می کن. هر کجا منطقه کوهستانی باشد و در آن منطقه کوهستانی، سنگ های آذرین، پگماتیت ها، فلدسپات، کوارتز، بازالت، آندزیت و غیره باشد، در پایین دست این منطقه کوهستانی و در آبرفت ها و دشت های منطقه، خاک های رسی حاصل از تجزیه سنگ های آذرین ممکن است وجود داشته باشد. هر کجا که توده های شیل و ماسه سنگ شیلی باشد در دشت های منطقه مربوطه رس تشکیل می شود.
شناسایی از طریق نقشه های زمین شناسی
سازمان زمین شناسی کشور ما از حدود یک قرن پیش نقشه های با مقیاس 1/100000 و غیره را از نقاط مختلف ایران، به صورت نسبتاً مناسبی تهیه کرده است. در این نقشه ها مناطق مورد مطالعه با مشخصه دوره های مختلف زمین و تعیین عمق زیر لایه ها، چگونگی چین خوردگی ها را تا عمق 2500 متری و 3000 متری سطح تعیین نموده است. از این نقشه ها می توانیم مناطقی را که بیرون زدگی طبقات شیل دار و یا طبقات سنگ های آذرین دارند مشخص کنیم و در اطراف آن نواحی، به دنبال خاک های رسی و شیل های مناسب و یا در آجر های مهندسی، فلدپاست، تالک، بنتونیت و مواد آرژیلی که ممکن است مقادیری مواد آهکی هم داشته باشند بگردیم؛ در پی جویی این گونه خاکها 5 وسیله داریم: بیل، کلنگ، چکش زمین شناسی، ظرف محتوی اسید کلریک مجهز به قطره چکان و لیوان آزمایشگاهی. هنگامی که بخواهیم نمونه برداری کنیم ابتدا به وسیله بیل و یا کلنگ یک چاله به عمق چند دسی متر حفر می کنیم شکل(1-2) و نمونه ای از خاک را به مقدار چند گرم به طور اتفاقی برداشته و در لیوان می ریزیم و به آن جوهر نمک اضافه می کنیم. خاک های رسی خالص در جوهر نمک می جوشد و خاک های رسی آهک دار در جوهر نمک کمی می جوشد و حاصل آن پس از چند ثانیه از جوش باز می ایستد و یک دوغابی از مواد می دهد که جسمیت دارد.
عمده مواد اولیه آجر خاک های رسی است. در بعضی موارد هم از خاک هایی که عمده ترکیب آنها ماسه های سیلیسی است به عنوان مواد کمکی همراه مواد رسی استفاده میشود.برای شناسایی خاک های رسی لازم است، کیفیت خاک رسی به صورت عمومی شناسایی شود. خاک های رسی از تجزیه مستقیم سنگ های آذرین به دست می آیند و یا از تجزیه و هوازدگی شیل های حاصل می شوند.در مورد حالت اول این مواد به دو شکل برجا و یا رسوبی خود را نشان می دهند. یک دسته از خاک های رسی، برجا هستند که در لابه لای خود معمولاً دارای مقادیری رس های پر آلومین، ماسه های سیلیسی، میکا و فلدسپات می باشند.عمدتاً این خاک، به رنگ های روشن و تا حدودی به رنگ سفید هستند. این گونه خاک ها در صنعت آجر ساختمانی کاربردی ندارند و برای تولید آجر نسوز از آن استفاده می شود.این خاک ها دارای پلاستیسیتی متوسط هستند. دوم خاک های رسی رسوبی است که تحت عنوان Sedimentary rocks شناخته میشود. این خاک ها دارای رنگ هایی از خاکستری تا سیاه و یا از کرمی پر رنگ تا قرمز هستند. کانی های موجود در آنها، عمدتاً رس های پر آلومین (مثلاً کائولین) –پیروفیلیت و پیریت- سیلیس به صورت کوارتز هستند. مشخصه این خاک ها علاوه بر رنگ، پلاستیسیتی زیاد آنها است. تفاوت این خاک ها، با خاک های رسی حاصل از هوازدگی شیل ها، در نداشتن و یا محدودیت وجود ناخالصی هایی نظیر گچ و نمک و سایر املاح محلول می باشد.
رنگ بعد از پخت این گونه خاک ها معمولاً قرمز است؛ اما دسته دوم خاک های رسی، یعنی آنهایی که از هوازدگی شیل ها حاصل می شوند، به دلیل این که شیل های سطحی زمین در مناطقی که بیرون زدگی دارند با لایه های آهکی مجاور می شوند و در جریان هوازدگی و وجود باران های اسیدی شسته شده و در دشت ها جریان می یابند، دارای مقادیر قابل توجهی کربنات های کلسیم و منیزیم و املاح محلول کلسیم و سدیم می باشند. عمده کانی های رسی این رس ها، مونت –موریلونیت ها، کلریت و ایلیت هستند. درصد رس های با کیفیت نظیر کائولین و پاپروفیلیت در این گونه خاک ها کمتر است و بررسی مکرر آنالیز XRD این گونه رس نشان می دهد که این گونه رس ها، مراحل فرسایش مکرر بیشتری را نسبت به رس های حاصل از تجزیه مستقیم سنگ های آذرین گذرانده اند. خاک های رسوبی مناطق مرکزی و شرق اصفهان، حاصل از تجزیه و هوازدگی شیل های نهشته شده شمال تا شمال شرقی و شمال غربی و حتی مناطق جنوبی آن می باشد.
سنگ ها بر حسب این که دارای مقادیری مواد آهکی هم باشند و یا فقط ماسه های سیلیسی در برداشته باشند؛ به دو دسته ماسه سنگ های آهک دار و یا ماسه سنگ های سیلسی-سیلیکاتی تقسیم می شوند. ماسه سنگ های سیلیسی-سیلیکاتی که دارای مقادیر کافی رس باشند، حالت تورق داشته و به آنها شیل گفته می شود.خصوصیت عمده شیلها این است که دارای رس ها ثانویه هستند و رس های ثانویه اصولاً دارای اکسید آهن هستند، اما به دلیل اینکه این گونه مواد معدنی بعد از تشکیل در لایه های عمیق زمین قرار گرفته اند، آهن سه ظرفیتی موجود در رس ها، تبدیل به آهن دو ظرفیتی شده که به رنگ سیاه تا سبز می شود. رنگ سیاه به خاطر غلظت زیاد یون آهن دو ظرفیتی و رنگ سبز به دلیل غلظت کم آهن دو ظرفیتی است.
همین وضعیت رنگ سیاه شیل، با پخت خاک های شیلی در دماهای بالای 1000 درجه سانتیگراد در کوره ها قابل استحصال است. خاک های شیلی سبز رنگ، معمولاً مقدار سیلیس آنها بیشتر است و رس آنها کمتر بوده و در نتیجه اکسید آلومینیوم کمتری دارند. خاک های شیل سیاه، رس بیشتری داشته و اکسید آلومینیوم آنها هم بیشتر است. بدین ترتیب باید گفت شیل های سیاه رنگ متورق، اصولاً بر شیل های سبز رنگ برتری دارند.
نحوه شناسایی و بهره برداری از مواد اولیه معدن
خاک های رسوبی، اصولاً در دشت ها تشکیل و تجمع می کن. هر کجا منطقه کوهستانی باشد و در آن منطقه کوهستانی، سنگ های آذرین، پگماتیت ها، فلدسپات، کوارتز، بازالت، آندزیت و غیره باشد، در پایین دست این منطقه کوهستانی و در آبرفت ها و دشت های منطقه، خاک های رسی حاصل از تجزیه سنگ های آذرین ممکن است وجود داشته باشد. هر کجا که توده های شیل و ماسه سنگ شیلی باشد در دشت های منطقه مربوطه رس تشکیل می شود.
شناسایی از طریق نقشه های زمین شناسی
سازمان زمین شناسی کشور ما از حدود یک قرن پیش نقشه های با مقیاس 1/100000 و غیره را از نقاط مختلف ایران، به صورت نسبتاً مناسبی تهیه کرده است. در این نقشه ها مناطق مورد مطالعه با مشخصه دوره های مختلف زمین و تعیین عمق زیر لایه ها، چگونگی چین خوردگی ها را تا عمق 2500 متری و 3000 متری سطح تعیین نموده است. از این نقشه ها می توانیم مناطقی را که بیرون زدگی طبقات شیل دار و یا طبقات سنگ های آذرین دارند مشخص کنیم و در اطراف آن نواحی، به دنبال خاک های رسی و شیل های مناسب و یا در آجر های مهندسی، فلدپاست، تالک، بنتونیت و مواد آرژیلی که ممکن است مقادیری مواد آهکی هم داشته باشند بگردیم؛ در پی جویی این گونه خاکها 5 وسیله داریم: بیل، کلنگ، چکش زمین شناسی، ظرف محتوی اسید کلریک مجهز به قطره چکان و لیوان آزمایشگاهی. هنگامی که بخواهیم نمونه برداری کنیم ابتدا به وسیله بیل و یا کلنگ یک چاله به عمق چند دسی متر حفر می کنیم شکل(1-2) و نمونه ای از خاک را به مقدار چند گرم به طور اتفاقی برداشته و در لیوان می ریزیم و به آن جوهر نمک اضافه می کنیم. خاک های رسی خالص در جوهر نمک می جوشد و خاک های رسی آهک دار در جوهر نمک کمی می جوشد و حاصل آن پس از چند ثانیه از جوش باز می ایستد و یک دوغابی از مواد می دهد که جسمیت دارد.