هپاتیت بیماری‌ای که کودکان ما را تهدید می‌کند
فراموش نکنیم که هپاتیت a شایع‌ترین نوع ویروس در کودکان است، به طوری که تقریبا 100درصد کودکان زیر 10 سال به این ویروس مبتلا می‌شوند. تنها در یک‌دهم درصد یعنی به احتمال یک در هزار مورد، ابتلا به ویروس هپاتیتa بسیار خطرناک است و می‌تواند کشنده باشد. به همین علت توجه به آن بسیار مهم است.
سلامت نیوز: وظیفه اولیه کبد تصفیه هر چیزی است که شما می‌خورید. در مراقبت از عفونت‌ها کمک می‌کند، میکروب‌ها و دیگر مواد سمی را از خون شما خارج می‌کند و در نتیجه به حفظ سلامت شما کمک می‌کند.
ضمن آن که مسوولیت ذخیره انرژی برای به حرکت درآوردن عضلات، کنترل قند خون، تنظیم کلسترول و نیز مسوولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر را هم به عهده دارد.
مطمئنا اختلال این عضو مهم در هر فردی مشکلات مختلف و گسترده‌ای در پی خواهد داشت چه برسد به آن که کودکی دچار آن شود.
برای آن که از مشکلات و عوارض هپاتیت در کودکان بیشتر بدانیم، با دکتر غلامرضا خاتمی به گفتگو نشستیم.
آقای دکتر اگرچه هپاتیت هم مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر در منظر عمومی به یک بیماری واحد اطلاق می‌شود، اما هپاتیت‌های ویروسی در کودکان انواع و اقسام دارد.
بله، هپاتیت کودکان شامل هپاتیت ویروس a،b،c،d و هپاتیت اتوایمیون (هپاتیتی که بدن خود به خود ویروس تولید می‌کند و باعث می‌شود تا کبد آسیب ببیند) است که در این میان هپاتیتb وc از اهمیت بیشتری برخوردارند و لازم است با اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و پزشکان، از شیوع این بیماری‌های پیشگیری کرد. به طور کلی ویروسa از راه دهان وارد بدن شده و مستقیما در کبد مستقر می‌شود و علایم هپاتیت ایجاد می‌کند.
این علایم به صورت بی‌اشتهایی، خستگی، بدخلقی و گاهی زردی ظاهر می‌گردد و بعد از 2 تا 3 هفته به پایان می‌رسد و شخص برای همیشه مصون می‌شود. البته خوشبختانه فرم مزمن در این نوع هپاتیت وجود ندارد. اما برای جلوگیری از ابتلا به این هپاتیت رعایت موازین بهداشتی، بخصوص برای مادرانی که کودک مبتلا دارند، شستشوی دست با آب و صابون بعد از تعویض کهنه کودک و نیز قبل از غذا‌دادن به کودک الزامی است.
در حال حاضر، واکسن هپاتیتa در دسترس همگان قرار دارد و برای کودکان بعد از پایان سال اول تولد تزریق می‌شود. در این میان، اطرافیان کودک بیمار هم می‌توانند تحت شرایط خاصی از دریافت گاماگلوبین بهره‌مند شوند.
فراموش نکنیم که هپاتیت a شایع‌ترین نوع ویروس در کودکان است، به طوری که تقریبا 100درصد کودکان زیر 10 سال به این ویروس مبتلا می‌شوند. تنها در یک‌دهم درصد یعنی به احتمال یک در هزار مورد، ابتلا به ویروس هپاتیتa بسیار خطرناک است و می‌تواند کشنده باشد. به همین علت توجه به آن بسیار مهم است.
در خصوص انواع دیگر هپاتیت چطور؟ آیا همه کودکان به آنها هم مبتلا می‌شوند؟
درخصوص ویروس هپاتیتb باید گفت این ویروس از راه تزریق وارد بدن کودک می‌شود و پس از استقرار در کبد، بیماری ایجاد می‌کند. البته این نوع هپاتیت در 95 درصد موارد بعد از یک دوره یک‌‌‌تا دو ماهه بهبود می‌یابد ولی در 5 درصد موارد به فرم مزمن درمی‌آید و ویروس در کبد باقی می‌ماند که ممکن است به صورت ناقل (کسی که علائمی از هپاتیت نشان نمی‌دهد ولی ویروس را در خود دارد و ممکن است به دیگران منتقل کند) تظاهر کند یا در کودک هپاتیت مزمن ایجاد کند و ادامه یابد. در این صورت خستگی، گاه زردی، بزرگی کبد، تاخیر رشد و گاهی خونریزی در کودک دیده می‌شود و اگر بیماری بموقع تشخیص داده نشود، به طرف سیروز کبد که مرحله دشوار بیماری است سیر می‌کند.
این ویروس قادر است در صورت ادامه بیماری تا سن بلوغ، سرطان کبد ایجاد کند. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت باید به خانواده یادآور شد که از استفاده از مسواک مشترک پرهیز کنند و سرنگ و سوزن مشترک نیز نباید مورد استفاده قرار گیرد.
به همین علت تزریق واکسن هپاتیتb برای کودکان الزامی است و بموقع باید آن را انجام داد. برای پیشگیری از این ویروس علاوه بر اقدامات بهداشتی، واکسن موثر وجود دارد که خوشبختانه در ایران برای کودکان از دوره شیرخوارگی تزریق می‌شود و آنها را از ابتلا به بیماری مصون نگه می‌دارد.
در حال حاضر از مادران مبتلا به هپاتیتb به دنیا می‌آیند، بیشترین گروه مبتلا به هپاتیت در کشور به شمار می‌روند. این در حالی است که خارج از کشور، ابتلای جوانان و بالغین به این ویروس به علت رفتارهای پرخطر جنسی است.
در نهایت، ویروس هپاتیتc هم از راه تزریق وارد بدن می‌شود و متاسفانه موارد مزمن آن به 65درصد می‌رسد. در این میان وقتی این ویروس در کبد جایگزین شد، ممکن است علامت بارزی نشان ندهد و فقط پزشک هنگام بررسی کودک از نظر مشکلات دیگر متوجه ابتلای کبد می‌شود و با پیگیری قضیه تشخیص هپاتیتc را می‌دهد.
با توجه به این‌که همه کودکان در معرض خطر ابتلا به این نوع هپاتیت قرار دارند، اصولا از چه طریقی منتقل می‌شود و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
ویروس هپاتیتa در همان چند سال اول تولد وارد بدن بچه‌ها می‌شود. اگر بهداشت جامعه خوب نباشد بچه‌های زیر 10 سال همه آلوده به این ویروس می‌شوند. راه سرایت آن از فرد به فرد دیگر است. مبتلایان به هپاتیتa ویروس را از راه مدفوع دفع و آلودگی را به مادر و اطرافیان منتقل می‌کنند. به همین علت مادر باید بعد از تعویض کهنه و قبل از غذا دادن به کودک، دست خود را با آب و صابون بشوید که این امر برای پیشگیری از ویروس هپاتیتa الزامی است. این ویروس واکسن دارد، اما در مملکت ما واکسن هپاتیتa همگانی نشده است و از آنجایی که این ویروس از راه دهان منتقل می‌شود، تشخیص فرد مبتلا آسان نیست.
در واقع هپاتیتa در خیلی از موارد فقط به صورت اسهال، بدخلقی و خستگی بچه بروز می‌یابد و متاسفانه در طول ابتلای کودک بدون آن‌که اطرافیان متوجه شوند، ویروس به خیلی‌ها سرایت می‌کند. هپاتیتa در بزرگسالان سخت‌تر است و با زردی همراه است.
خوشبختانه 9/99 درصد مبتلایان به این هپاتیت خوب می‌شوند، اما برای یک درصد مبتلایان باقیمانده بیماری خطرناک است و به صورت زردی شدید، خونریزی و گاهی اغمای کبدی خود را نشان می‌دهد.
در خصوص هپاتیت b چطور؟ چگونه می‌توان از مزمن شدن این نوع خطرناک جلوگیری کرد؟
هپاتیت مختص به یک فصل نیست. هپاتیتb از راه تزریق منتقل می‌شود و ویروس آن به محض ورود به کبد می‌رود. مبتلایان ویروس هپاتیت 95درصد خوب می‌شوند، اما در بدن 5 درصد باقیمانده ویروس بیش از 6 ماه می‌ماند. این ویروس چند فرم دارد.
در فرم اول: ویروس در بدن هست اما کاری ندارد و تنها از طریق مسواک، تیغ، سرنگ مشترک به دیگران منتقل می‌شود.
در فرم دوم: ویروس در بدن خود شخص دردسر درست می‌کند هپاتیتb مزمن برخی اوقات با زردی، بزرگی شکم، بی‌اشتهایی، خستگی، خونریزی و گاهی نیز بزرگ‌شدن کبد (که البته این موضوع در معاینات مشخص می‌شود که در این شرایط بچه به سمت سیروز کبد و نارسایی کبد پیش می‌رود و اگر هم طول عمر پیدا کند، احتمال سرطانی شدن کبد وجود دارد)، همراه است. خوشبختانه این ویروس واکسن دارد و موثر است و بعد از تولد نوزاد در 3 مرحله تزریق می‌شود.
پس چطور می‌توان از ابتلا به آن مصون بود؟
بچه‌های ما 12 سال است که واکسن می‌زنند، اما مادرانی که باردار هستند و ویروس هپاتیتb را از گذشته در خونشان دارند، ناقل هپاتیتb هستند، بنابراین پس از زایمان، ویروس را به نوزاد انتقال میدهند. این نوزاد تا مدت‌ها علامتی ندارد ولی ویروس را منتقل می‌کند.
در افراد بالای 12 سال که به صورت عمومی واکسینه نشده‌اند، چگونه می‌توان از ابتلا پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری اگر متوجه شدیم مادر باردار، ویروس هپاتیت دارد، به محض تولد نوزادش واکسن هپاتیتb وگاماگلوبین تزریق می‌کنیم و به این ترتیب، ابتلای بچه به ویروس خیلی کمتر است.
در این میان دختران زیادی هستند که تاکنون علیه این بیماری واکسینه نشده‌اند، برای آنها باید چه کرد؟
دخترانی که در گذشته واکسن دریافت نکرده‌اند و الان در 15 یا 16 سالگی قرار دارند، باید حتما واکسن بزنند تا در زمان بارداری مشکلی نداشته باشند.
و اما هپاتیت c که بسیاری آن را کابوس آینده جهان می‌دانند، ابتلا به این نوع هپاتیت، چه مشکلاتی در پی دارد؟ و آیا برای مقابله با آن، روش موثری وجود دارد؟
ویروس هپاتیت c از راه تزریق وارد بدن می‌شود، این ویروس مستقیم وارد کبد می‌شود، البته نحوه ابتلای آن فرق می‌کند. در هپاتیتc ویروس بر اثر تزریق خون مثلا در جراحی‌ها منتقل می‌شود. خوشبختانه در حال حاضر، تزریقات خونی هم در ایران و هم در خارج فاقد ویروس هپاتیتc هستند.
هرچند متاسفانه افراد معتاد با استفاده از سرنگ مشترک انواع هپاتیت‌ها از جمله هپاتیتc را به هم انتقال میدهند. این در حالی است که وقتی هپاتیتc وارد بدن شد، در 65 درصد موارد در بدن می‌ماند و مزمن می‌شود، سیر طولانی دارد و بتدریج کبد را از کار می‌اندازد.
متاسفانه برای هپاتیتc واکسنی در دنیا ساخته نشده است، بنابراین تنها راه مصون ماندن این است که بهداشت فردی را رعایت کنیم.
در نهایت و در صورتی‌که با وجود راه‌های پیشگیری باز هم فردی به این بیماری مبتلا شد، چه راه‌هایی برای درمانش وجود خواهد داشت؟
اگر بیماری مزمن شد و از 6 ماه گذشت برای درمان آمپول اینترفرون تجویز می‌شود، بنابراین برای6 ماه تا یک سال هر هفته باید 3 نوبت تزریق انجام گیرد. دارویی به اسم ریباورین که قرصی خوراکی است تا یک سال تجویز می‌شود. با این داروها 20 تا 30 درصد مبتلایان جواب مثبت می‌گیرند.
فراموش نکنیم که هپاتیت a شایع‌ترین نوع ویروس در کودکان است، به طوری که تقریبا 100درصد کودکان زیر 10 سال به این ویروس مبتلا می‌شوند. تنها در یک‌دهم درصد یعنی به احتمال یک در هزار مورد، ابتلا به ویروس هپاتیتa بسیار خطرناک است و می‌تواند کشنده باشد. به همین علت توجه به آن بسیار مهم است.
سلامت نیوز: وظیفه اولیه کبد تصفیه هر چیزی است که شما می‌خورید. در مراقبت از عفونت‌ها کمک می‌کند، میکروب‌ها و دیگر مواد سمی را از خون شما خارج می‌کند و در نتیجه به حفظ سلامت شما کمک می‌کند.
ضمن آن که مسوولیت ذخیره انرژی برای به حرکت درآوردن عضلات، کنترل قند خون، تنظیم کلسترول و نیز مسوولیت کنترل چندین هورمون و آنزیم دیگر را هم به عهده دارد.
مطمئنا اختلال این عضو مهم در هر فردی مشکلات مختلف و گسترده‌ای در پی خواهد داشت چه برسد به آن که کودکی دچار آن شود.
برای آن که از مشکلات و عوارض هپاتیت در کودکان بیشتر بدانیم، با دکتر غلامرضا خاتمی به گفتگو نشستیم.
آقای دکتر اگرچه هپاتیت هم مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر در منظر عمومی به یک بیماری واحد اطلاق می‌شود، اما هپاتیت‌های ویروسی در کودکان انواع و اقسام دارد.
بله، هپاتیت کودکان شامل هپاتیت ویروس a،b،c،d و هپاتیت اتوایمیون (هپاتیتی که بدن خود به خود ویروس تولید می‌کند و باعث می‌شود تا کبد آسیب ببیند) است که در این میان هپاتیتb وc از اهمیت بیشتری برخوردارند و لازم است با اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و پزشکان، از شیوع این بیماری‌های پیشگیری کرد. به طور کلی ویروسa از راه دهان وارد بدن شده و مستقیما در کبد مستقر می‌شود و علایم هپاتیت ایجاد می‌کند.
این علایم به صورت بی‌اشتهایی، خستگی، بدخلقی و گاهی زردی ظاهر می‌گردد و بعد از 2 تا 3 هفته به پایان می‌رسد و شخص برای همیشه مصون می‌شود. البته خوشبختانه فرم مزمن در این نوع هپاتیت وجود ندارد. اما برای جلوگیری از ابتلا به این هپاتیت رعایت موازین بهداشتی، بخصوص برای مادرانی که کودک مبتلا دارند، شستشوی دست با آب و صابون بعد از تعویض کهنه کودک و نیز قبل از غذا‌دادن به کودک الزامی است.
در حال حاضر، واکسن هپاتیتa در دسترس همگان قرار دارد و برای کودکان بعد از پایان سال اول تولد تزریق می‌شود. در این میان، اطرافیان کودک بیمار هم می‌توانند تحت شرایط خاصی از دریافت گاماگلوبین بهره‌مند شوند.
فراموش نکنیم که هپاتیت a شایع‌ترین نوع ویروس در کودکان است، به طوری که تقریبا 100درصد کودکان زیر 10 سال به این ویروس مبتلا می‌شوند. تنها در یک‌دهم درصد یعنی به احتمال یک در هزار مورد، ابتلا به ویروس هپاتیتa بسیار خطرناک است و می‌تواند کشنده باشد. به همین علت توجه به آن بسیار مهم است.
در خصوص انواع دیگر هپاتیت چطور؟ آیا همه کودکان به آنها هم مبتلا می‌شوند؟
درخصوص ویروس هپاتیتb باید گفت این ویروس از راه تزریق وارد بدن کودک می‌شود و پس از استقرار در کبد، بیماری ایجاد می‌کند. البته این نوع هپاتیت در 95 درصد موارد بعد از یک دوره یک‌‌‌تا دو ماهه بهبود می‌یابد ولی در 5 درصد موارد به فرم مزمن درمی‌آید و ویروس در کبد باقی می‌ماند که ممکن است به صورت ناقل (کسی که علائمی از هپاتیت نشان نمی‌دهد ولی ویروس را در خود دارد و ممکن است به دیگران منتقل کند) تظاهر کند یا در کودک هپاتیت مزمن ایجاد کند و ادامه یابد. در این صورت خستگی، گاه زردی، بزرگی کبد، تاخیر رشد و گاهی خونریزی در کودک دیده می‌شود و اگر بیماری بموقع تشخیص داده نشود، به طرف سیروز کبد که مرحله دشوار بیماری است سیر می‌کند.
این ویروس قادر است در صورت ادامه بیماری تا سن بلوغ، سرطان کبد ایجاد کند. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت باید به خانواده یادآور شد که از استفاده از مسواک مشترک پرهیز کنند و سرنگ و سوزن مشترک نیز نباید مورد استفاده قرار گیرد.
به همین علت تزریق واکسن هپاتیتb برای کودکان الزامی است و بموقع باید آن را انجام داد. برای پیشگیری از این ویروس علاوه بر اقدامات بهداشتی، واکسن موثر وجود دارد که خوشبختانه در ایران برای کودکان از دوره شیرخوارگی تزریق می‌شود و آنها را از ابتلا به بیماری مصون نگه می‌دارد.
در حال حاضر از مادران مبتلا به هپاتیتb به دنیا می‌آیند، بیشترین گروه مبتلا به هپاتیت در کشور به شمار می‌روند. این در حالی است که خارج از کشور، ابتلای جوانان و بالغین به این ویروس به علت رفتارهای پرخطر جنسی است.
در نهایت، ویروس هپاتیتc هم از راه تزریق وارد بدن می‌شود و متاسفانه موارد مزمن آن به 65درصد می‌رسد. در این میان وقتی این ویروس در کبد جایگزین شد، ممکن است علامت بارزی نشان ندهد و فقط پزشک هنگام بررسی کودک از نظر مشکلات دیگر متوجه ابتلای کبد می‌شود و با پیگیری قضیه تشخیص هپاتیتc را می‌دهد.
با توجه به این‌که همه کودکان در معرض خطر ابتلا به این نوع هپاتیت قرار دارند، اصولا از چه طریقی منتقل می‌شود و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
ویروس هپاتیتa در همان چند سال اول تولد وارد بدن بچه‌ها می‌شود. اگر بهداشت جامعه خوب نباشد بچه‌های زیر 10 سال همه آلوده به این ویروس می‌شوند. راه سرایت آن از فرد به فرد دیگر است. مبتلایان به هپاتیتa ویروس را از راه مدفوع دفع و آلودگی را به مادر و اطرافیان منتقل می‌کنند. به همین علت مادر باید بعد از تعویض کهنه و قبل از غذا دادن به کودک، دست خود را با آب و صابون بشوید که این امر برای پیشگیری از ویروس هپاتیتa الزامی است. این ویروس واکسن دارد، اما در مملکت ما واکسن هپاتیتa همگانی نشده است و از آنجایی که این ویروس از راه دهان منتقل می‌شود، تشخیص فرد مبتلا آسان نیست.
در واقع هپاتیتa در خیلی از موارد فقط به صورت اسهال، بدخلقی و خستگی بچه بروز می‌یابد و متاسفانه در طول ابتلای کودک بدون آن‌که اطرافیان متوجه شوند، ویروس به خیلی‌ها سرایت می‌کند. هپاتیتa در بزرگسالان سخت‌تر است و با زردی همراه است.
خوشبختانه 9/99 درصد مبتلایان به این هپاتیت خوب می‌شوند، اما برای یک درصد مبتلایان باقیمانده بیماری خطرناک است و به صورت زردی شدید، خونریزی و گاهی اغمای کبدی خود را نشان می‌دهد.
در خصوص هپاتیت b چطور؟ چگونه می‌توان از مزمن شدن این نوع خطرناک جلوگیری کرد؟
هپاتیت مختص به یک فصل نیست. هپاتیتb از راه تزریق منتقل می‌شود و ویروس آن به محض ورود به کبد می‌رود. مبتلایان ویروس هپاتیت 95درصد خوب می‌شوند، اما در بدن 5 درصد باقیمانده ویروس بیش از 6 ماه می‌ماند. این ویروس چند فرم دارد.
در فرم اول: ویروس در بدن هست اما کاری ندارد و تنها از طریق مسواک، تیغ، سرنگ مشترک به دیگران منتقل می‌شود.
در فرم دوم: ویروس در بدن خود شخص دردسر درست می‌کند هپاتیتb مزمن برخی اوقات با زردی، بزرگی شکم، بی‌اشتهایی، خستگی، خونریزی و گاهی نیز بزرگ‌شدن کبد (که البته این موضوع در معاینات مشخص می‌شود که در این شرایط بچه به سمت سیروز کبد و نارسایی کبد پیش می‌رود و اگر هم طول عمر پیدا کند، احتمال سرطانی شدن کبد وجود دارد)، همراه است. خوشبختانه این ویروس واکسن دارد و موثر است و بعد از تولد نوزاد در 3 مرحله تزریق می‌شود.
پس چطور می‌توان از ابتلا به آن مصون بود؟
بچه‌های ما 12 سال است که واکسن می‌زنند، اما مادرانی که باردار هستند و ویروس هپاتیتb را از گذشته در خونشان دارند، ناقل هپاتیتb هستند، بنابراین پس از زایمان، ویروس را به نوزاد انتقال میدهند. این نوزاد تا مدت‌ها علامتی ندارد ولی ویروس را منتقل می‌کند.
در افراد بالای 12 سال که به صورت عمومی واکسینه نشده‌اند، چگونه می‌توان از ابتلا پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری اگر متوجه شدیم مادر باردار، ویروس هپاتیت دارد، به محض تولد نوزادش واکسن هپاتیتb وگاماگلوبین تزریق می‌کنیم و به این ترتیب، ابتلای بچه به ویروس خیلی کمتر است.
در این میان دختران زیادی هستند که تاکنون علیه این بیماری واکسینه نشده‌اند، برای آنها باید چه کرد؟
دخترانی که در گذشته واکسن دریافت نکرده‌اند و الان در 15 یا 16 سالگی قرار دارند، باید حتما واکسن بزنند تا در زمان بارداری مشکلی نداشته باشند.
و اما هپاتیت c که بسیاری آن را کابوس آینده جهان می‌دانند، ابتلا به این نوع هپاتیت، چه مشکلاتی در پی دارد؟ و آیا برای مقابله با آن، روش موثری وجود دارد؟
ویروس هپاتیت c از راه تزریق وارد بدن می‌شود، این ویروس مستقیم وارد کبد می‌شود، البته نحوه ابتلای آن فرق می‌کند. در هپاتیتc ویروس بر اثر تزریق خون مثلا در جراحی‌ها منتقل می‌شود. خوشبختانه در حال حاضر، تزریقات خونی هم در ایران و هم در خارج فاقد ویروس هپاتیتc هستند.
هرچند متاسفانه افراد معتاد با استفاده از سرنگ مشترک انواع هپاتیت‌ها از جمله هپاتیتc را به هم انتقال میدهند. این در حالی است که وقتی هپاتیتc وارد بدن شد، در 65 درصد موارد در بدن می‌ماند و مزمن می‌شود، سیر طولانی دارد و بتدریج کبد را از کار می‌اندازد.
متاسفانه برای هپاتیتc واکسنی در دنیا ساخته نشده است، بنابراین تنها راه مصون ماندن این است که بهداشت فردی را رعایت کنیم.
در نهایت و در صورتی‌که با وجود راه‌های پیشگیری باز هم فردی به این بیماری مبتلا شد، چه راه‌هایی برای درمانش وجود خواهد داشت؟
اگر بیماری مزمن شد و از 6 ماه گذشت برای درمان آمپول اینترفرون تجویز می‌شود، بنابراین برای6 ماه تا یک سال هر هفته باید 3 نوبت تزریق انجام گیرد. دارویی به اسم ریباورین که قرصی خوراکی است تا یک سال تجویز می‌شود. با این داروها 20 تا 30 درصد مبتلایان جواب مثبت می‌گیرند.