موقعیت جغرافیایی:
محدوده اکتشافی شرف‌آباد ـ هیزه‌جان با وسعت تقریبی ۱۵ کیلومتر مربع، در ۳۰ کیلومتری شمال باختر ورزقان، در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. مرکز اصلی محدوده دارای مختصات جغرافیایی و می باشد که در منطقه ای کوهستانی و در بخشی از واحد زمین ساختی البرز _ آذربایجان (نبوی ۱۳۵۵ ) – که کوه های قره داغ و ارسباران را شامل میگردد – واقع شده است .
رودخانه فصلی هیزه جان با روندی خاوری – باختری، خط القعر حوضه های آبریز شمالی و جنوبی محدوده را تشکیل می دهد . کوه اتشم با ۲۰۸۲ متر ارتفاع بلندترین نقطه و کناره های رودخانه هیزه جان با بلندی ۱۶۰۰ متر پست ترین نقطه را در این محدوده تشکیل میدهند . منطقه کاملاٌ کوهستانی و پر پیچ و خم بوده و به غیر از حوالی دره هایی که چشمه های کوچک و بزرگ در سطح آنها ظاهر میشود اکثر دره ها آبراهه های موجود در آن فاقد پوشش گیاهی است . دلیل اصلی عدم رشد گیاه در منطقه وجود شیب تند سطح زمین می باشد .
نمای کلی از محدوده اکتشافی
راه های دسترسی جاده آسفالته ورزقان – خاروانا پس از طی مسافت ۲۱ کیلومتر ، جاده ای فرعی و خاکی به سمت راست جدا می شود که به روستای شرف آباد ( ۵ کیلومتر ) و از آنجا به روستای هیزه جان و محدوده اصلی ( ۴ کیلومتر ) و در ادامه به سمت دامنه، بلندی ها و روستاهای خاک وانق ، کالجان و ... امتداد میابد . در ضمن حدود ۳ کیلومتر از جاده مذکور آسفالت شده است .
آب و هوای منطقه نسبتا سرد و نیمه خشک بوده ، حداکثر درجه حرارت در تابستان ها ۳۴ درجه بالای صفر و حداقل آن در زمستان ها ۲۶ درجه زیر صفر میباشد . امکان دسترسی به آنجا عموما در ماه های دی و بهمن وجود ندارد .
زمین شناسی :به طور کلی ، سه واحد سنگ شناسی در محدوده مورد بررسی قابل تفکیک است :
۱) واحد ائوسن بالایی : شامل سنگ های آذرآواری و گدازه ای
۲) واحد میو پلیوسن : شامل سنگ های آذرآواری و گنبدهای خروجی
۳) واحد کواترنری : شامل رسوبات آبرفتی دشت و آبرفت های جوان رودخانه ای
بخش اعظم رخنمون‌های محدوده مورد مطالعه را سنگهای آذرآواری ـ آتشفشانی ائوسن بالایی با ترکیب حدواسط تا اسیدی تشکیل میدهند که قدیمی‌ترین واحد‌های رخنمون یافته در این محدوده میباشند. بخش بزرگی از این مجموعه تحت تاثیر محلول های گرمابی ، دگرسان شده است .
بر اساس مطالعات کانه نگاری ، طلا اغلب به شکل ذرات غیرهندسی ، درون کوارتز و با بافت پر کننده فضای خالی تشکیل شده است . میانگین برآورد شده اندازه دانه های طلا ، در حدود ۲۱ میکرون است. بررسی پراکندگی مولکولی طلا درون کوارتز ، کالکوپیریت ، اسفالریت و گالن توسط میکروسکپ الکترونی مشخص نمود که نسبت پراکندگی ملکولی طلا در گالن نسبت به سایر کانیهای مذکور، به طور محسوسی بیشتر و در اسفالریت کمترین مقدار را دارد . همچنین پراکندگی آن درون کالکوپیریت و کوارتز در حد بسیار کم است .
رگه اصلی کانی سازی در ناحیه اکتشافی
مهمترین سیمای کانی سازی ، زون های کانی سازی رگه ای – رگچه ای می باشد که توسط گسل ها و زون های گسلی کنترل شده است . تا کنون حدود ۲۱ رخنمون، رگه و زون کانی‌سازی طلا در محدوده شناسایی شده است. مهمترین کانی تشکیل دهنده رگه‌ها و زون‌های کانی‌سازی کوارتز و نیز مهمترین کانه‌های تشکیل دهنده آنها عبارتند از: پیروتیت، پیریت، کوبانیت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت و طلا میباشد. ساخت و بافت بیشتر رگه ها و زون‌های کانی‌سازی از نوع برشی است.بدین معنی که محلول های کانه دار در فضای بین گسل ها و برش ها ، به حالت پرکننده ، مواد خود را بر جای گذاشته اند که به دلیل بالا بودن میزان گوگرد و حالت احیایی محلول ، کانی های سولفوری تشکیل شده است .
بخش کانه زایی سولفیدی مس به همراه اکسیدهای آهن
در این منطقه اغلب سنگها و به ویژه واحد توفی و گدازه ای ائوسن بالایی تحت تاثیر محلول گرمابی ، متحمل تغییرات شیمیایی و کانی شناسی شده است .دگرسانی گرمابی فراگیر در محدوده مطالعاتی، دگرسانی پروپیلیتی است. از دیگر انواع دگرسانی های محدوده می توان دگرسانی های آرژیلیکی ، سیلیسی و سرسیتی را نام برد . به نظر میرسد بخشی از دگرسانی آرژیلیکی ، سیلیسی در شرایط گرمابی و بخشی نیز در اثر اکسیداسیون سولفیدها و تشکیل سیالات اسیدی سطحی بوجود آمده است .مهمترین محصولات دگرسانی گرمابی در محدوده مورد مطالعه به ترتیب فراوانی تقریبی عبارتند از : کلریت ، کانیهای رسی ( به طور عمده کائولینیت ) ، کلسیت ، سرسیت ، اپیدوت ، جاروسیت ، پیریت ، آلکالی فلدسپار و آلونیت .
سنگهای آذرین دگرسان نشده عموما دارای طلای کمتر از ppb ۵ میباشند و این مقدار بندرت از ppb۱۰ تجاوز میکند . لذا بالا بودن مقدار طلا در سنگهای دگرسان شده محدوده مورد مطالعه ، میتواند نشانگر فعال بودن فرایندهای کانه ساز باشد .
مطالعات دقیق میکروسکپی گویای آن است که طلا اغلب به صورت آزاد ، بی شکل و با بافت پر کننده فضای باز درون کوارتز تشکیل شده است . تنها تعداد اندکی از دانه های طلا به درون حفرات و یا درزه و شکاف های کانی هایی مانند کالکوپیرین ، اسفالریت و گالن نفوذ کرده و در سطح مقطع ب شکل انکلوزیون کاذب دیده میشود . با توجه به روابط بافتی طلا با دیگر کانیها و نیز عدم حضور هماتیت ، منیتیت و کلریت در کانی سازیها ، مشخص میشود که بخش عمده ای از طلا در آخرین مراحل کانی سازی کوارتز نهشته شده است .
فعالیتهای اکتشافی انجام شده:
- تهیه نقشه ۱:۵۰۰۰
- تهیه عکس های هوایی با مقیاس ۱:۲۰۰۰۰
- حفر ترانشه و نمونه برداری از ترانشه ها
که در این مرحله در جهت عمود بر رگه ها و زون های کانی سازی شده ، ترانشه هایی طراحی و حفر شد . ترانشه ها با توجه به ضخامت رگه ها و زون های کانی سازی از ۳ تا ۲۳ متر متغیر است .
چاهک اکتشافی حفر شده
- عملیات ژئوفیزیکی : که در دو بخش از محدوده مورد مطالعه انجام شد که جمعا تعداد ۱۵۰۱ ایستگاه برداشت شد . برداشت های ژئوفیزیکی در قسمت خاور روستای هیزه جان(بخش ۱) با ۶ آرایش مستطیلی با خط جریان ۶۰۰ متری (AB=۶۰۰m) و ۴ آرایش دایپل _ دایپل با مشخصه AB=MN=۲۰m ، و در قسمت باختر روستای هیزه جان ( بخش ۲) با ۷ آرایش دایپل _ دایپل با مشخصه AB=MN=۲۰m به طول ۲۲۰ متر و تا عمق تقریبی ۹۰ متر اجرا گردید .
نمونه برداری از ترانشه در منطقه
بیشترین عیار طلای اندازه‌گیری شده در محدوده ۳۰ گرم در تن (ppm) و از یک رگه سیلیسی با ضخامت ۶ متر است .طلا توسط سیال کانه‌داری که به طور عمده دارای گوگرد احیایی بوده، حمل و در شرایط اکسیداسیون و کاهش فعالیت سولفور ته‌نشست شده است. رگه‌ها و زون‌های کانی‌سازی در این محدوده از نوع سولفیدی‌زاسیون پایین با سنگ میزبان آتشفشانی است و از این جهت بسیار شبیه به ذخایر اپی‌ترمال شاخص میباشد.
منبع : پایگاه ملی داده ها
محدوده اکتشافی شرف‌آباد ـ هیزه‌جان با وسعت تقریبی ۱۵ کیلومتر مربع، در ۳۰ کیلومتری شمال باختر ورزقان، در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. مرکز اصلی محدوده دارای مختصات جغرافیایی و می باشد که در منطقه ای کوهستانی و در بخشی از واحد زمین ساختی البرز _ آذربایجان (نبوی ۱۳۵۵ ) – که کوه های قره داغ و ارسباران را شامل میگردد – واقع شده است .
رودخانه فصلی هیزه جان با روندی خاوری – باختری، خط القعر حوضه های آبریز شمالی و جنوبی محدوده را تشکیل می دهد . کوه اتشم با ۲۰۸۲ متر ارتفاع بلندترین نقطه و کناره های رودخانه هیزه جان با بلندی ۱۶۰۰ متر پست ترین نقطه را در این محدوده تشکیل میدهند . منطقه کاملاٌ کوهستانی و پر پیچ و خم بوده و به غیر از حوالی دره هایی که چشمه های کوچک و بزرگ در سطح آنها ظاهر میشود اکثر دره ها آبراهه های موجود در آن فاقد پوشش گیاهی است . دلیل اصلی عدم رشد گیاه در منطقه وجود شیب تند سطح زمین می باشد .
نمای کلی از محدوده اکتشافی
راه های دسترسی جاده آسفالته ورزقان – خاروانا پس از طی مسافت ۲۱ کیلومتر ، جاده ای فرعی و خاکی به سمت راست جدا می شود که به روستای شرف آباد ( ۵ کیلومتر ) و از آنجا به روستای هیزه جان و محدوده اصلی ( ۴ کیلومتر ) و در ادامه به سمت دامنه، بلندی ها و روستاهای خاک وانق ، کالجان و ... امتداد میابد . در ضمن حدود ۳ کیلومتر از جاده مذکور آسفالت شده است .
آب و هوای منطقه نسبتا سرد و نیمه خشک بوده ، حداکثر درجه حرارت در تابستان ها ۳۴ درجه بالای صفر و حداقل آن در زمستان ها ۲۶ درجه زیر صفر میباشد . امکان دسترسی به آنجا عموما در ماه های دی و بهمن وجود ندارد .
زمین شناسی :به طور کلی ، سه واحد سنگ شناسی در محدوده مورد بررسی قابل تفکیک است :
۱) واحد ائوسن بالایی : شامل سنگ های آذرآواری و گدازه ای
۲) واحد میو پلیوسن : شامل سنگ های آذرآواری و گنبدهای خروجی
۳) واحد کواترنری : شامل رسوبات آبرفتی دشت و آبرفت های جوان رودخانه ای
بخش اعظم رخنمون‌های محدوده مورد مطالعه را سنگهای آذرآواری ـ آتشفشانی ائوسن بالایی با ترکیب حدواسط تا اسیدی تشکیل میدهند که قدیمی‌ترین واحد‌های رخنمون یافته در این محدوده میباشند. بخش بزرگی از این مجموعه تحت تاثیر محلول های گرمابی ، دگرسان شده است .
بر اساس مطالعات کانه نگاری ، طلا اغلب به شکل ذرات غیرهندسی ، درون کوارتز و با بافت پر کننده فضای خالی تشکیل شده است . میانگین برآورد شده اندازه دانه های طلا ، در حدود ۲۱ میکرون است. بررسی پراکندگی مولکولی طلا درون کوارتز ، کالکوپیریت ، اسفالریت و گالن توسط میکروسکپ الکترونی مشخص نمود که نسبت پراکندگی ملکولی طلا در گالن نسبت به سایر کانیهای مذکور، به طور محسوسی بیشتر و در اسفالریت کمترین مقدار را دارد . همچنین پراکندگی آن درون کالکوپیریت و کوارتز در حد بسیار کم است .
رگه اصلی کانی سازی در ناحیه اکتشافی
مهمترین سیمای کانی سازی ، زون های کانی سازی رگه ای – رگچه ای می باشد که توسط گسل ها و زون های گسلی کنترل شده است . تا کنون حدود ۲۱ رخنمون، رگه و زون کانی‌سازی طلا در محدوده شناسایی شده است. مهمترین کانی تشکیل دهنده رگه‌ها و زون‌های کانی‌سازی کوارتز و نیز مهمترین کانه‌های تشکیل دهنده آنها عبارتند از: پیروتیت، پیریت، کوبانیت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت و طلا میباشد. ساخت و بافت بیشتر رگه ها و زون‌های کانی‌سازی از نوع برشی است.بدین معنی که محلول های کانه دار در فضای بین گسل ها و برش ها ، به حالت پرکننده ، مواد خود را بر جای گذاشته اند که به دلیل بالا بودن میزان گوگرد و حالت احیایی محلول ، کانی های سولفوری تشکیل شده است .
بخش کانه زایی سولفیدی مس به همراه اکسیدهای آهن
در این منطقه اغلب سنگها و به ویژه واحد توفی و گدازه ای ائوسن بالایی تحت تاثیر محلول گرمابی ، متحمل تغییرات شیمیایی و کانی شناسی شده است .دگرسانی گرمابی فراگیر در محدوده مطالعاتی، دگرسانی پروپیلیتی است. از دیگر انواع دگرسانی های محدوده می توان دگرسانی های آرژیلیکی ، سیلیسی و سرسیتی را نام برد . به نظر میرسد بخشی از دگرسانی آرژیلیکی ، سیلیسی در شرایط گرمابی و بخشی نیز در اثر اکسیداسیون سولفیدها و تشکیل سیالات اسیدی سطحی بوجود آمده است .مهمترین محصولات دگرسانی گرمابی در محدوده مورد مطالعه به ترتیب فراوانی تقریبی عبارتند از : کلریت ، کانیهای رسی ( به طور عمده کائولینیت ) ، کلسیت ، سرسیت ، اپیدوت ، جاروسیت ، پیریت ، آلکالی فلدسپار و آلونیت .
سنگهای آذرین دگرسان نشده عموما دارای طلای کمتر از ppb ۵ میباشند و این مقدار بندرت از ppb۱۰ تجاوز میکند . لذا بالا بودن مقدار طلا در سنگهای دگرسان شده محدوده مورد مطالعه ، میتواند نشانگر فعال بودن فرایندهای کانه ساز باشد .
مطالعات دقیق میکروسکپی گویای آن است که طلا اغلب به صورت آزاد ، بی شکل و با بافت پر کننده فضای باز درون کوارتز تشکیل شده است . تنها تعداد اندکی از دانه های طلا به درون حفرات و یا درزه و شکاف های کانی هایی مانند کالکوپیرین ، اسفالریت و گالن نفوذ کرده و در سطح مقطع ب شکل انکلوزیون کاذب دیده میشود . با توجه به روابط بافتی طلا با دیگر کانیها و نیز عدم حضور هماتیت ، منیتیت و کلریت در کانی سازیها ، مشخص میشود که بخش عمده ای از طلا در آخرین مراحل کانی سازی کوارتز نهشته شده است .
فعالیتهای اکتشافی انجام شده:
- تهیه نقشه ۱:۵۰۰۰
- تهیه عکس های هوایی با مقیاس ۱:۲۰۰۰۰
- حفر ترانشه و نمونه برداری از ترانشه ها
که در این مرحله در جهت عمود بر رگه ها و زون های کانی سازی شده ، ترانشه هایی طراحی و حفر شد . ترانشه ها با توجه به ضخامت رگه ها و زون های کانی سازی از ۳ تا ۲۳ متر متغیر است .
چاهک اکتشافی حفر شده
- عملیات ژئوفیزیکی : که در دو بخش از محدوده مورد مطالعه انجام شد که جمعا تعداد ۱۵۰۱ ایستگاه برداشت شد . برداشت های ژئوفیزیکی در قسمت خاور روستای هیزه جان(بخش ۱) با ۶ آرایش مستطیلی با خط جریان ۶۰۰ متری (AB=۶۰۰m) و ۴ آرایش دایپل _ دایپل با مشخصه AB=MN=۲۰m ، و در قسمت باختر روستای هیزه جان ( بخش ۲) با ۷ آرایش دایپل _ دایپل با مشخصه AB=MN=۲۰m به طول ۲۲۰ متر و تا عمق تقریبی ۹۰ متر اجرا گردید .
نمونه برداری از ترانشه در منطقه
بیشترین عیار طلای اندازه‌گیری شده در محدوده ۳۰ گرم در تن (ppm) و از یک رگه سیلیسی با ضخامت ۶ متر است .طلا توسط سیال کانه‌داری که به طور عمده دارای گوگرد احیایی بوده، حمل و در شرایط اکسیداسیون و کاهش فعالیت سولفور ته‌نشست شده است. رگه‌ها و زون‌های کانی‌سازی در این محدوده از نوع سولفیدی‌زاسیون پایین با سنگ میزبان آتشفشانی است و از این جهت بسیار شبیه به ذخایر اپی‌ترمال شاخص میباشد.
منبع : پایگاه ملی داده ها