• توجه: در صورتی که از کاربران قدیمی ایران انجمن هستید و امکان ورود به سایت را ندارید، میتوانید با آیدی altin_admin@ در تلگرام تماس حاصل نمایید.

کشف روستاي 8 هزار ساله در خرم‌دره

Nicol

متخصص بخش گردشگری
کاوش‌هاي باستان‌شناسي در تپه خالصه و يافته‌هاي بدست‌آمده از اين محوطه باستاني از قبيل معماري خشتي، تدفين و حتي توکن‌ها و ژتون‌هاي گلي باعث شده تا باستان‌شناسان فرضيات خود را در خصوص وجود روستايي 8 هزار ساله در منطقه قوت ببخشند. احتمالا باستان‌شناسان در اين خرم‌دره با يک جامعه کشاورزي و دام‌پروري مواجه شدند، اما هنوز سئوال‌هاي زيادي دراين‌باره وجود دارد.
100918134850.jpg

کاوش‌هاي باستان‌شناسي در تپه خالصه خرم‌دره، در استان زنجان، منجر به کشف استقرارهاي موقت دوره نوسنگي احتمالا روستايي متعلق به 8 هزار سال قبل شد. اين کاوش‌ها تا کنون دو تدفين، مقادير زيادي سفال، توکن‌ها، ژتون‌هاي گلي، پيکرک‌هاي حيواني و گياهي و بسياري يافته‌هاي ديگر به همراه داشته است.

«حميدرضا ولي پور»، سرپرست هيات کاوش در تپه خالصه خرم‌دره با اعلام اين مطلب به خبرگزاري ميراث فرهنگي گفت: «کشف دو تدفين در زير کف منازل که يکي از آن‌ها به يک نوزاد تعلق دارد و احتمالا خمره‌اي بوده باشد، به همراه کشف معماري با استفاده از مصالح چينه و خشت خام، ابزارهاي سنگي و استخواني، توکن‌ها و ژتون‌هاي گلي، پيکرک‌هاي حيواني گلي و مهره‌هاي سنگي از جمله مهم ترين يافته‌هاي کاوش تا کنون هستند.»

وي در ادامه گفت: «به احتمال خيلي زياد ما در تپه خالصه با يک استقرار دائم و روستايي متعلق به 8 هزار سال قبل مواجه هستيم که تاکنون اين کاوش‌ها در داخل محدوده روستاي دوره نوسنگي در حال انجام است و کاوش براي دسترسي به لايه‌هاي زيرين ادامه دارد.»

تپه خالصه در منطقه‌اي سر سبز در ميان باغات شهر خرم دره واقع شده است. فصل نخست کاوش‌هاي باستان‌شناختي اين محوطه از اول مرداد ماه سال جاري شروع شده و تا پايان آبان ماه ادامه خواهد داشت.

از جمله مهمترين يافته‌هاي باستان‌شناسي بدست‌آمده در اين تپه باستاني مقادير زيادي سفال است که مي‌تواند اطلاعات مفيدي در اختيار باستان‌شناسان قرار دهد.

ولي پور در اين‌باره گفت: «بر اساس مطالعات مقدماتي روي سفال‌هاي اين محوطه مي‌توان عنوان کرد که اين سفال‌ها بيشتر داراي شاخصه‌هاي محلي و بومي‌هستند تا شاخصه‌هاي فرا منطقه‌اي. به عبارت ديگر برخي از فرم‌هاي سفالي اين محوطه تاکنون در مناطق ديگر ديده نشده است.»

درصد اعظمي‌از سفال‌هاي بدست‌آمده ساده و بدون نقش هستند و سفال‌هاي منقوش قرمز و نخودي با نقوش هندسي و گياهي کمتر از 10 درصد سفال‌ها را شامل مي‌شوند.

ولي‌پور در ادامه گفت: «پيدا شدن سفال‌هاي خام و پخته نشده، چانه‌هاي گل، جوش کوره و شواهد ديگر حکايت از اين دارد که ساکنين اين محوطه سفال‌هاي مورد نياز خود را در محل مي‌ساخته‌اند.»

با توجه به بومي‌بودن سفال‌ها و ساير ويژگي‌ها از جمله تکنيک ساخت، خميره و پوشش سفال به نظر مي‌رسد اين سفالها به شيوه خانگي توليد شده‌اند.

سرپرست هيات کاوش با اشاره به سئوال‌هاي باقي‌مانده در محوطه گفت: «تيم کاوش هنوز مطمئن نيست که اين محوطه آثار فاز‌هاي مختلف دوره نوسنگي را در خود دارد يا اينکه اين مکان يک محوطه تک دوره است. کاوش در لايه‌هاي زيرين مي‌تواند پاسخ اين سؤال را مشخص سازد.»
 

Nicol

متخصص بخش گردشگری
با توجه به وجود شواهد مستقيم استفاده از گندم و جو در اين مکان، کمبود برخي از ابزار‌هاي سنگي مانند تيغه‌هاي سنگي، دست آس و سنگ آسياب در ميان يافته‌ها که از مشخصات جوامع کشاورز و دامدار است از موارد پرسش برانگيز است.

هيات باستان‌شناسي معتقد است که احتمالا با روستايي مواجه هستند که شغل اهالي آن کشاورزي دام‌پروري بوده باشد. اما هنوز شواهد کافي مانند کشف ابزار مخصوص کشاورزي مانع از تاييد کامل اين نظريه شده است.

همچنين هيات باستان‌شناسي با کشف مقادير زيادي تيغه‌ها و ابزار سنگي، هنوز برخي تيغه‌هاي سنگي مرسوم دوره نوسنگي را در اين محوطه شناسايي نکردند که اين نيز يکي از سئوال‌هاي باستان‌شناسان در محوطه است.

ولي‌پور درباره قدمت و تاريخ گذشته بر اين محوطه باستاني گفت: «هرچند به نظر مي‌رسد که تاريخ احتمالي استقرار در اين محل به حدود هزاره ششم پيش از ميلاد برسد؛ تيم کاوش اميدوار است با انجام آزمايشات کربن 14 و ساير آزمايشات گاه شناختي تاريخ دقيق‌تر استقرار در اين محوطه را آشکار سازد.»

مطالعه روي مواد فرهنگي ديگر از جمله دانه‌هاي گياهي و استخوان‌ها آگاهي هيات باستان‌شناسي را در باره ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جوامع ساکن در اين منطقه افزايش خواهد داد.

ولي‌پور درباره شيوه مطالعات انجام شده روي اين دانه‌هي گياهي گفت: «تيم کاوش براي نخستين‌بار در ايران از دستگاه مکانيکي شناور سازي دانه‌هاي گياهي که از جمله طرح‌هاي ارائه شده به جشنواره خوارزمي‌است، براي استحصال دانه‌هاي گياهي بهره مي‌برد. با استفاده از اين دستگاه علاوه بر صرفه جوئي در انرژي، کميت و کيفيت دستيابي به دانه‌هاي گياهي و مواد سنگين به حد قابل توجهي نسبت به روش‌هاي مشابه در کاوش‌هاي باستان‌شناختي افزايش يافته است.»

مطالعات باستان شناختي در مناطق فلات مرکزي ايران، زاگرس مرکزي و شمال غرب کشور اطلاعات فراواني از الگوهاي استقراري، توالي فرهنگ‌ها و تغييرات فرهنگي دوره‌هاي مختلف پيش از تاريخ در اختيار محققان باستان شناس قرار داده است.

بر اساس اين مطالعات پرسش‌هاي فراواني نيز در باره ارتباطات فرهنگي، گسترش فرهنگ‌ها و الگوهاي تغيير در اين مناطق و بين آن‌ها ارائه شده است. يکي از مناطق طبيعي فرهنگي بين سه منطقه ياد شده کريدور ميانه- زنجان – خرم دره/ ابهر است که تا کنون اطلاعات باستان شناختي در باره توالي فرهنگ‌ها و الگوهاي استقراري در اين منطقه بسيار ناچيز و براي برخي دوره‌ها در حد صفر است.

اين منطقه طبيعي فرهنگي مهم‌ترين راه دسترسي مرکز فلات ايران به منطقه شمال غرب کشور است و کمبود اطلاعات باستان‌شناختي از آن موجب شده است تا برخي از تحليل‌هاي باستان‌شناختي در رابطه با چگونگي گسترش فرهنگ‌ها و گستره گونه‌هاي مختلف مواد فرهنگي با مشکل مواجه شود.

با آگاهي از اين مسئله باستان‌شناسان از حدود يکسال قبل مطالعه محوطه‌هاي پيش از تاريخي منطقه را آغاز کردند. پس از مطالعات مقدماتي که شامل بازديد از محوطه‌ها و بررسي مواد فرهنگي سطحي آنها مي‌شد دو محوطه که داراي آثاري از دوره‌هاي نوسنگي تا دوران تاريخي بودند براي کاوش‌هاي باستان شناختي و آگاهي از توالي فرهنگ‌هاي پيش از تاريخي در اين منطقه انتخاب شد.

تپه خالصه يکي از اين محوطه‌ها است که آثاري از دوره‌هاي مس سنگي و نوسنگي را در خود دارد. با پيشنهاد کاوش اين محوطه به پژوهشکده باستان‌شناسي و با موافقت رياست پژوهشکده و رياست دانشگاه آزاد اسلامي‌واحد ابهر فصل نخست کاوش‌هاي باستان‌شناختي اين محوطه در قالب کاوش‌هاي پژوهشي دانشگاه ازاد اسلامي‌واحد ابهر و با شرکت دانشجويان دوره کارشناسي باستان‌شناسي اين واحد در حال انجام است.
 
بالا