اثرات سلامت محیطی رادیواکتیویته
افرادی که در معرض پرتوهای یونیزه کننده قرار دارند شناخته شده تر از آنهایی هستند که در معرض آلودگی هوا قرار دارند. نگرانی عموم مردم راجع به پرتوهای یونیزه کننده به واسطه آزمایش سلاح های هسته ای بیشتر شده است. بازتاب این مسئله باعث شده است افرادی که در ارتباط با صنعت برق هسته ای فعالیت می کنند، آگاهی بیشتری از خطرات آن داشته باشند. خوشبختانه میزان تشعشعات رادیواکتیویته امروزه به دقت قابل اندازه گیری است و اثرات آن در مقایسه با خطرات دیگر با اثرات طولانی مدت، مانند مواد سرطان زای شیمیایی؛ به خوبی شناخته شده است. بر عکس تصور عامه ای که وجود دارد، تشعشع در اساس یک عامل سرطان زای خفیف است.
تفاوت بین اثرات ناشی از سوختن زغال سنگ و انرژی هسته ای بر کیفیت هوا، کاملا مشخص است. خطرات در کمین فردی که در نزدیکی یک نیروگاه هسته ای زندگی می کند کمتر از شخصی است که چند ساعت در هر سال پرواز می کند و پرتوهای هسته ای دریافت می دارد. از طرف دیگر، هرکس که در مسیر باد یک نیروگاه زغال سنگی باشد می تواند اثرات آن را بر هوا ببیند، حتی این اثر تا حدی است که سبب تاثیر گذاری بر سلامت انسان می شود.در بعضی موارد، زغال سنگ دارای مقدار کافی رادیم و توریم است که این مواد رادیواکتیو در خاکستر ناشی از سوختن زغال سنگ باقی می ماند.
سهم حاصل از تابش از زمین و ساختمان ها در مناطق مختلف، متفاوت است. در کانادا دز دریافتی از زمین بین 5/0 تا1/1 میلی سیورت در سال (mSv/yr) تغییر می کند. در سیدنی این دز بین 16/0 تا9/0 میلی سیورت متغییر است. در آرمیدال نیوساوث ویلز استرالیا دز 5/2 برابرمعمول است و در پرث در استرالیای غربی این سطح دز دریافتی به 3 میلی سیورت درسال می رسد. شهروندان کورنوال در انگلستان میانگین دز حدود 7 میلی سیورت درسال را دریافت می کنند. صدها هزار نفر در هندوستان،برزیل و سودان تا 40 میلی سیورت در سال و بعضی افراد در ایران به میزان چندین برابر بیشتر دز تابشی دریافت می کنند و در هیچ یک از موارد اثرات بیماری خاصی دیده نشده است.دز تابشی حاصل از پرتوهای کیهانی با ارتفاع و عرض جغرافیایی تغییر می کند.خلبانان و خدمه هواپیماها ممکن است تا حدود 5 میلی سیورت در سال پرتو دریافت کنند در حالی که دز دریافتی شهروندان انگلستان از نیروگاه های هسته ای بسیار ناچیز و در حدود 0003/0 میلی سیورت در سال است.
کمیسیون بین المللی مقابله با اثرات پرتوها، علاوه بر دز دریافتی زمینه، حدود زیر را توصیه می کند:
* برای مردم عادی،1000(یعنی 1میلی سیورت در سال)
* برای افرادی که با پرتوها سرو کار دارند 000/20 (یعنی 20میلی سیورت در سال) میانگین گرفته شده در 5 سال متوالی
پرتو های یونیزه کننده محیط زیست
زمین رادیواکتیو است، گرچه با واپاشی ایزوتوپ های با نیمه عمر بلند، این اکتیویته کمتر می شود. واپاشی رادیواکتیو سبب آزاد شدن تابش پرتوهای یونیزه کننده می گردد. همانند رادیواکتیویته زمین، ما به طور طبیعی در معرض تابش کیهانی از فضا نیز هستیم. علاوه بر این دو مورد، ما مقداری دز تابشی حاصل از منابع مصنوعی مانند پرتوهای ایکس را نیز دریافت می دارند. همچنین به واسطه ی اعمالی نظیر پرواز با آنهایی که با اسکی در ارتفاع سر و کار دارند، مقدار بیشتری دز تابشی از پرتوهای کیهانی دریافت می کنند. یک فرد بالغ در حدود 13 میلیگرم پتاسیم رادیواکتیو-40 و برخی از رادیوایزوتوپ های دیگر را در بافت های بدن خود دارد. بنابراین انسان ها حتی یکدیگر را در فواصل نزدیک، نیز مورد تابش پرتوهای خود قرار می دهند.
در عمل، حفاظت در برابر پرتوهای هسته ای بر اساس این واقعیت مهم است که هرچند افزایش کوچک در پرتوگیری علاوه بر پرتوگیری طبیعی مضر نیست ولی باید در حداقل ممکن نگه داشته شود. برای این امر، کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتوها ICRP استانداردهایی بر اساس سه اصل زیر توصیه می کند:
توجیه: هیچ عملی که باعث قرار گرفتن در معرض پرتوگیری است نباید انجام شود مگر آن که یک فایده اساسی برای جامعه داشته باشد.
بهینه سازی: دزهای تابشی و خطرات باید در حد هر چه کمتر که به طور منطقی ممکن است و از نظر عوامل اقتصادی و اجتماعی مربوط به آنها نیز قابل قبول باشد.
محدودیت: نباید فرد در آن حد پرتوگیری کند که برای او مضر است.
مقاله حاضر در دو قسمت به بررسی اثرات سلامت محیطی در فضاهای در معرض تشعشعات رادیواکتیو می پردازد. به طور کیفی این اثرات شبیه اثراتی است که کارگران در صنعت با آن مواجه اند.
افرادی که در معرض پرتوهای یونیزه کننده قرار دارند شناخته شده تر از آنهایی هستند که در معرض آلودگی هوا قرار دارند. نگرانی عموم مردم راجع به پرتوهای یونیزه کننده به واسطه آزمایش سلاح های هسته ای بیشتر شده است. بازتاب این مسئله باعث شده است افرادی که در ارتباط با صنعت برق هسته ای فعالیت می کنند، آگاهی بیشتری از خطرات آن داشته باشند. خوشبختانه میزان تشعشعات رادیواکتیویته امروزه به دقت قابل اندازه گیری است و اثرات آن در مقایسه با خطرات دیگر با اثرات طولانی مدت، مانند مواد سرطان زای شیمیایی؛ به خوبی شناخته شده است. بر عکس تصور عامه ای که وجود دارد، تشعشع در اساس یک عامل سرطان زای خفیف است.
تفاوت بین اثرات ناشی از سوختن زغال سنگ و انرژی هسته ای بر کیفیت هوا، کاملا مشخص است. خطرات در کمین فردی که در نزدیکی یک نیروگاه هسته ای زندگی می کند کمتر از شخصی است که چند ساعت در هر سال پرواز می کند و پرتوهای هسته ای دریافت می دارد. از طرف دیگر، هرکس که در مسیر باد یک نیروگاه زغال سنگی باشد می تواند اثرات آن را بر هوا ببیند، حتی این اثر تا حدی است که سبب تاثیر گذاری بر سلامت انسان می شود.در بعضی موارد، زغال سنگ دارای مقدار کافی رادیم و توریم است که این مواد رادیواکتیو در خاکستر ناشی از سوختن زغال سنگ باقی می ماند.
خوشبختانه میزان تشعشعات رادیواکتیویته امروزه به دقت قابل اندازه گیری است و اثرات آن در مقایسه با خطرات دیگر با اثرات طولانی مدت، مانند مواد سرطان زای شیمیایی؛ به خوبی شناخته شده است
سهم حاصل از تابش از زمین و ساختمان ها در مناطق مختلف، متفاوت است. در کانادا دز دریافتی از زمین بین 5/0 تا1/1 میلی سیورت در سال (mSv/yr) تغییر می کند. در سیدنی این دز بین 16/0 تا9/0 میلی سیورت متغییر است. در آرمیدال نیوساوث ویلز استرالیا دز 5/2 برابرمعمول است و در پرث در استرالیای غربی این سطح دز دریافتی به 3 میلی سیورت درسال می رسد. شهروندان کورنوال در انگلستان میانگین دز حدود 7 میلی سیورت درسال را دریافت می کنند. صدها هزار نفر در هندوستان،برزیل و سودان تا 40 میلی سیورت در سال و بعضی افراد در ایران به میزان چندین برابر بیشتر دز تابشی دریافت می کنند و در هیچ یک از موارد اثرات بیماری خاصی دیده نشده است.دز تابشی حاصل از پرتوهای کیهانی با ارتفاع و عرض جغرافیایی تغییر می کند.خلبانان و خدمه هواپیماها ممکن است تا حدود 5 میلی سیورت در سال پرتو دریافت کنند در حالی که دز دریافتی شهروندان انگلستان از نیروگاه های هسته ای بسیار ناچیز و در حدود 0003/0 میلی سیورت در سال است.
کمیسیون بین المللی مقابله با اثرات پرتوها، علاوه بر دز دریافتی زمینه، حدود زیر را توصیه می کند:
* برای مردم عادی،1000(یعنی 1میلی سیورت در سال)
* برای افرادی که با پرتوها سرو کار دارند 000/20 (یعنی 20میلی سیورت در سال) میانگین گرفته شده در 5 سال متوالی
پرتو های یونیزه کننده محیط زیست
زمین رادیواکتیو است، گرچه با واپاشی ایزوتوپ های با نیمه عمر بلند، این اکتیویته کمتر می شود. واپاشی رادیواکتیو سبب آزاد شدن تابش پرتوهای یونیزه کننده می گردد. همانند رادیواکتیویته زمین، ما به طور طبیعی در معرض تابش کیهانی از فضا نیز هستیم. علاوه بر این دو مورد، ما مقداری دز تابشی حاصل از منابع مصنوعی مانند پرتوهای ایکس را نیز دریافت می دارند. همچنین به واسطه ی اعمالی نظیر پرواز با آنهایی که با اسکی در ارتفاع سر و کار دارند، مقدار بیشتری دز تابشی از پرتوهای کیهانی دریافت می کنند. یک فرد بالغ در حدود 13 میلیگرم پتاسیم رادیواکتیو-40 و برخی از رادیوایزوتوپ های دیگر را در بافت های بدن خود دارد. بنابراین انسان ها حتی یکدیگر را در فواصل نزدیک، نیز مورد تابش پرتوهای خود قرار می دهند.
در عمل، حفاظت در برابر پرتوهای هسته ای بر اساس این واقعیت مهم است که هرچند افزایش کوچک در پرتوگیری علاوه بر پرتوگیری طبیعی مضر نیست ولی باید در حداقل ممکن نگه داشته شود. برای این امر، کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتوها ICRP استانداردهایی بر اساس سه اصل زیر توصیه می کند:
توجیه: هیچ عملی که باعث قرار گرفتن در معرض پرتوگیری است نباید انجام شود مگر آن که یک فایده اساسی برای جامعه داشته باشد.
بهینه سازی: دزهای تابشی و خطرات باید در حد هر چه کمتر که به طور منطقی ممکن است و از نظر عوامل اقتصادی و اجتماعی مربوط به آنها نیز قابل قبول باشد.
محدودیت: نباید فرد در آن حد پرتوگیری کند که برای او مضر است.
