بعد از چهل شب شبی امام رضا به خواب یکی از علما آمد و گفت: «بگویید زنانی که جوراب نازک می پوشند به زیارت من نیایند، زنی بدون جوراب داخل حرم شد و چهل روز بعد تصادف کرد و مرد، هرکس این نوشته را بخواند باید در 40 جای دیگر بنویسد وگرنه اتفاق بدی برای وی می افتد.»
از اینکه کتاب دعایی برداری و به ناخوداگاه چشمت به نوشته ای که برایت ایجاد مسئولیت و همچنین نفرینی کند، دستت می لرزد؛ کتاب دعاهایی را که بر می داشتی و در صفحات خالی آن چندین داستان مختلف حاکی از عدم عمل به دستور و عقوبت های مهلک آن نوشته بود.
آنها که می ترسیدند، در کتاب های مختلف همان متون را دوباره می نوشتند تا از نفرین اینکه نوشته را خوانده اند، در امان باشند، برخی نیز راه های سریع تری را انتخاب می کردند و یک داستان این چنینی را می نوشتند وکپی می کردند و میان زوار پخش می کردند.
نقل های کاغذی
نقل هایی میان زوار پخش می شود، می ترسی که آنرا بگیری یا نه؟
از خانمی که پخش می کند می پرسی که آیا باید کاری انجام داد و به آن عمل کرد یا نه؟ و می گوید آری و تو منصرف می شوی که به عنوان تبرک بسته ی نقل را دریافت کنی، نمی خواهی تن به مسولیتی بدهی که برگه داخل نقل ها، دستورالعمل آن هستند.
این ها و مثال های دیگر از مجموعه خرافاتی است که کمی پیش تر بسیاررواج داشت. در اماکن مذهبی و بویژه در کتب ادعیه، پر از داستان های مختلف بود که از باور پذیری مردم برای پخش چنین شایعاتی استفاده می شد. حتی گاهی در جواب چنین داستان های خود ساخته در برخی کتب ادعیه می نوشتند: «لعنت بر کسی که در کتب ادعیه چیزی بنویسد»! و بر بیت المال بودن آن و خراب کردن آن هشدار می دادند.
آثار چنین دست نوشته هایی - که بررسی منشا آن و هدف اولین شخصی که آنرا نوشته و به دست چرخه ای سپرده، بسیار جالب توجه خواهد بود- کم و بیش از کتب ادعیه اماکن مذهبی پر بازدید (و نه امام زاده ها و مساجد دور افتاده) پاکسازی شده اند اما همچنان با شکلی جدید و البته فراگیرتر در مناسبت های مذهبی و ایام غیر از آن، در حال حرکت در چرخه خود هستند. چرخه ای که بیش از دوری باطل نیست ...
مدرنیته و خرافات
صدای تلفن همراهت بلند می شود. پیامکی از طرف دوستی به دستت رسیده است: «پنج صلوات برای ظهور امام زمان (عج) بفرست و این پیام را برای 10 نفر دیگر بفرست. تا شب خبر خوشی دریافت می کنی.»
«75 هزار صلوات هدیه به روح ...، شما دویست و چهل و دومین نفر هستید یک عدد اضافه کنید و برای دیگران ارسال کنید. لطفا قطع کننده حلقه مبارک نباشید.»
«طرح بزرگ دعای ... جهت هدیه به ... . شما نفر nام هستید. در صورتی آخرین نفر حلقه بودید با شماره 0936... تماس بگیرید و اطلاع دهید»
(از این نکته بگذریم که از سال گذشته تا کنون با چند نمونه از این شماره ها به طور مداوم تماس حاصل شده و همگی یا خاموشند یا اصلا در شبکه موجود نیستند.)
شاید این پیام ها و پیام هایی نظیر این، شما را به سمت تشریک در انجام یک مناسک آیینی سوق دهد و بخواهید دیگران را در این تجربه شخصی دعوت کنید.
اما آیا تمامی پیام ها این گونه اند؟
گاهی پیام های «مسخره ای» با ساختار همان داستان های پشت کتاب های ادعیه به دستت می رسند. با این پیام ها چه می کنید؟
پیام کوتاه عرصه ای برای باز نمایی و انتقال فرهنگ شفاهی ما ایرانیان شده است. پس زمینه های فکری ما هنوز در دنیای مدرنیته جاری است. این نکته کلیدی نباید فراموش شود که برای آنکه بتوان در رسانه ای موفق عمل کرد، باید ویژگی های آن را به خوبی شناخت و در قالب آن عمل کرد. شاید اگر دیروز واقعا افراد از سر ترس گرفتار شدند به عقوبت شخصیت های داستان ها یا از روی جهل، دست به کپی داستان ها می زدند، اما اینک کارکرد این چنین داستان هایی تغییرکرده و کارکردی تفریحی و سرگرمی و طنزگونه یافته اند. ارسال آنها نیز برای دیگران بسیار آسان تر شده و کافی است تنها اسامی گیرندگان را وارد کرده و با دکمه ارسال در یک لحظه برای گروه کثیری از دوستان و آشنایان یک پیام را بفرستید.
این پیام ها که در بر دارنده یک دستور و همچنین بر پايه اعداد مقدسی نظیر 5 ، 7، 14 و 40 هستند با درون مایه مذهبی سعی در اقناع کاربر دارند؛ اما برخی آگاهانه برای تمسخر و برای پایین آوردن شأنیت یک شخصیت مذهبی و یا تمسخر برخی مناسک است که با بیان طنز، عقلانیت را از آن می زدایند.
شاید ما نیز با تجاهل خویش و تنها به دلیل جالب بودن و ایجاد خنده بر لبان دوستان، چنین پیام هایی را برای دیگران ارسال می کنیم و در چرخه جریان و تثبیت چنین پیام هایی وارد می شویم. شاید تولید کننده پیام ها نباشیم، اما یادمان نرود که به چرخه جریان و تداوم چنین پیام هایی پرداخت ایم.
این بار که چنین پیامکی را دریافت کردید، چه می کنید؟
منبع : خبر گزاری دانشجو