متاسفانه در دنیای واقعی ماجرا کمی پیچیده‌تر از چند عدد ساده است. گاهی اوقات به نسخه دوم ایراداتی وارد می‌شود که آن را از لحاظ کیفی پایین‌تر از نسخه اول قرار می‌دهد. گاهی اوقات اگر سرعت سه گیگاهرتز با معماری مناسبی همراه نباشد، می‌تواند کندتر از دو گیگاهرتز باشد. در برخی موارد نیز میزان حافظه رم بیشتر هیچ تغییری در سرعت کارکرد سیستم ایجاد نمی‌کند!
از زمان هخامنشیان به این طرف همواره شرکت‌های سازنده کارت‌های گرافیکی از میزان حافظه کارت‌هایشان به عنوان یک ابزار بازاریابی استفاده می‌کردند. البته در زمان‌های قدیم، حوالی دوران مذکور میزان متنابهی حافظه روی کارت گرافیک مورد نیاز بود تا بتوان برنامه‌ها را با وضوح (رزولوشن) ۱۰۲۴ در ۷۶۸ اجرا کرد. از زمانی که شتاب‌دهنده‌های سه‌بعدی وارد کارزار شدند قضیه کمی متفاوت شد و کارت گرافیک از حافظه برای ذخیره‌سازی الگوها و تامین فضا برای اجرای برخی امکانات اضافی استفاده کرد.
البته در این مقاله قصد نداریم به جزئیات این مساله که چه اتفاقاتی در کارت‌گرافیک می‌افتد یا نحوه تعامل کارت گرافیک با حافظه و مسائل فنی دیگر بپردازیم. در این قسمت قصد داریم به مسائل ملموس‌تر مانند تاثیر میزان حافظه رم کارت گرافیکی در کیفیت بازیها بپردازیم و بررسی کنیم که تفاوت مقدار حافظه کارت گرافیک چه میزان در نتیجه تست در بازی‌های مطرح موثر است. هدف اصلی ما از این مطلب این است که شما به طور دقیق بدانید که استفاده از کارت گرافیک با میزان حافظه بیشتر چه مقدار می‌تواند در کارایی و بازی برای شما موثرتر ظاهر شود.
● پهنای باند حافظه یا مقدار آن؟!
یک باور غلط عمومی این است که مردم گمان می‌کنند میزان حافظه گرافیکی بیشتر به معنای توان بیشتر کارت گرافیک در اجرای بازی‌هاست، اما در بیشتر مواقع این دیدگاه نادرست است. در حالی که پهنای باند گذرگاه ارتباطی حافظه ممکن است تاثیر مستقیمی روی کیفیت و سرعت اجرای بازیها داشته باشد، میزان ظرفیت حافظه تاثیر مستقیمی بر سرعت اجرای بازیها ندارد! میزان ظرفیت حافظه گاهی اوقات آآ تاثیری غیرمستقیم روی کیفیت اجرای بازیها دارد.
پهنای باند حافظه کارت گرافیک از دو عامل اصلی تاثیر می‌پذیرد: فرکانس کاری حافظه و پهنای رابط اتصال با مادربرد، فرکانس کاری که بر مبنای مگاهرتز سنجیده می‌شود (مانند پردازنده) و پهنای باند رابط اتصال با مادربرد بر مبنای بیت سنجیده می‌شود مانند پهنای ۱۲۸ بیت و...
هرچند قصد نداریم وارد جزئیات شویم، اما در همین اندازه اطلاع داشته باشید که حافظه با فرکانس ۲۰۰ مگاهرتز باید پهنای باندی دو برابر حافظه با فرکانس ۱۰۰ مگاهرتز فراهم کند، به همین ترتیب حافظه ۱۲۸ بیتی دو برابر ۶۴ بیت است.
البته این موضوع کمی پیچیده می‌شود، زیرا ما راجع به دو متغیر موثر در کارایی کارت گرافیک بحث می‌کنیم. این استدلال ایجاد می‌شود که برای مثال، فرکانس ۲۰۰ مگاهرتز و رابط ۶۴ بیتی پهنای باندی برابر با فرکانس ۱۰۰ مگاهرتز و رابط ۱۲۸ بیتی فراهم می‌آورد. عوامل دیگری مانند تکنولوژی ساخت حافظه نیز در این میان دخیل هستند، برای مثال حافظه‌های GDDR۵ می‌توانند تا دو برابر پهنای باند بیشتری از حافظه‌های GDDR۴ در فرکانس مشخص فراهم کنند.
به هر حال قصد شکافتن موضوع پهنای باند را نداریم و بیشتر مقدار ظرفیت حافظه که بر مبنای مگابایت (MB) و گیگابایت (GB) سنجیده می‌شوند مد نظر ماست. همان‌طور که گفتیم میزان ظرفیت حافظه کارت گرافیک تاثیر مستقیمی بر سرعت اجرای بازیها ندارد، اما کتمان نمی‌کنیم که به طور قطع تاثیری غیرمستقیم دارد. در صورتی که حافظه کارت گرافیک کمتر از میزان موردنیاز بازی باشد می‌تواند تاثیری منفی و مع***** بر عملکرد کارت گرافیک داشته باشد.
نکته اصلی در خصوص این موضوع این است که کارایی کارت‌های گرافیکی با ظرفیت‌های مختلف (۲ گیگابایت یا ۵۱۲ مگابایت) در بازی‌هایی که به بیش از ۵۱۲ مگابایت حافظه نیاز ندارند، یکسان است. اگر تنظیمات و رزولوشن یک بازی به بیش از ۵۱۲ مگابایت حافظه نیاز داشته باشد کارت گرافیک مجهز به حافظه ۵۱۲ مگابایتی کارایی ضعیف‌تری نسبت به کارت ۲ گیگابایتی خواهد داشت.
با این پیش‌فرض نگاهی خواهیم داشت به نتایج سه کارت گرافیک متفاوت با حافظه‌های ۵۱۲ مگابایت، ۱ و ۲ گیگابایت با سایر مشخصات فنی مشابه و مجهز به هسته مشترک ATI Radeon HD ۴۸۷۰ GPU.
کارت‌های مورد آزمایش به ترتیب مدل ۵۱۲ مگابایتی AX۴۸۷۰ ۵۱۲MD۵-G ساخت Powercolor، مدل ۱ گیگابایتی ۴۸۷A-ZHFC محصول شرکت XFX و مدل ۲ گیگابایتی Vapor-X تولید شرکت Sapphire است.
فرکانس هسته گرافیکی (GPU) تمامی کارت‌های مورد آزمایش ۷۵۰ مگاهرتز و فرکانس حافظه آن‌ها نیز ۹۰۰ مگاهرتز است. حافظه مورد استفاده در تمامی کارت‌ها از نوع GDRR۵ است و باید یادآوری کرد که سایر قطعات سیستم مورد آزمایش برای تمامی کارت‌ها یکسان به نظر می‌رسد.
● تست در بازی Crysis:
برای نمایش تفاوت استفاده از حافظه در این بازی ابتدا آزمایش‌ها، با اجرای بازی با تنظیمات High quality (کیفیت بالا) انجام شدند، سپس همین آزمایش‌ها با تنظیمات Very High quality (کیفیت بسیار بالا) تکرار شدند.
تنظیمات با کیفیت خیلی بالا (Very High quality) از ترکیبات و ساختار پروضوح‌تر، سایه‌ها و جزئیات با وضوح ارتقایافته و پردازش حرفه‌ای‌تر سبب استفاده از حافظه بیشتر برای ذخیره ترکیبات و تنظیمات خواهد شد.
در آزمایش‌های این بازی با تنظیمات High quality نتایج به دست آمده برای هر سه کارت برابر و در تنظیمات Very High quality و وضوح ۱۶۸۰ در ۱۰۵۰ نیز وضعیت به طور تقریبی بر همین روال بود. اما در همین تنظیمات و وضوح ۲۵۶۰ در ۱۶۰۰ کارت گرافیک ۵۱۲ مگابایتی کمی ضعیف‌تر از کارت‌های ۱ و ۲ گیگابایتی عمل می‌کند و تفاوت‌ها کمی نمایان می‌شود.
میان این کارت‌ها آزمایش‌ها متنوع دیگری در بازی‌های Far Cry۲، World in Conflict، Left ۴ Dead و Grand Theft Auto IV نیز انجام شد. در نتایج به دست آمده کارت ۵۱۲ مگابایتی در بسیاری از موارد، به خصوص با رزولوشن متوسط نتایج خوبی را به دست آورد، اما صرف‌نظر از نتایج کارت ۵۱۲ مگابایتی در تمامی موارد نتایج به دست آمده کارت‌های ۱ و ۲ گیگابایتی بسیار نزدیک به هم بود.