ازجمله عواملي كه ميتوانند در رشد گفتار و زبان نقش مؤثري داشته باشند[/size] عبارتند از : هوش، جنسيت، رشد فيزيكي و سلامت كودك، وضعيت اجتماعي و اقتصادي، عوامل عاطفي، الگوي مناسب براي تقليد، انگيزش، اختلالات عضوي، محيط خانوادگي و دو زبانگي است . در اين مقاله از مجموعه عوامل بالا، دو زبانگي مورد بررسي قرار ميگيرد.
دو زبانگي چيست و دو زبانه كيست ؟
شواهد حاكي از اين واقعيت است كه دو زبانگي به عنوان يك پديده در تمام كشورها وجود دارد. حدود نيمي از جمعيت دنيا دو زبانه هستند .
فرد دو زبانه به دو زبان ، در حدي تسلط دارد كه ميتواند بر حسب ضرورت هر يك از دوزبان را به تناوب و به جاي ديگري در عمل به كار گيرد. بنابرآنچه گفته شد برخي كودكان ، دو زبان را به خوبي ياد ميگيرند اما برخي ديگر يك زبان را بهتر اززبان ديگر ميدانند، زباني كه كودك بهتر با آن صحبت زبان برتر” Dominant language”ناميده ميشود.
نتايج مطالعاتي كه بر روي تأثير دو زبانگي بر رشد گفتار و زبان و مهارتهاي مربوط به آنها صورت گرفته است را ميتوان به سه دسته تقسيم نمود :
1- در مطالعاتي فرض بر اين بوده كه كودكان دو زبانه در مقايسه با كودكان تك زبانه در رشد مهارت هاي زباني و شناختي مشكلاتي دارند و تماس زودهنگام با زبان دوم پيش از يادگيري كامل زبان اول، ممكن است به تأخير زبان اول بيانجامد و همچنين كارايي و مهارت در زبان دوم ممكن است ناشي از تكامل نسبي در زبان اول باشد.
2- مطالعات ديگري نظرات بالا را تأييد نمي كنند و بالعكس بر تأثيرات مثبت دو زبانگي بر رشد گفتار و زبان صحه ميگذارند و نشان ميدهند كه دو زبانگي ميتواند نتايج مثبتي بر روي ساختار فكري و انعطاف پذيري آن داشته باشد و كودكان دو زبانه نسبت به تك زبانه ها از درك بيشتري نسبت به جنبه هاي مفهومي كلمات برخوردارند. همچنين ديده شده كه بين دو زبانگي و رشد شناختي ارتباط بسيار قوي وجود دارد، دو زبانهها در طبقهبندي اهداف خلاقيت، شكل -گيري مفهوم، حافظه، آگاهي فرازباني، ثبات دركي، حل مسئله، نقشپذيري، مفاهيم علمي، حساسيت اجتماعي و فهم دستورات پيچيده، برتري دارند. يادگيري دو زبان به طور همزمان بر روي رشد زبان دركي، زبان اول(مادري)تأثير سوء ندارد و حتي زمينه را براي عملكرد بالاتر زبان دوم ، فراهم ميكند
3- دسته سوم مطالعات بيانگر اين نكته هستند كه دو زبانگي نه شانس تأخير و آسيب زباني را افزايش و نه كاهش ميدهد در همين ارتباط محققان با مرور مطالعات سه فرض منطقي را در مورد تأثير دو زبانه بودن در يادگيري زبان را مطرح نمودند :الف .دو زبانگي ميتواند منجر به تأخير زباني شود.ب. دو زبانگي ميتواند سبب رشد سريع زبان شود.ج. دو زبانگي هيچ تأثيري بر روي رشد زبان ندارد.
آنها به اين نتيجه رسيدند كه مراحل عمومي رشدي در كودكان دو زبانه و تك زبانه از لحاظ زمان رسيدن
به يك سطح قابل مقايسه، مشابه مي باشند، يعني توليد اولين كلمات، رسيدن به اولين 50 كلمه و شروع تركيب كلمات تقريباَ در زمانهاي مشابهي اتفاق مي افتد و اين اتفاقات زماني به وجود ميآيد كه دامنه واژگاني در دو زبان در حد قابل توصيفي هستند و ب ه همين شكل مي توانيم ترتيب و سن فراگيري شكل هاي مختلف نحوي را نيز با هم مقايسه نماييم. اين نويسندگان خاطر نشان كردند كه تعداد واژگان بياني در هيچ كدام اززبانها در كودكان دو زبانه كمتر از كودكان تك زبانه نبود. در خصوص مراحل عمومي رشد ، آنها به اين نتيجه رسيدند كه تواناييهاي زباني كودكان دو زبانه درمقايسه با تواناييهاي زباني كودكان تك زبانه، نه به طورقابل توجهي تأخير دارد و نه پيشرفته است . بنابراين ترتيب و سرعت رشد در كودكان دو زبانه مشابه كودكان تك زبانه ميباشد
بحث و نتيجه گيري :
مطالعات و مطالب بيان شده نشان ميدهد دو زبانگي به تنهايي نميتواند عامل ايجاد مشكلات يا تأخيري در
گفتار و زبان كودكان گردد، صحبت كردن با دو زبان مثل هر مهارت ديگر است و براي اين كه بچه دو زبان را خوب ياد بگيرد نياز به تمرين زياد و محيط غني زباني دارد، والدين در فراهم آوردن و تسريع آن ميتوانند كمك كنند. اگر چه نظر اغلب دانشمندان اين است كه هر چه سن كودك كمتر باشد فراگيري زبان دوم آسانتر ميباشد و اين به علت انعطاف پذيري فوق العاده ذهن كودك در سنين پايين است ولي اگر گفتار و زبان كودك متناسب با سنش رشد و توسعه نيافته و بنا به نظرريكاردلي 12 بايد سطوحي از مهارت زباني در كودكان دو زبانه به دست آمده باشد تا دو زبانگي روي شناخت او تأثير منفي نگذارد، بهتر است كه زبان دوم در حدود 4-6 سالگي آموزش داده شود تا مطمئن شويم كه زبان اول در حد كفايت در كودك شكل گرفته است و اين رويكردي است كه با توجه به تجربه كاريم و نتايج كسب شده در اغلب موارد انتخاب ميكنم. بنابراين اگركودكي بنا به دلايلي همچون ناشنوايي، عقب ماندگي ذهني، فقر محيطي يا عوامل ناشناخته و ... دچار تأخير ومشكلاتي در رشد گفتار و زبان باشد، دو زبانگي دركنار ساير عوامل مي تواند رشد و توسعه گفتار و زبان را تا حدودي دچار مشكل كند اما به تنهايي به عنوان يك عامل مستقل در ايجاد اختلال گفتار و زبان در كودكان عادي نقش ندارد. انتخاب رويكرد تك زبانه براي يك مدت كوتاه بدون سلب شانس دو زبانه بودن مي تواند مشكلات اين كودكان را تا حدودي كاهش دهد. ضمن آنكه با تقويت زبان قويتر ميتوانيم اثرات درماني را به زبان ديگر هم انتقال داد.
تهیه و تنظیم: یلدا شادمانی - آسیب شناس گفتار و زبان
دو زبانگي چيست و دو زبانه كيست ؟
شواهد حاكي از اين واقعيت است كه دو زبانگي به عنوان يك پديده در تمام كشورها وجود دارد. حدود نيمي از جمعيت دنيا دو زبانه هستند .
فرد دو زبانه به دو زبان ، در حدي تسلط دارد كه ميتواند بر حسب ضرورت هر يك از دوزبان را به تناوب و به جاي ديگري در عمل به كار گيرد. بنابرآنچه گفته شد برخي كودكان ، دو زبان را به خوبي ياد ميگيرند اما برخي ديگر يك زبان را بهتر اززبان ديگر ميدانند، زباني كه كودك بهتر با آن صحبت زبان برتر” Dominant language”ناميده ميشود.
نتايج مطالعاتي كه بر روي تأثير دو زبانگي بر رشد گفتار و زبان و مهارتهاي مربوط به آنها صورت گرفته است را ميتوان به سه دسته تقسيم نمود :
1- در مطالعاتي فرض بر اين بوده كه كودكان دو زبانه در مقايسه با كودكان تك زبانه در رشد مهارت هاي زباني و شناختي مشكلاتي دارند و تماس زودهنگام با زبان دوم پيش از يادگيري كامل زبان اول، ممكن است به تأخير زبان اول بيانجامد و همچنين كارايي و مهارت در زبان دوم ممكن است ناشي از تكامل نسبي در زبان اول باشد.
2- مطالعات ديگري نظرات بالا را تأييد نمي كنند و بالعكس بر تأثيرات مثبت دو زبانگي بر رشد گفتار و زبان صحه ميگذارند و نشان ميدهند كه دو زبانگي ميتواند نتايج مثبتي بر روي ساختار فكري و انعطاف پذيري آن داشته باشد و كودكان دو زبانه نسبت به تك زبانه ها از درك بيشتري نسبت به جنبه هاي مفهومي كلمات برخوردارند. همچنين ديده شده كه بين دو زبانگي و رشد شناختي ارتباط بسيار قوي وجود دارد، دو زبانهها در طبقهبندي اهداف خلاقيت، شكل -گيري مفهوم، حافظه، آگاهي فرازباني، ثبات دركي، حل مسئله، نقشپذيري، مفاهيم علمي، حساسيت اجتماعي و فهم دستورات پيچيده، برتري دارند. يادگيري دو زبان به طور همزمان بر روي رشد زبان دركي، زبان اول(مادري)تأثير سوء ندارد و حتي زمينه را براي عملكرد بالاتر زبان دوم ، فراهم ميكند
3- دسته سوم مطالعات بيانگر اين نكته هستند كه دو زبانگي نه شانس تأخير و آسيب زباني را افزايش و نه كاهش ميدهد در همين ارتباط محققان با مرور مطالعات سه فرض منطقي را در مورد تأثير دو زبانه بودن در يادگيري زبان را مطرح نمودند :الف .دو زبانگي ميتواند منجر به تأخير زباني شود.ب. دو زبانگي ميتواند سبب رشد سريع زبان شود.ج. دو زبانگي هيچ تأثيري بر روي رشد زبان ندارد.
آنها به اين نتيجه رسيدند كه مراحل عمومي رشدي در كودكان دو زبانه و تك زبانه از لحاظ زمان رسيدن
به يك سطح قابل مقايسه، مشابه مي باشند، يعني توليد اولين كلمات، رسيدن به اولين 50 كلمه و شروع تركيب كلمات تقريباَ در زمانهاي مشابهي اتفاق مي افتد و اين اتفاقات زماني به وجود ميآيد كه دامنه واژگاني در دو زبان در حد قابل توصيفي هستند و ب ه همين شكل مي توانيم ترتيب و سن فراگيري شكل هاي مختلف نحوي را نيز با هم مقايسه نماييم. اين نويسندگان خاطر نشان كردند كه تعداد واژگان بياني در هيچ كدام اززبانها در كودكان دو زبانه كمتر از كودكان تك زبانه نبود. در خصوص مراحل عمومي رشد ، آنها به اين نتيجه رسيدند كه تواناييهاي زباني كودكان دو زبانه درمقايسه با تواناييهاي زباني كودكان تك زبانه، نه به طورقابل توجهي تأخير دارد و نه پيشرفته است . بنابراين ترتيب و سرعت رشد در كودكان دو زبانه مشابه كودكان تك زبانه ميباشد
بحث و نتيجه گيري :
مطالعات و مطالب بيان شده نشان ميدهد دو زبانگي به تنهايي نميتواند عامل ايجاد مشكلات يا تأخيري در
گفتار و زبان كودكان گردد، صحبت كردن با دو زبان مثل هر مهارت ديگر است و براي اين كه بچه دو زبان را خوب ياد بگيرد نياز به تمرين زياد و محيط غني زباني دارد، والدين در فراهم آوردن و تسريع آن ميتوانند كمك كنند. اگر چه نظر اغلب دانشمندان اين است كه هر چه سن كودك كمتر باشد فراگيري زبان دوم آسانتر ميباشد و اين به علت انعطاف پذيري فوق العاده ذهن كودك در سنين پايين است ولي اگر گفتار و زبان كودك متناسب با سنش رشد و توسعه نيافته و بنا به نظرريكاردلي 12 بايد سطوحي از مهارت زباني در كودكان دو زبانه به دست آمده باشد تا دو زبانگي روي شناخت او تأثير منفي نگذارد، بهتر است كه زبان دوم در حدود 4-6 سالگي آموزش داده شود تا مطمئن شويم كه زبان اول در حد كفايت در كودك شكل گرفته است و اين رويكردي است كه با توجه به تجربه كاريم و نتايج كسب شده در اغلب موارد انتخاب ميكنم. بنابراين اگركودكي بنا به دلايلي همچون ناشنوايي، عقب ماندگي ذهني، فقر محيطي يا عوامل ناشناخته و ... دچار تأخير ومشكلاتي در رشد گفتار و زبان باشد، دو زبانگي دركنار ساير عوامل مي تواند رشد و توسعه گفتار و زبان را تا حدودي دچار مشكل كند اما به تنهايي به عنوان يك عامل مستقل در ايجاد اختلال گفتار و زبان در كودكان عادي نقش ندارد. انتخاب رويكرد تك زبانه براي يك مدت كوتاه بدون سلب شانس دو زبانه بودن مي تواند مشكلات اين كودكان را تا حدودي كاهش دهد. ضمن آنكه با تقويت زبان قويتر ميتوانيم اثرات درماني را به زبان ديگر هم انتقال داد.
تهیه و تنظیم: یلدا شادمانی - آسیب شناس گفتار و زبان