همشهري آنلاين:
سه‌گنبد نام برجی است در جنوب شرقی شهر ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی این بنا آرامگاه بوده و در سال ۵۸۰ قمری در جنوب شرقى اروميه ساخته شده. مقبره يا برج آجري سه گنبد متعلق به قرن ششم هجري بوده و در مدخل بنا سه كتيبه به خط كوفي باقي مانده است. برخى از مورخين عقيده دارند که اين بنا به جاى آتشکده‌اى از دورهٔ ساسانى احداث شده است، ولى هيچ‌گونه سند معتبرى مبنى بر صحت ادعاى خود ندارند. از سوى ديگر در مدخل بنا سه کتيبه به خط کوفى است که آن را از سنگ تراشيده‌اند و در پايان کتيبه، محرم سال ۵۸۰ هجرى خوانده مى‌شود. از اين رو شايد بتوان مقبره يا برج آجرى سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجرى دانست.
طبق این کتیبه این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده است. از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بخصوص مقابر مراغه و ساير مقبره های دوره های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد. بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است. قطر بنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر می باشد. ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه‌هایی وجود دارد.طبقه اول به نام سردابه خوانده مي شود که دارای پوششی قوس‌دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود.
درب کوچک طبقهٔ اول ۱ متر و ۷۰ سانت ارتفاع دارد. طبقهٔ دوم که اتاق مقبره خوانده مى‌شود داراى درى به ارتفاع دو و نيم متر است. به عبارت ديگر، بناى استوانه‌اى شکل مدور داراى دخمه‌ايست که قسمت فوقانى آن را به وسيلهٔ آجر تبديل به بنايى شامل اطاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در يک قالب معمارى پر نقش و نگار محاط شده و در بدنهٔ استوانه‌اى برج تعبيه شده است؛ درگاه ورودى آن در ميان طاق‌هاى سطحى واقع شده و از لحاظ معمارى زينت خاصى به آن بخشيده است. سقف اصلي گنبد و ديوارهاي آن تماما سالم و بر جا مي باشد. طبقه دوم بنا مانند ساير مقادير دوره سلجوقي روي سردابه احداث شده است.
تزئينات سر در ورودی مقبره در نوع خود كم نظير مي‌باشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسي و كتيبه به خط كوفي تزئين شده است. مصالح قسمت‌هاي تحتاني بنا تا ارتفاع حدود 3/6 متر از سنگ‌هاي تراش خاكستري رنگ ساخته شده و از اين قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهاي چهار گوش مي‌باشد. این اثر با شماره 242 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
غار سهولان غار «سُهولان» در روستای «سهولان» 42 کیلومتری شمال شرق مهاباد در استان اذربایجان غربی واقع شده است.از نظر آغاز پیدایش به دوره دوم زمین شناسی ( کرتاسه ) برمی گردد. جنس سنگهای این غار آهکی دولومیتی و آهکی رسوبی می باشد. فشار هوا در غار 892 میلی بار،رطوبت 70% الی 80% ،ارتفاع آب از سطح دریا 1780 متر ، دمای هوای داخل غار 13 درجه و دمای آب در فصول مختلف 7 الی 10 درجه می باشد. سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.
تنها ژاک دمورگان ،جهانگرد مشهور فرانسوی بین سالهای 1896-1892که درایران مشغول نوشتن کتاب جغرافیای غرب ایران بوده غار را دیده وبه کمک ساکنین روستاب وسیله کلک ازراه آبی واردغ ارگشته است وازراه خشکی بیرون آمده است.اویک کروکی ازغارتهیه کردکه باشمای واقعی غار60%همپوشانی دارد.سپس درسال 1350ه.ش یک هیئت غارنورد از دانشگاه آکسفورد با تجهیزات کاملی ازغار دیدن کردندودرباره آن اینطور نوشتند:
"غارسهولان یکی ازعجیب ترین غارهای آبی جهان به شمارمی آید."
سرانجام درسال 1370هیاتی برای شناسایی ازغاردیدن کرده واقدامات اولیه راانجام دادند ودرنهایت سال1376،اقدام به بازگشایی مسیرهای ورودی کرده ونهایتا درسال1379توسط شهرداری مهاباد موردا ستفاده موقت قرارگرفت.هنوزهم برای کشف مسیرهای دیگرغارباید تلاش کرد.این غارهم اکنون بوسیله شرکت تعاونی گردشگری وتفریحی غارسهولان وشهرداری مهاباد اداره می شود.مردم بومی ومحلی این منطقه می گویند سالها پیش این غارکاملا بکر بود وعاری ازهرنوع دست یازی انسانها.بالای ورودی این غاریک کندوی طبیعی زنبورعسل وجودداشته که همیشه عسل ازآن می چکیده.مردم محلی به حال سرخوردن ونشسته وارد غارم یشدند.آنها اغلب برای شکارکبوتربه داخل غارمی رفتند. غارازنظرتاریخی:
به گفته اغلب کارشناسان این غارازقدیمی ترین مکانهاست ونشانه هایی ازسکونت افرادازدیربازدرآن یافت شده است.دراین رابطه سفال های مربوط به دوره اشکانی (پارت ها) وجام مسی پی سوزمربوط به دوره ایلخانان مغول یافته شده است که این آثاربه تاییدکارشناسان میراث فرهنگی استان نیزرسیده است.
غاراز2بخش تشکیل شده است.یک بخش آبی: که از3حوضچه به هم پیوسته به وجودآمده وعمیق ترین نقطه آن 52مترومیانگین عمق آن 20مترمی باشد.البته بخش تحتانی(کف بستربه خوبی دربسیاری قسمت هانمایان است.
احتمال توسعه غارهم به یقین ممکن است.درقسمت مذکورقندیل هابه اشکال مختلف ازسقف آویزان گشته وبعضی ازآنها به موجودات زنده شباهت زیاددارندکه ساکنین محلی برهریک نامی نهاده اند. مثلا لاک پشت- فیل- خوشه انگور- هشت پا- اختاپوس و...
که باقایق های کوچک که یک غریق نجات هم درآن نشسته وبا پوشیدن جلیقه هایی که مانع ازغرق شدن می گردددرمسیرآبی میتوان به رفت وآمد وبازدید پرداخت.
غارازنوع فعال می باشد ودلیل فعال بودن آن هم رشد قندیل هاست.
بخش خشکی غار:به کونه مالان مشهوراست.که مرکب ازدو واژه است که به معنای سوراخی است که مردمی درآن سکنی گزیده باشند.روزگاری که سربازان روس درمهاباد مردم را قتل عام می کردندبه روستاییان اطراف نیزرحم نکرده ، به همین دلیل روستاییان نزدیک سهولان به این بخش غارپناه آورده ومدت ها درآن زندگی کرده اند.
همشهري آنلاين:
