شاعران ترك زبان

[melika]

على نظمى معروف به »نظمى تبريزى« يكى از غزلسرايان مشهور معاصر
است. وى به سال 1306 شمسى درشهر تبريز ديده به جهان گشود.
نظمى از 16سالگى شروع به سرودن شعر كرده و در محضر استادان بزرگى چون: ملك الشعراى بهار، محمد امين اديب طوسى و در آخر مدت 9 سال در محضر استاد عباسقلى خان وقايعى كه يكى از نوادر روزگار خود بود، تلمذ كرده است.
اين سراينده با اين كه اكنون 81 سال دارد ولى هنوز از سرودن شعر و تحقيق وتتبع دست برنداشته است وغزل هايش چنان شيرين ودل انگيز است كه گويى: يك جوان 22 ساله سربرآستانه معشوق گذاشته وغزل مى سرايد.
استاد نظمى درسرودن شعر ازسبك وشيوه سعدى پيروى مى كند ودراين امر يكى ازشعراى موفق به شمار مى رود.
از اين شاعر بلند پايه كتابهايى به چاپ رسيده كه از مشهورترين آنها ديوان غزليات وتذكره الشعراى منظوم ومنثور »دويست سخنور« را مى توان نام برد.
استاد نظمى درانواع شعر طبع آزمايى كرده ودر سرودن غزل شهرت به سزائى دارد. ‌ شعر در توصيف ايران از اشعار بياد ماندى وجاودان استاد محسوب مى شود:


درتوصيف ايران
ايران من اى ديار هوشنگ
اى مهركمال وفرّوفرهنگ
آنى تو كه عزت تو داده ست
برچهره روزگار مارنگ
آنى تو كه برخى از سلاطين
‌ ‌تسليم توكرد تاج واورنگ
نسوان تو مظهر وقارند
مردان توشير آهنين چنگ
دشمن زصلابت توديده ست
آنها كه نديد شيشه از سنگ
بدخواه تورا هميشه بوده ست
ميدان فراخ آرزو تنگ
گاهى زتوهركه دور باشد
دورم من ازاوهزار فرسنگ
هركس كه نگشت دوستدارت
از دوستى اش بود مرا ننگ
دامان توهست تا به چنگم
بردامن كس نمى زنم چنگ
باشد كه رخ توسير بينم
زآئينه دل زدوده ام زنگ
گرنيك بديدم ازتو ور بد
پيشانى من نديد آژنگ
»نظمى«مشتى زخاك پاكت
نفروخت به گوهرى گران سنگ
هرنغمه كه مى زنند اغيار
درگوش من است خارج آهنگ
ايرانى ام وفداى ايران
بامن سخنى مگوزافرنگ

 

[melika]

میرزا حسین کریمی مراغه‌ای شاعر معاصر آذربایجانی است.او متولد ۱۳۰۶ در روشت از روستاهای مراغه است. کریمی ادامه دهنده سبک سنتی و کلاسیک شعر بود و غالبا در اشعار طنز خود رسم و رسوم زمان خود را به باد انتقاد گرفته است. اکثر اشعار او هرچند به ترکی آذربایجانی سرود شده‌اند ولی به علت مقید بودن به سبک قدیم و اوزان شعری با تعبیرات و اصطلاحات عربی و فارسی بسیاری آمیختگی دارند. در عین حال قدرت و روانی طبع و دید بی نظیر طنز؛ از او در تاریخ طنز پردازان آذربایجان نمونه‌ای بی نظیر ساخته است، تا آن اندازه که در جمهوری آذربایجان یکی از ادبای آن دیار پایان نامه ی دکتری خود را چند سال پیش به بررسی اشعار او اختصاص داد.
کریمی مراغه‌ای در حال حاضر (۱۳۸۵) در شهر مراغه به زندگی و خلق آثار ادامه می دهد. کریمی مراغه‌ای در کنار اینکه طنز پرداز بزرگی است از عاشقان اهل بیت بوده و کتابهای نوحه‌ی او که از کتابهای طنز او بیشتر است، سالهاست در دیار آذربایجان صفا بخش عزاداریهای مردم بوده است. مجموعه های طنز او در شش جلد وبا عنوان "رنگارنگ" چاپ شده است.

 

[melika]

امير نظام‌الدين علي‌شير نوايي بزرگترين شاعر تركستان و از رجال پرآوازه‌ي قرن نهم هجري است كه در تاريخ 17 رمضان سال 844 قمري (1441 ميلادي) در شهر هرات، پايتخت تيموريان ديده به جهان گشود. پدرش امير غياث‌الدين كچگينه بهادر تركي جغتايي از خادمان دربار تيموري و مادرش دختر يكي از اميرزادگان كابل بود.
امير علي‌شير نوايي تحصيلات اوليه خود را در هرات گذرانيد؛ وي از همان دوران طفوليت رفيق و هم‌مكتبي حسين ميرزا بايقرا بود كه بعدها به عنوان آخرين سلطان تيموري بر تخت نشست.


پس از مرگ شاهرخ ميرزا (1447 ميلادي) و آشفتگي اوضاع خراسان خانواده‌ي علي‌شير خردسال به عراق عجم كوچيده و مدتي را در يزد و شيراز به سر بردند.
با آغاز حكومت ابوالقاسم بابر و بهبود نسبي اوضاع قلمرو تيموريان، امير كچگينه بهادر نيز به موطن خود بازگشته، ملازم دربار وي گرديد، هم در اين زمان بود كه امير علي‌شير نوايي پدر خود را از دست داد و تحصيلات خود را تحت حمايت‌هاي بيدريغ سلطان تيموري در شهر مشهد مقدس ادامه داد.
پس از مراجعت به هرات، علي‌شير اخلاص و ارادتي خاص به مولانا عبدالرحمن جامي ابراز داشت و روابط استاد و شاگردي آنها در هاله‌اي از رفاقت صميمانه استحكام و تجلي يافت.
آرامش اديب جوان در پايتخت تيموريان چندان ديري نپاييد. ابوسعيد تيموري، سلطان وقت به اين بهانه كه علي‌شير نوايي دوست و برادر رضاعي حسين ميرزا بايقراست – كه دعوي تاج و تخت را داشت- تمامي مايملك وي را مصادره و او را به شهر سمرقند تبعيد نمود. (1466 ميلادي) محيط سمرقند فرصتي را پيش آورد تا امير علي‌شير نوايي تحصيلات خود را در سطح عاليه ادامه دهد و در مجالس ادبي اين خطه از تجارب تركي‌سرايان اين شهر بهره‌مند گردد.
پس از مرگ ابوسعيد، سلطان حسين ميرزا بايقرا بر تخت نشست و فصل زريني در كتاب زندگي علي‌شير نوايي گشوده شد.
وي با تقديم قصيده‌اي به خدمت سلطان جديد تيموري و دوست ديرينه‌اش بار يافت و منصب امارت ديوان اعلي را از آن خود كرد. (1469 ميلادي) وي شخصي كاردان و طرف اعتماد و مشورت سلطان و ساير شاهزادگان تيموري بود و القاب نظام‌الدين، ركن‌السلطنه و … به او اعطا گرديد.
امير علي‌شير در دوران وزارت، علاوه بر كار تأليف و تصنيف، به اصلاح امور كشور و تلاش در جهت بهبود وضع زندگي رعايا و آباداني و عمران مملكت پرداخت و حمايت‌هاي كريمانه‌اي را از اهل فرهنگ و هنر به عمل آورد و الحق شهر هرات به پاس زحمات بي‌شائبه وي و سلطان معارف‌پرور تيموري حسين ميرزا – كه خود شاعري چيره‌دست در زبان تركي بود- به كانون فرهنگي و هنري اين عصر تبديل شد.
خدمات خالصانه‌ي امير و قرب بي‌حد و حصر وي در نزد سلطان وقت رشك و حسد گروهي را برانگيخت؛ دسيسه‌چيني‌هاي عناصر فاسد درباري باعث بدگماني سلطان نسبت به اين وزير صلاح‌انديش شد. لذا امير مشاغل درباري را ترك گفته (1476 ميلادي) در كسوت تصوف نقشبنديه به خدمت مراد خود مولانا عبدالرحمن جامي شتافت و به تهذيب نفس و تأليف آثار نفيس خود همت گماشت.
چندي بعد، امير علي‌شير دوباره به خدمت دربار فراخوانده شد (1479 ميلادي) و پس از امارت هرات، به حكومت استرآباد (گرگان فعلي) منصوب گرديد؛ اما ديگر بار از مشاغل دولتي رويگردان شده، به هرات مراجعت نمود و تا پايان عمر شريف خود به كار سرودن اشعار نغز و تأليف مصنفات خود اشتغال ورزيد.
مولانا جامي در سال 898 ق (1492 ميلادي) چشم از جهان فرو بست و نوايي در سوگ وي مرثيه‌اي سوزناك با مطلع:
هر دم از انجمن چرخ جفايي دگر است
هر يك از انجم او داغ بلايي دگر است
سروده است. وفات جامي، استاد و يگانه دوست جاني، نوايي را به گوشه تنهايي كشاند و اين دوران عزلت، فرصتي پيش آورد تا آثار درخشان خود را بازبيني نمايد، ديوان‌هايش را تقسيم‌بندي كند و براي كتابت آنها از خدمت خوشنويسان و نقاشان هنرمند و نامدار مكتب هرات بهره گيرد.
چراغ عمر پر بار شاعر سالخورده‌ي ترك در زمستان سخت سال 906 قمري به خاموشي گراييد. وي بر اثر بيماري در روز 12 جمادي‌الثاني اين سال دعوت حق را لبيك گفت. (1501 ميلادي) تمامي مردم هرات، سوگوار او بودند و بر جنازه وي در عيدگاه هرات نماز گزارده شد.
پيكر نوايي را در گنبد گوشه‌ي مدرسه «علي‌شير» هرات به خاك سپردند و آرامگاه وي تا حال حاضر قبله‌گاه شيفتگان زبان و ادب تركي است.