طاق بستان

[kuruš]

در شش کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در دامنه­ی کوه «پرو» چشمه‌ای است که احتمالا از زمان­های بسیار قدیم از محل فعلی از دل کوه می‌جوشیده است. در کنار این چشمه دو طاق در کوه کنده شده و تعدادی نقش برجسته در داخل آن دو طاق و یک نقش در بیرون طاق­ها از عهد ساسانی به یادگار مانده است. نقش بیرونی مربوط است به مراسم تاجگذاری اردشیر دوم که نماد اهورامزدا حلقه­ی سلطنت را به او اعطاء می‌کند.
داخل طاق بزرگ نقش برجسته­ی خسروپرویز سوار بر اسب خود «شبدیز» حجاری شده و در دو بدنه­ی طاق شکار خشکی و آبی شاه را به نمایش گذارده‌اند و داخل طاق کوچک شاپور دوم (شاپور ذوالاکتاف) و شاپور سوم، فرزندش در حالی که با دست­های خود قبضه­ی شمشیرشان را گرفته‌اند، نشان داده شده‌اند.
دیگر آثار مهم دوره­ی ساسانی عبارتند از :‌ «قصرشیرین»، «تپه گبری سرپل ذهاب»، «ایوان کرخه»، «حاجی آباد بندرعباس»، «پل شهرستان و محله جی، در اصفهان»، «تپه میل» ورامین، «کاخ سروستان» فارس،‌ «چال طرخان» شهر ری.
نقش برجسته‌های ساسانی در ایران عبارتند از : «نقش رستم»، «تنگ تنگاب»، فیروزآباد، «تنگ چوگان»، بیشابور کازرون، «طاق بستان»، کرمانشاه، «دارابگرد» فارس، «نقش رجب»،‌ تخت جمشید فارس، «خان تختی» سلماس.
کتیبه‌های مهم ساسانی به قرار زیرند :
کتیبه­ی شاپور اول بر بدنه­ی بنای کعبه زرتشت در نقش رستم
کتیبه­ی پایکولی در کردستان شمالی مرز بین ایران و عراق
کتیبه­ی طاق بستان
کتیبه­ی سرمشهد در جنوب کازرون
کتیبه­ی شاپور اول در حاجی‌آباد فارس
کتیبه­ی نقش رجب
کتیبه­ی پهلوی کوه مقصودآباد تخت جمشید فارس
کتیبه‌های پهلوی بالای «استودان»های کوه رحمت
کتیبه­ی حاجی‌آباد
گرم‌آباد
کتیبه پهلوی تنگ بُراقی (86)
ناگفته نماند که تمام این کتیبه‌ها بررسی، خوانده و چاپ شده‌اند.(87)