گفت و گو با دکتر محمدحسين صالحي سورمقي متخصص فارماکوگنوزي
منافع پوستي گلاب و آلوئه‌ورا
گفته مي‌شود برخي از مواد آثار قابل‌توجهي روي پوست دارند مثل گلاب که البته اين روزها جايگاه خود را ميان مردم به‌خصوص نسل جوان از دست داده و گياهان ديگري مثل آلوئه‌ورا جاي آن را پر کرده‌اند. آيا گلاب واقعا براي پوست مفيد است و آيا آلوئه‌ورا همان‌قدر که در مورد آن تبليغ مي‌شود، اثربخش است؟ براي دانستن نظر دکتر صالحي‌سورمقي، متخصص فارماکوگنوزي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران اين گفت?وگو را بخوانيد.
سلامت: آقاي دکتر! واقعا گلاب روي پوست اثر مثبت دارد؟
بله. گلاب ضدالتهاب، خنک‌کننده و نرم‌کننده پوست و يکي از بهترين پاک‌کننده‌ها و ماسک‌هاي طراوت‌دهنده پوست است. عمل پاک‌کردن پوست با گلاب را مي‌توان چند بار در روز به‌خصوص در شهرهاي با هواي آلوده انجام داد يا بعد از حمام که منافذ پوست بازتر هستند، از اين ماسک استفاده و پس از 20 دقيقه آن را پاک کرد. در اين صورت بهتر جذب مي‌شود و باعث تحريک گردش خون پوست خواهد شد و اثر ضدعفوني‌کننده و ضدالتهاب خود را بهتر روي پوست مي‌گذارد.
سلامت: براي هر پوستي مي‌توان از گلاب استفاده کرد؟
بله، اما براي پوست‌هاي چرب بهتر است از محصولات اسانس بهارنارنج استفاده کرد.
سلامت: استفاده از گلاب با توجه به اسانسي که دارد، براي چشم‌ها مضر نيست؟
خير، با وجودي که هميشه در مورد نزديک‌شدن و تماس اسانس‌ها با چشم هشدار داده مي‌شود، گلاب به عنوان شستشوي چشم و رفع خستگي و تازگي آن مي‌تواند مورد استفاده قرارگيرد. براي اين کار مي‌توان پارچه پنبه‌اي استريل (گازها يا باندهاي استريل که در پوشش قرار دارند و در داروخانه‌ها عرضه مي‌شوند)، به گلاب آغشته کرد و روي چشم‌ها قرار داد. همچنين در عفونت چشم مي‌توان از گلاب استريل براي شستشو و کاهش عفونت و درمان استفاده کرد.
سلامت: گلاب خوب را چگونه تشخيص دهيم؟
گلاب خوب بايد کاملا شفاف و عاري از هرگونه رسوب يا کدورت باشد. در صورتي که بوي پلاسيدگي از گلاب استشمام شود، بايد از مصرف آن خودداري کرد.
سلامت: آيا اين موضوع درست است که کاشف گلاب ايراني‌ها بوده‌اند؟
بله، در منابع جديد، تهيه گلاب از گل‌سرخ را براي اولين بار به ايرانيان نسبت مي‌دهند. همين منابع دانشمند بزرگ ايراني ابوعلي‌سينا را اولين تهيه‌‌کننده آب‌هاي مقطر معطر (عرقيات طبي) و استفاده از آنها در درمان بيماري‌هاي مي‌دانند.
سلامت: گلاب چه خواص ديگري دارد؟
مهم‌ترين آثار گزارش شده گلبرگ‌ها و رايحه (اسانس) و گلاب حاصل از گل سرخ، آثار ضداسهال، ضدالتهاب، ضد‌کرم‌آسکاريس، قابض، ضدنفخ، خلط‌آور، در مواردي مسهل و ملين، مقوي معده، ضدزخم و اشتها‌آور هستند. گلاب نوعي آرام‌بخش است و شايد به اين دليل است که در تهيه انواع غذاها از اين مايع معطر استفاده مي‌شود. گلاب تحريک‌کننده هورمون‌ها هم است و ميل جنسي را افزايش مي‌دهد. به علاوه، تا حدودي قاعدگي را تنظيم مي‌کند و خاصيت ضدتورم دارد. به دليل همين توصيه مي‌شود هنگام آفتاب‌سوختگي، از شربت آن يا به شکل موضعي استفاده کرد.
سلامت: برخلاف گذشته که مردم مرتب از گلاب استفاده مي‌کردند، امروز توجه بيشتر روي گياه آلوئه‌ورا و محصولات تهيه شده از آن است. آيا آلوئه‌ورا هم براي پوست خوب است؟
بله، محصولات مختلف خوراکي و موضعي مختلفي از آلوئه‌ورا به بازار ارائه شده‌اند که مي‌توان آنها را از داروخانه‌هاي معتبر تهيه و برحسب راهنماي همراه آنها استفاده کرد. از جمله فوايد گياه آلوئه‌ورا مي‌توان به مرطوب کردن پوست، درمان آفتاب‌سوختگي، زخم، سوختگي‌هاي معمولي و نرم‌کردن اگزماي زير چشم اشاره‌کرد. به علاوه، کرم‌هاي تهيه‌شده از ژل آن در تسکين پسوريازيس مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
سلامت: برگ‌هاي تازه گياه را در مراکز فروش و داروخانه‌ها مي‌توانيم تهيه کنيم. آيا ژل تازه اين گياه هم همين خواص را دارد؟
بله، براي استفاده از ژل آلوئه مي‌توان برگ‌هاي گياه را از محلي قطع کرد. در اين صورت در محل قطع شده ژل بي‌رنگ کاملا نمايان است. با فشردن برگ گوشتي گياه، ژل بيرون مي‌زند. مي‌توان از اين ژل مستقيما براي مرطوب کردن پوست، درمان آفتاب‌سوختگي، زخم، سوختگي‌هاي معمولي و نرم‌کردن اگزماي زير چشم استفاده کرد.
سلامت: اين ژل وقتي در معرض هوا مي‌ماند، سياه مي‌شود که نشانه فساد يا کاهش تاثير آن است؟
نه، اين ژل به مرور زمان و در معرض هوا تيره، قرمزرنگ و متمايل به سياه مي‌شود و دليل آن هم اکسيد شدنش است.
سلامت: کدام شيوه استفاده از آلوئه‌ورا تاثير بيشتري بر پوست دارد؟
مصرف خوراکي آن اثر موضعي ندارد اما بين مصرف کرم و ژل تازه نمي‌توان گفت کدام بهتر است. اين موضوع در درجه اول به فرمولاسيون هر کرم مربوط مي?شود. گاهي يک کرم بهتر از ژل تازه عمل مي‌کند و برعکس.
سلامت: آيا مصرف ژل تازه، براي نوع خاصي از پوست ممنوع نيست؟
نه، مصرف آن فقط براي کساني که به آن حساسيت نشان مي‌دهند، جايز نيست.
سلامت: برگ‌هاي آلوئه‌ورا را تا چند روز و در چه شرايطي مي‌توان نگهداري کرد؟
معمولا تاريخ انقضا و شيوه نگهداري و استفاده، روي برچسبي که به برگ متصل است، قيد مي‌کنند . برگ را حتما بايد از مراکز معتبر خريد و به تاريخ انقضاي آن توجه کرد.
سلامت: غير از تاثيرات پوستي، مصرف خوراکي اين برگ‌ها هم مفيد است؟
آثاري که براي اين گياه گزارش شده شامل آثار ضدآلرژي، ضدسرطان، ضدميکروب، ضدقارچ، ضدويروس، ضدآفتاب‌سوختگي، کاهش‌دهنده قندخون، کرم‌کش، مسهل، قاعده‌آور، ضدورم و مقوي کبد است.
سلامت: مصرف بيش از حد خوراکي آن مي‌تواند عارضه داشته باشد؟
بله، در استفاده از اين گياه بايد مراقب بود زيرا مصرف بيش از حد آن به صورت خوراکي (مصرف روزانه بيش از يک گرم به مدت طولاني)، ممکن است باعث به هم خوردن تعادل آب و الکتروليت‌ها و درنهايت كم‌آبي بدن، سقط جنين، زايمان زودرس، اسهال‌خوني و ضايعات کليوي شود زيرا خاصيت مسهلي آلوئه‌ورا باعث دفع بيش از حد آب بدن و در نتيجه بروز ضايعات كليوي و اسهال خوني مي‌شود. از آلوئه‌ورا نبايد در زمان تهوع، استفراغ، دردهاي شکمي، خون‌ريزي رکتال (مقعد) و ضعف شديد استفاده کرد.
سلامت: آلوئه‌ورا ايراني است؟
اين گياه بيشتر با نقاط گرم سازگاري خوبي دارد و بومي آفريقاست ولي در نقاط ديگر جهان از جمله آمريکا (نواحي تگزاس، فلوريدا و...)، غرب هندوستان، سواحل ونزوئلا، عربستان سعودي و در سال‌هاي اخير در ايران در مناطق شمال و غرب و گلخانه‌ها كشت مي‌شود. در ايران اين گياه علفي با نام فارسي «صبر زرد» و «شاخ بزي» شهرت داشته است و گونه‌هايي از آن در نواحي جنوبي، خشك و كويري رشد مي‌كند.
هفته نامه سلامت
منافع پوستي گلاب و آلوئه‌ورا
گفته مي‌شود برخي از مواد آثار قابل‌توجهي روي پوست دارند مثل گلاب که البته اين روزها جايگاه خود را ميان مردم به‌خصوص نسل جوان از دست داده و گياهان ديگري مثل آلوئه‌ورا جاي آن را پر کرده‌اند. آيا گلاب واقعا براي پوست مفيد است و آيا آلوئه‌ورا همان‌قدر که در مورد آن تبليغ مي‌شود، اثربخش است؟ براي دانستن نظر دکتر صالحي‌سورمقي، متخصص فارماکوگنوزي و استاد دانشگاه علوم پزشکي تهران اين گفت?وگو را بخوانيد.
سلامت: آقاي دکتر! واقعا گلاب روي پوست اثر مثبت دارد؟
بله. گلاب ضدالتهاب، خنک‌کننده و نرم‌کننده پوست و يکي از بهترين پاک‌کننده‌ها و ماسک‌هاي طراوت‌دهنده پوست است. عمل پاک‌کردن پوست با گلاب را مي‌توان چند بار در روز به‌خصوص در شهرهاي با هواي آلوده انجام داد يا بعد از حمام که منافذ پوست بازتر هستند، از اين ماسک استفاده و پس از 20 دقيقه آن را پاک کرد. در اين صورت بهتر جذب مي‌شود و باعث تحريک گردش خون پوست خواهد شد و اثر ضدعفوني‌کننده و ضدالتهاب خود را بهتر روي پوست مي‌گذارد.
سلامت: براي هر پوستي مي‌توان از گلاب استفاده کرد؟
بله، اما براي پوست‌هاي چرب بهتر است از محصولات اسانس بهارنارنج استفاده کرد.
سلامت: استفاده از گلاب با توجه به اسانسي که دارد، براي چشم‌ها مضر نيست؟
خير، با وجودي که هميشه در مورد نزديک‌شدن و تماس اسانس‌ها با چشم هشدار داده مي‌شود، گلاب به عنوان شستشوي چشم و رفع خستگي و تازگي آن مي‌تواند مورد استفاده قرارگيرد. براي اين کار مي‌توان پارچه پنبه‌اي استريل (گازها يا باندهاي استريل که در پوشش قرار دارند و در داروخانه‌ها عرضه مي‌شوند)، به گلاب آغشته کرد و روي چشم‌ها قرار داد. همچنين در عفونت چشم مي‌توان از گلاب استريل براي شستشو و کاهش عفونت و درمان استفاده کرد.
سلامت: گلاب خوب را چگونه تشخيص دهيم؟
گلاب خوب بايد کاملا شفاف و عاري از هرگونه رسوب يا کدورت باشد. در صورتي که بوي پلاسيدگي از گلاب استشمام شود، بايد از مصرف آن خودداري کرد.
سلامت: آيا اين موضوع درست است که کاشف گلاب ايراني‌ها بوده‌اند؟
بله، در منابع جديد، تهيه گلاب از گل‌سرخ را براي اولين بار به ايرانيان نسبت مي‌دهند. همين منابع دانشمند بزرگ ايراني ابوعلي‌سينا را اولين تهيه‌‌کننده آب‌هاي مقطر معطر (عرقيات طبي) و استفاده از آنها در درمان بيماري‌هاي مي‌دانند.
سلامت: گلاب چه خواص ديگري دارد؟
مهم‌ترين آثار گزارش شده گلبرگ‌ها و رايحه (اسانس) و گلاب حاصل از گل سرخ، آثار ضداسهال، ضدالتهاب، ضد‌کرم‌آسکاريس، قابض، ضدنفخ، خلط‌آور، در مواردي مسهل و ملين، مقوي معده، ضدزخم و اشتها‌آور هستند. گلاب نوعي آرام‌بخش است و شايد به اين دليل است که در تهيه انواع غذاها از اين مايع معطر استفاده مي‌شود. گلاب تحريک‌کننده هورمون‌ها هم است و ميل جنسي را افزايش مي‌دهد. به علاوه، تا حدودي قاعدگي را تنظيم مي‌کند و خاصيت ضدتورم دارد. به دليل همين توصيه مي‌شود هنگام آفتاب‌سوختگي، از شربت آن يا به شکل موضعي استفاده کرد.
سلامت: برخلاف گذشته که مردم مرتب از گلاب استفاده مي‌کردند، امروز توجه بيشتر روي گياه آلوئه‌ورا و محصولات تهيه شده از آن است. آيا آلوئه‌ورا هم براي پوست خوب است؟
بله، محصولات مختلف خوراکي و موضعي مختلفي از آلوئه‌ورا به بازار ارائه شده‌اند که مي‌توان آنها را از داروخانه‌هاي معتبر تهيه و برحسب راهنماي همراه آنها استفاده کرد. از جمله فوايد گياه آلوئه‌ورا مي‌توان به مرطوب کردن پوست، درمان آفتاب‌سوختگي، زخم، سوختگي‌هاي معمولي و نرم‌کردن اگزماي زير چشم اشاره‌کرد. به علاوه، کرم‌هاي تهيه‌شده از ژل آن در تسکين پسوريازيس مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
سلامت: برگ‌هاي تازه گياه را در مراکز فروش و داروخانه‌ها مي‌توانيم تهيه کنيم. آيا ژل تازه اين گياه هم همين خواص را دارد؟
بله، براي استفاده از ژل آلوئه مي‌توان برگ‌هاي گياه را از محلي قطع کرد. در اين صورت در محل قطع شده ژل بي‌رنگ کاملا نمايان است. با فشردن برگ گوشتي گياه، ژل بيرون مي‌زند. مي‌توان از اين ژل مستقيما براي مرطوب کردن پوست، درمان آفتاب‌سوختگي، زخم، سوختگي‌هاي معمولي و نرم‌کردن اگزماي زير چشم استفاده کرد.
سلامت: اين ژل وقتي در معرض هوا مي‌ماند، سياه مي‌شود که نشانه فساد يا کاهش تاثير آن است؟
نه، اين ژل به مرور زمان و در معرض هوا تيره، قرمزرنگ و متمايل به سياه مي‌شود و دليل آن هم اکسيد شدنش است.
سلامت: کدام شيوه استفاده از آلوئه‌ورا تاثير بيشتري بر پوست دارد؟
مصرف خوراکي آن اثر موضعي ندارد اما بين مصرف کرم و ژل تازه نمي‌توان گفت کدام بهتر است. اين موضوع در درجه اول به فرمولاسيون هر کرم مربوط مي?شود. گاهي يک کرم بهتر از ژل تازه عمل مي‌کند و برعکس.
سلامت: آيا مصرف ژل تازه، براي نوع خاصي از پوست ممنوع نيست؟
نه، مصرف آن فقط براي کساني که به آن حساسيت نشان مي‌دهند، جايز نيست.
سلامت: برگ‌هاي آلوئه‌ورا را تا چند روز و در چه شرايطي مي‌توان نگهداري کرد؟
معمولا تاريخ انقضا و شيوه نگهداري و استفاده، روي برچسبي که به برگ متصل است، قيد مي‌کنند . برگ را حتما بايد از مراکز معتبر خريد و به تاريخ انقضاي آن توجه کرد.
سلامت: غير از تاثيرات پوستي، مصرف خوراکي اين برگ‌ها هم مفيد است؟
آثاري که براي اين گياه گزارش شده شامل آثار ضدآلرژي، ضدسرطان، ضدميکروب، ضدقارچ، ضدويروس، ضدآفتاب‌سوختگي، کاهش‌دهنده قندخون، کرم‌کش، مسهل، قاعده‌آور، ضدورم و مقوي کبد است.
سلامت: مصرف بيش از حد خوراکي آن مي‌تواند عارضه داشته باشد؟
بله، در استفاده از اين گياه بايد مراقب بود زيرا مصرف بيش از حد آن به صورت خوراکي (مصرف روزانه بيش از يک گرم به مدت طولاني)، ممکن است باعث به هم خوردن تعادل آب و الکتروليت‌ها و درنهايت كم‌آبي بدن، سقط جنين، زايمان زودرس، اسهال‌خوني و ضايعات کليوي شود زيرا خاصيت مسهلي آلوئه‌ورا باعث دفع بيش از حد آب بدن و در نتيجه بروز ضايعات كليوي و اسهال خوني مي‌شود. از آلوئه‌ورا نبايد در زمان تهوع، استفراغ، دردهاي شکمي، خون‌ريزي رکتال (مقعد) و ضعف شديد استفاده کرد.
سلامت: آلوئه‌ورا ايراني است؟
اين گياه بيشتر با نقاط گرم سازگاري خوبي دارد و بومي آفريقاست ولي در نقاط ديگر جهان از جمله آمريکا (نواحي تگزاس، فلوريدا و...)، غرب هندوستان، سواحل ونزوئلا، عربستان سعودي و در سال‌هاي اخير در ايران در مناطق شمال و غرب و گلخانه‌ها كشت مي‌شود. در ايران اين گياه علفي با نام فارسي «صبر زرد» و «شاخ بزي» شهرت داشته است و گونه‌هايي از آن در نواحي جنوبي، خشك و كويري رشد مي‌كند.
هفته نامه سلامت