دکتر حسين پوستچي/فوق‌تخصص گوارش و کبد /عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران
هـپاتـيت چـاره دارد؟
ويروس بيماري‌هاي هپاتيت b و c از طريق خون انتقال مي‌يابد. ويروس هپاتيت b از مادر به جنين و در حين زايمان منتقل مي‌شود (انتقال عمودي). البته در حال حاضر ابتلا به هپاتيت از اين طريق کاهش يافته‌است زيرا امروزه تمام مادران باردار، غربالگري و در صورت ابتلا به هپاتيتb بيماري‌شان تشخيص داده‌مي‌شود و تحت درمان قرارمي‌گيرند. در اين حالت نوزاد بلافاصله پس از تولد ايمونوگلوبولين و واکسن هپاتيت b دريافت مي‌کند...
راه ديگر سرايت ويروس، تماس‌هاي جنسي يا تماس با خون آلوده به ويروس است (انتقال افقي) كه بيشتر در بزرگسالان رخ مي‌دهد. خوشبختانه هپاتيت b واکسن بسيار موثري دارد به همين دليل ابتلا به اين بيماري، از راه انتقال افقي به‌خصوص در نوجوانان زير 19 سال بسيار کم گزارش مي‌شود. البته ويروس ممکن است در افرادي که واکسينه نشده‌اند، از طريق رفتارهاي پرخطر مانند تماس‌هاي جنسي، تزريق موادمخدر، استفاده از سوزن‌هاي مشترک و تماس با خون يا سوزن آلوده به راحتي منتقل شود.
مهم‌ترين راه انتقال هپاتيت c خون است و از راه تماس جنسي و مادر به جنين، بسيار نادر گزارش شده‌است. بيشترين افرادي که به هپاتيت c مبتلا مي‌شوند، معتادان تزريقي هستند. استفاده از سوزن‌هاي مشترك و رعايت نكردن بهداشت فردي از عوامل موثر در ابتلا به اين بيماري است. مطالعه‌هاي زيادي نشان مي‌دهد اگر کسي موادمخدر را از روش‌هاي ديگري مانند خوردن يا استنشاق هم مصرف کند، همچنان در معرض خطر ابتلا به هپاتيت c خواهد بود زيرا توليدکنندگان موادمخدر عمدتا خودشان به اين ويروس آلوده‌اند و از آنجا که ويروس هپاتيت مدت زيادي در سطح خشک باقي مي‌ماند، مي‌تواند مصرف‌کنندگان را آلوده کند.
اصطلاحا به ويروس هپاتيت b و c، ويروس‌هاي «کبددوست» مي‌گويند. معمولا هر ويروس يا ميکروبي که وارد بدن مي‌شود، خاستگاه خاصي دارد مثلا ويروس فلج‌اطفال، سيستم عصبي، ويروس سرماخوردگي و آنفلوانزا، سيستم تنفسي فوقاني و ويروس هپاتيت b و c کبد را درگير مي‌کنند. ويروس هپاتيت b حتي با dna سلول‌هاي کبدي ترکيب و تکثير مي‌شود. ويروس‌هاي تکثيرشده در نهايت وارد سيستم گردش خون بدن مي‌شوند و خون فرد مبتلا را آلوده مي‌کنند. البته تا زماني که پوست زخمي نشود و خونريزي نکند، ويروس از بدن خارج نخواهد شد.
• اگر ويروس‌هاي هپاتيتb بيش از 6 ماه در بدن باقي بمانند و طي اين مدت سيستم ايمني بدن نتواند آنها را از بين ببرد، بيماري وارد فاز مزمن مي‌شود اما اگر قبل از 6 ماه، سيستم ايمني بدن موفق به از بين بردن ويروسها شود، مزمن نخواهد شد.
• مزمن شدن ويروس هپاتيت b، به پاسخ سيستم ايمني بدن و سن بيمار بستگي دارد. در صورتي كه ويروس هپاتيت b حول?وحوش تولد و حين زايمان از مادر به جنين منتقل شود، در 90 تا 95 درصد موارد مزمن خواهدشد زيرا در دوره نوزادي سيستم ايمني بدن به اندازه کافي قوي نيست و ويروس هپاتيت از بدن نوزاد پاک نخواهد شد. با افزايش سن، سيستم ايمني کامل‌تر مي‌شود و بدن پاسخ بهتري به دفع ويروس‌هاي هپاتيت b مي‌دهد؛ احتمال مزمن شدن بيماري، در سن 15 سالگي، 50 درصد و در افراد بالغ، 20 تا 30 درصد است اما در مورد هپاتيت c اينطور نيست و سيستم ايمني بدن در هر سني که باشد، قادر نيست ويروس‌هاي هپاتيت c را از بين ببرد، بنابراين در
75 درصد موارد بيماري به سمت مزمن شدن پيش مي‌رود و به درمان نياز دارد.
علايم بيماري هپاتيت با توجه به نوع آن متفاوت است. بيماري هپاتيت دوره کموني بين 45 تا 90 روز دارد؛ يعني 45 تا 90 روز پس از آنکه فرد به ويروس هپاتيت b آلوده شد، ممکن است دچار هپاتيت حاد شود و علايمي همچون زردي در بدن و چشم‌ها و حالتي شبيه سرماخوردگي و کوفتگي بدن داشته باشد. اين علايم گاهي در مبتلايان ظاهر مي‌شود و گاهي نه بنابراين اگر فردي شک کند که به هپاتيت مبتلا شده است يا نه، بايد آزمايش بدهد.
• تقريبا در يک درصد افراد مبتلا به هپاتيت b مزمن، بيماري طي يک سال خودبهخود بهبود مي‌يابد. اين اتفاق در مورد هپاتيت c نيز مي‌افتد اما نکته جالب اين است که ويروس هپاتيت c، 6 نوع ژنوتيپ مختلف دارد که از شماره 1 تا 6 نامگذاري شده‌اند. اگر فردي به ويروس شماره 1 آلوده شده باشد و پس از درمان، دوباره از موادمخدر تزريقي استفاده کند يا با ويروس تماس داشته باشد، ممکن است اين بار به ويروس شماره 2 يا 3 آلوده شود، اما در مورد هپاتيت b فرد آلوده پس از درمان ايمن مي‌شود و احتمال ابتلاي دوباره‌اش به اين بيماري وجود نخواهدداشت.
• بحث‌هاي زيادي در مورد بيمار مبتلا به بيماري هپاتيت b حاد وجود دارد. بيشتر پزشکان موافق درمان بيماران در اين مرحله نيستند زيرا در بيشتر موارد بيماري افراد بالغ خودبهخود بهبود پيدا مي‌کند اما در مواردي که بيماري برق‌آسا بروز مي‌کند، به درمان‌هاي نگهدارنده نياز است. متاسفانه در حال حاضر راهي براي ريشه‌کني هپاتيت b وجود ندارد، اما با تجويز داروهاي بسيار خوبي مي‌توان بيماري را تحت‌کنترل درآورد. بيماري هپاتيت c نيز بسيار خوب به درمان پاسخ مي‌دهد و با توجه به نوع ژنوتيپ ويروس بيماري درمان مي‌شود.
متاسفانه بسياري از افراد به دليل ناآگاهي، زماني كه متوجه ابتلا به اين بيماري مي‌شوند، به شدت مي‌ترسند. در حالي که سير بيماري، شديد و پرسرعت نيست و اتفاقا بسيار خوش‌خيم و طولاني‌مدت است. از هر 100 نفري که به ويروس هپاتيت b آلوده مي‌شوند، فقط 15 تا 20 نفر پس از 30 سال به سيروز کبدي مبتلا مي‌شوند. 75 تا 80 درصد بيماران تا آخر عمر بدون مشکل هستند و گاهي اصلا متوجه بيماري‌شان نميشوند. از 15 تا 20 نفري که به سيروزکبدي مبتلا شده‌اند، فقط 10 درصد آنها به سرطان کبد مبتلا خواهند شد. درنتيجه به همه بيماران مبتلا به هپاتيت توصيه مي‌کنم با اطلاع از بيماري‌شان، آرامش خود را حفظ کنند، نترسند و همواره تحت‌نظر فوق‌تخصصان گوارش يا متخصصان عفوني باشند. از آنجا كه نشناختن ويروس، راه‌هاي انتقال، راه‌هاي پيشگيري و سير بيماري باعث ايجاد مشکلاتي در خانواده‌ها مي‌شود، بهتر است با پزشک مشاوره کرد.
هفته نامه سلامت
هـپاتـيت چـاره دارد؟
ويروس بيماري‌هاي هپاتيت b و c از طريق خون انتقال مي‌يابد. ويروس هپاتيت b از مادر به جنين و در حين زايمان منتقل مي‌شود (انتقال عمودي). البته در حال حاضر ابتلا به هپاتيت از اين طريق کاهش يافته‌است زيرا امروزه تمام مادران باردار، غربالگري و در صورت ابتلا به هپاتيتb بيماري‌شان تشخيص داده‌مي‌شود و تحت درمان قرارمي‌گيرند. در اين حالت نوزاد بلافاصله پس از تولد ايمونوگلوبولين و واکسن هپاتيت b دريافت مي‌کند...
راه ديگر سرايت ويروس، تماس‌هاي جنسي يا تماس با خون آلوده به ويروس است (انتقال افقي) كه بيشتر در بزرگسالان رخ مي‌دهد. خوشبختانه هپاتيت b واکسن بسيار موثري دارد به همين دليل ابتلا به اين بيماري، از راه انتقال افقي به‌خصوص در نوجوانان زير 19 سال بسيار کم گزارش مي‌شود. البته ويروس ممکن است در افرادي که واکسينه نشده‌اند، از طريق رفتارهاي پرخطر مانند تماس‌هاي جنسي، تزريق موادمخدر، استفاده از سوزن‌هاي مشترک و تماس با خون يا سوزن آلوده به راحتي منتقل شود.
مهم‌ترين راه انتقال هپاتيت c خون است و از راه تماس جنسي و مادر به جنين، بسيار نادر گزارش شده‌است. بيشترين افرادي که به هپاتيت c مبتلا مي‌شوند، معتادان تزريقي هستند. استفاده از سوزن‌هاي مشترك و رعايت نكردن بهداشت فردي از عوامل موثر در ابتلا به اين بيماري است. مطالعه‌هاي زيادي نشان مي‌دهد اگر کسي موادمخدر را از روش‌هاي ديگري مانند خوردن يا استنشاق هم مصرف کند، همچنان در معرض خطر ابتلا به هپاتيت c خواهد بود زيرا توليدکنندگان موادمخدر عمدتا خودشان به اين ويروس آلوده‌اند و از آنجا که ويروس هپاتيت مدت زيادي در سطح خشک باقي مي‌ماند، مي‌تواند مصرف‌کنندگان را آلوده کند.
اصطلاحا به ويروس هپاتيت b و c، ويروس‌هاي «کبددوست» مي‌گويند. معمولا هر ويروس يا ميکروبي که وارد بدن مي‌شود، خاستگاه خاصي دارد مثلا ويروس فلج‌اطفال، سيستم عصبي، ويروس سرماخوردگي و آنفلوانزا، سيستم تنفسي فوقاني و ويروس هپاتيت b و c کبد را درگير مي‌کنند. ويروس هپاتيت b حتي با dna سلول‌هاي کبدي ترکيب و تکثير مي‌شود. ويروس‌هاي تکثيرشده در نهايت وارد سيستم گردش خون بدن مي‌شوند و خون فرد مبتلا را آلوده مي‌کنند. البته تا زماني که پوست زخمي نشود و خونريزي نکند، ويروس از بدن خارج نخواهد شد.
• اگر ويروس‌هاي هپاتيتb بيش از 6 ماه در بدن باقي بمانند و طي اين مدت سيستم ايمني بدن نتواند آنها را از بين ببرد، بيماري وارد فاز مزمن مي‌شود اما اگر قبل از 6 ماه، سيستم ايمني بدن موفق به از بين بردن ويروسها شود، مزمن نخواهد شد.
• مزمن شدن ويروس هپاتيت b، به پاسخ سيستم ايمني بدن و سن بيمار بستگي دارد. در صورتي كه ويروس هپاتيت b حول?وحوش تولد و حين زايمان از مادر به جنين منتقل شود، در 90 تا 95 درصد موارد مزمن خواهدشد زيرا در دوره نوزادي سيستم ايمني بدن به اندازه کافي قوي نيست و ويروس هپاتيت از بدن نوزاد پاک نخواهد شد. با افزايش سن، سيستم ايمني کامل‌تر مي‌شود و بدن پاسخ بهتري به دفع ويروس‌هاي هپاتيت b مي‌دهد؛ احتمال مزمن شدن بيماري، در سن 15 سالگي، 50 درصد و در افراد بالغ، 20 تا 30 درصد است اما در مورد هپاتيت c اينطور نيست و سيستم ايمني بدن در هر سني که باشد، قادر نيست ويروس‌هاي هپاتيت c را از بين ببرد، بنابراين در
75 درصد موارد بيماري به سمت مزمن شدن پيش مي‌رود و به درمان نياز دارد.
علايم بيماري هپاتيت با توجه به نوع آن متفاوت است. بيماري هپاتيت دوره کموني بين 45 تا 90 روز دارد؛ يعني 45 تا 90 روز پس از آنکه فرد به ويروس هپاتيت b آلوده شد، ممکن است دچار هپاتيت حاد شود و علايمي همچون زردي در بدن و چشم‌ها و حالتي شبيه سرماخوردگي و کوفتگي بدن داشته باشد. اين علايم گاهي در مبتلايان ظاهر مي‌شود و گاهي نه بنابراين اگر فردي شک کند که به هپاتيت مبتلا شده است يا نه، بايد آزمايش بدهد.
• تقريبا در يک درصد افراد مبتلا به هپاتيت b مزمن، بيماري طي يک سال خودبهخود بهبود مي‌يابد. اين اتفاق در مورد هپاتيت c نيز مي‌افتد اما نکته جالب اين است که ويروس هپاتيت c، 6 نوع ژنوتيپ مختلف دارد که از شماره 1 تا 6 نامگذاري شده‌اند. اگر فردي به ويروس شماره 1 آلوده شده باشد و پس از درمان، دوباره از موادمخدر تزريقي استفاده کند يا با ويروس تماس داشته باشد، ممکن است اين بار به ويروس شماره 2 يا 3 آلوده شود، اما در مورد هپاتيت b فرد آلوده پس از درمان ايمن مي‌شود و احتمال ابتلاي دوباره‌اش به اين بيماري وجود نخواهدداشت.
• بحث‌هاي زيادي در مورد بيمار مبتلا به بيماري هپاتيت b حاد وجود دارد. بيشتر پزشکان موافق درمان بيماران در اين مرحله نيستند زيرا در بيشتر موارد بيماري افراد بالغ خودبهخود بهبود پيدا مي‌کند اما در مواردي که بيماري برق‌آسا بروز مي‌کند، به درمان‌هاي نگهدارنده نياز است. متاسفانه در حال حاضر راهي براي ريشه‌کني هپاتيت b وجود ندارد، اما با تجويز داروهاي بسيار خوبي مي‌توان بيماري را تحت‌کنترل درآورد. بيماري هپاتيت c نيز بسيار خوب به درمان پاسخ مي‌دهد و با توجه به نوع ژنوتيپ ويروس بيماري درمان مي‌شود.
متاسفانه بسياري از افراد به دليل ناآگاهي، زماني كه متوجه ابتلا به اين بيماري مي‌شوند، به شدت مي‌ترسند. در حالي که سير بيماري، شديد و پرسرعت نيست و اتفاقا بسيار خوش‌خيم و طولاني‌مدت است. از هر 100 نفري که به ويروس هپاتيت b آلوده مي‌شوند، فقط 15 تا 20 نفر پس از 30 سال به سيروز کبدي مبتلا مي‌شوند. 75 تا 80 درصد بيماران تا آخر عمر بدون مشکل هستند و گاهي اصلا متوجه بيماري‌شان نميشوند. از 15 تا 20 نفري که به سيروزکبدي مبتلا شده‌اند، فقط 10 درصد آنها به سرطان کبد مبتلا خواهند شد. درنتيجه به همه بيماران مبتلا به هپاتيت توصيه مي‌کنم با اطلاع از بيماري‌شان، آرامش خود را حفظ کنند، نترسند و همواره تحت‌نظر فوق‌تخصصان گوارش يا متخصصان عفوني باشند. از آنجا كه نشناختن ويروس، راه‌هاي انتقال، راه‌هاي پيشگيري و سير بيماري باعث ايجاد مشکلاتي در خانواده‌ها مي‌شود، بهتر است با پزشک مشاوره کرد.
هفته نامه سلامت