• توجه: در صورتی که از کاربران قدیمی ایران انجمن هستید و امکان ورود به سایت را ندارید، میتوانید با آیدی altin_admin@ در تلگرام تماس حاصل نمایید.

پياده نمودن نقشه (نقشه خواني)

*pooneh*

متخصص بخش سینما،تلویزیون و تئاتر

پس از بافت ساده اول قالي (ساده بافي كناره قالي) بافت حاشيه باريك (طره‌ها) شروع مي شود. اين مرحله به بعد از روي نقشه و برابر تعداد گره ها و خانه شمارهاي نقشه قالي بافته مي شود.

همان طوري كه در بحث رجشمار و تهيه نقشه قالي اشاره شد كاغذ نقشه قالي به صورت شطرنجي بوده و از خانه هاي مربع شكل كوچك تشكيل شده كه هر خانه معرف يك گره و يا يك ريشه است و براي سهولت در امر شمارش و نقشه خواني خانه هاي كوچك را در دسته هاي 100 تايي در مربع هاي بزرگتر كه هر ضلع آن 10 خانه كوچك است (10×10) مشخص نموده اند. در موقع بافت و شروع به نقشه خواني و زدن ريشه ها برابر نقشه عمل مي شود.

براي شروع بافت از روي نقشه و به اصطلاح پياده كردن نقشه ابتدا از وسط چله ها و يا از سمت راست و يا سمت چپ شروع به زدن گره يا ريشه با شمارش از روي نقشه نموده و مطابق رنگ در رج افقي نقشه به چله ها به شيوه فارسي و يا تركي گره مي زنند، به طور مثال چنانچه نقطه هاي منظور شده در نقشه از راست به چپ در اولين رج 100 نقطه باشد، 20 نقطه سرمه اي، 10 نقطه لاكي، 30 نقطه كرم، 20 نقطه سبز و 20نقطه آبي در بافت قالي نيز از راست به چپ به ترتيب 20 گره به رنگ سرمه اي، 10 گره به رنگ لاكي، 30 گره به رنگ كرم، 20 گره به رنگ سبز و 20 گره به رنگ آبي بافته مي شود و سرتاسر چله ها در عرض قالي به همين شكل در يك رج گره ها زده مي شود. سپس پودهاي ضخيم و نازك برابر روشهاي قبلي داده مي شود و شيرازه نيز بافته و مجدداً رج دوم را نيز برابر رج دوم نقشه به طريق گفته شده بافته مي شود. اين عمل تا پايان بافت قالي ادامه خواهد داشت. بايد توجه داشت كه برابر رنگ هر نقطه در نقشه در روي چله ها گره زده شود و اگر جابجا گره زده شود غلط بافي در قالي بوجود مي آيد.

در بافت از روي نقشه در بعضي از مناطق مثل كرمان و يزد يك استادكار رنگهاي هر نقطه در نقشه را با صداي بلند و با لهجه زيباي محلي در قالب شعري زمزمه مي كند و همه بافندگان به همان ترتيب نقشه بافي مي نمايند و گاهي نيز اگر دو نفر بافنده در دو طرف قالي مشغول بافتن باشند و نقشه دو نيمه قالي قرينه باشد يكنفررنگ را خوانده و هر دو همزمان نقشه بافي مي نمايند. همان طوري كه گفته شد در منطقه آذربايجان نقشه هاي قالي رنگ آميزي نمي شود و بجاي آن، رنگها شماره گذاري و بافنده برابر شماره رنگها اقدام به نقشه بافي مي نمايد.

نكته مهم كه بايد به آن توجه داشت حالتهاي نقشه است. نقشه قالي همان طوري كه در بحث تهيه نقشه به آن اشاره شد به حالتهاي 4/1،2/1، سراسري يا واگيره اي هستند. اگر نقشه به حالت 2/1 يا 4/1 باشد تعداد گره لازم در يك رج برابر با دو برابر تعداد خانه هاي كوچك در يك رديف عرضي نقشه مي باشد. بنابراين بافت نيمه اول و دوم عرض قالي نسبت به هم قرينه خواهند بود. در حالت 2/1 تقارن مذكور تا آخرين مرحله بافت ادامه دارد و ليكن در حالت 4/1 از نيمه دوم نيز بافت به صورت قرينه نسبت به نيمه اول طولي تكرار مي گردد. اگر نقشه سراسري باشد بافت گره ها همانند نقشه انجام مي شود. در مورد نقشه واگيره‌اي (تكراري) به تعداد واگيره هايي كه در عرض و طول قالي نياز است متناسب با ابعاد قالي و با منظور نمودن اندازه حاشيه ها، واگيره ها به تعداد لازم (در عرض و طول قالي) و در حالت تقارن تكرار مي شود. در جاهاي خالي نقشه كه طراح آن را ادامه نداده، چون به صورت قرينه و يا تقارن بوده و حالت واگيره را داشته طراح و يا نقاش از تكرار آن در نقشه خودداري مي نمايد. مثل طرح طره ها و يا حاشيه ها در عرض و طول نقشه كه به صورت كوتاه و نمونه در نقشه عنوان شده و قاليباف واگيره آنها را به صورت قرينه و يا تقارن در تمام قالي به تعداد لازم تكرار مي نمايد.

در ادامه بافت ،سليقه بافنده در كنترل كيفيت بافت مهم است. به اين صورت كه هر 5/6 ويا 7 ساتيمتر از اندازه طولي كه بافته مي شود بايد رجهاي بافته شده شمارش شود و اگر با رجشمار و يا رجهاي نقشه مطابقت داشت قالي مطلوب بافته شده ولي اگر تعداد رجهاي بافته شده در اندازه فوق كمتر از رجهاي نقشه باشد قالي به اصطلاح درشت آمده و بالا زده و يا اگر تعداد بيشتري در همين اندازه بافته شده قالي اصطلاحاً‌ ريز آمده و كوتاه نشسته است. در اين گونه موارد معمولاً‌ با كم و يا زياد كردن يك لاي نخ به پود ضخيم و يا تعويض متريك خامه عيب فوق را بر طرف مي نمايند. لازم به ذكر است در كل قالي اگر 5 تا 10 سانتيمتر به نسبت اندازه طول بالا زده باشد ايرادي ندارد چون پس از بريدن معمولاً به همين اندازه قالي خود را جمع مي نمايد.
 
بالا