موقعیت جغرافیایی :
معدن مس قلعه زری در مجاورت ده قلعه زری و در فاصله ۱۸۰ کیلومتری جنوب غرب بیرجند قرار دارد. این معدن دارای مختصات ?۵۷و ?۵۸ طول جغرافیایی و ۴۸?و ?۳۱ عرض جغرافیایی بوده و در حاشیه شرقی لوت مرکزی ایران واقع شده‌است. بلندترین نقطه آن ۱۵۳۹ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و راه اصلی ارتباطی معدن با شهرستان بیرجند جاده‌ای است که ۳۶ کیلومتر ابتدای آن( تا شهر خوسف ) آسفالت بوده و ۱۴۴ کیلومتر دیگر خاکی می‌باشد و در مسیر آن روستاهای نسبتا بزرگ هومند، سرچاه و بصیران قرار می‌گیرد.
نمایی از کارخانه فرآوری ماده معدنی در قلعه زری
زمین شناسی:
نوار آتشفشانی –نفوذی شمال غرب ده سلم شامل ترادف ضخیمی از سنگهای آتشفشانی ائوسن است که با روند شمالی –جنوبی در حاشیه شمالی بلوک لوت به سوی شمال گسترش داشته و توسط توده های گرانیتوئیدی الیگوسن قطع شده اند.محلولهای هیدروترمال حاصل از فعالیتهای این توده ها منجر به تشکیل کانی سازی مس همراه با طلا در سیستم های شکستگی سنگ های آتشفشانی به صورت رگه های سیلیسی سولفیدی طلادار گردیده که بارزترین آن کانسار رگه ای مس و طلادار قلعه زری است.رگه اصلی معدن دارای طول ۲۰۰۰ متر و ضخامت ۳ تا ۵ متر است که کانسنگ در حال بهره برداری آن در عمق ۳۰۰ متری دارای ۲% مس و حدود ۵/۰ گرم در تن طلا است .کنسانتره ۲۴ % مس اینکانسار دارای ۱۷ گرم در تن طلا می باشد.
کانه‌زایی در این معدن از نوع رگه‌ای گرمابی بوده که در امتداد شکستگیهای بزرگ و کوچک با روند غالب NW_SE در داخل سنگهای آتشفشانی پالئوژن که بطور عمده شامل آندزیت‌ها و سنگهای آذرآواری که از نظر ژئوشیمیایی دارای ماهیت کالکوآلکالن-شوشونیتی و متعلق به قوس‌های حاشیه قاره( نوع آند ) می‌باشند صورت پذیرفته‌است. شکستگیهای مذکور معبر مناسبی برای حرکت سیال کانه‌زا بوده و در اثر خردشدگی شدید سنگهای منطقه بخصوص در مجاورت گسله‌های بزرگ، سنگهای درونگیر تحت تاثیر سیال فوق‌الذکر و همچنین آبهای جاری و سیالات گرمابی بعدی، بشدت دگرسان گردیده‌است.
فعالیتهای اکتشافی انجام شده: نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی نمونه‌هایی که بصورت سیستماتیک در امتداد مقاطع افقی( عمود بررگه ) و قائم( در اعماق مختلف رگه معدنی ) انجام شده، علاوه بر تعیین عناصر موجود در سنگ معدن، حاکی از عیار نسبتا بالای طلا و نقره در رگه‌های معدنی می‌باشد. این نتایج همچنین ارتباط نزدیک عناصر مس، آهن و روی را از یک سو و سرب، بیسموت و نقره را از سوی دیگر نشان می‌دهد. عنصر طلا الگوی پراکندگی جداگانه‌ای نشان می‌دهد که این امر می‌تواند بدلیل متفاوت بودن سیال کانه‌زای آن باشد.
مقاطع صیقلی تهیه‌شده از نمونه‌های این معدن وجود کانه‌های اکسیدی و کربناتی مس و آهن را در بخش اکسیدان، کانه‌های ثانویه مس بخصوص:بورنیت، کوولیت، دیژنیت و مس خالص را در بخش‌های سوپرژن و کانه‌های هماتیت، پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت، آیکینیک، ماتیلدیت و بیسموتیت را در بخش هیپوژن نشان می‌دهد.
یافته‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی حکایت از آن دارد که کانی‌زایی در معدن رگه‌ای و گرمابی قلعه زری احتمالا در اثر عملکرد سیالات ناشی از یک توده ژرف اسیدی-حدواسط صورت پذیرفته است.
منبع : پایگاه ملی داده ها
معدن مس قلعه زری در مجاورت ده قلعه زری و در فاصله ۱۸۰ کیلومتری جنوب غرب بیرجند قرار دارد. این معدن دارای مختصات ?۵۷و ?۵۸ طول جغرافیایی و ۴۸?و ?۳۱ عرض جغرافیایی بوده و در حاشیه شرقی لوت مرکزی ایران واقع شده‌است. بلندترین نقطه آن ۱۵۳۹ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و راه اصلی ارتباطی معدن با شهرستان بیرجند جاده‌ای است که ۳۶ کیلومتر ابتدای آن( تا شهر خوسف ) آسفالت بوده و ۱۴۴ کیلومتر دیگر خاکی می‌باشد و در مسیر آن روستاهای نسبتا بزرگ هومند، سرچاه و بصیران قرار می‌گیرد.
نمایی از کارخانه فرآوری ماده معدنی در قلعه زری
زمین شناسی:
نوار آتشفشانی –نفوذی شمال غرب ده سلم شامل ترادف ضخیمی از سنگهای آتشفشانی ائوسن است که با روند شمالی –جنوبی در حاشیه شمالی بلوک لوت به سوی شمال گسترش داشته و توسط توده های گرانیتوئیدی الیگوسن قطع شده اند.محلولهای هیدروترمال حاصل از فعالیتهای این توده ها منجر به تشکیل کانی سازی مس همراه با طلا در سیستم های شکستگی سنگ های آتشفشانی به صورت رگه های سیلیسی سولفیدی طلادار گردیده که بارزترین آن کانسار رگه ای مس و طلادار قلعه زری است.رگه اصلی معدن دارای طول ۲۰۰۰ متر و ضخامت ۳ تا ۵ متر است که کانسنگ در حال بهره برداری آن در عمق ۳۰۰ متری دارای ۲% مس و حدود ۵/۰ گرم در تن طلا است .کنسانتره ۲۴ % مس اینکانسار دارای ۱۷ گرم در تن طلا می باشد.
کانه‌زایی در این معدن از نوع رگه‌ای گرمابی بوده که در امتداد شکستگیهای بزرگ و کوچک با روند غالب NW_SE در داخل سنگهای آتشفشانی پالئوژن که بطور عمده شامل آندزیت‌ها و سنگهای آذرآواری که از نظر ژئوشیمیایی دارای ماهیت کالکوآلکالن-شوشونیتی و متعلق به قوس‌های حاشیه قاره( نوع آند ) می‌باشند صورت پذیرفته‌است. شکستگیهای مذکور معبر مناسبی برای حرکت سیال کانه‌زا بوده و در اثر خردشدگی شدید سنگهای منطقه بخصوص در مجاورت گسله‌های بزرگ، سنگهای درونگیر تحت تاثیر سیال فوق‌الذکر و همچنین آبهای جاری و سیالات گرمابی بعدی، بشدت دگرسان گردیده‌است.
فعالیتهای اکتشافی انجام شده: نتایج حاصل از تجزیه شیمیایی نمونه‌هایی که بصورت سیستماتیک در امتداد مقاطع افقی( عمود بررگه ) و قائم( در اعماق مختلف رگه معدنی ) انجام شده، علاوه بر تعیین عناصر موجود در سنگ معدن، حاکی از عیار نسبتا بالای طلا و نقره در رگه‌های معدنی می‌باشد. این نتایج همچنین ارتباط نزدیک عناصر مس، آهن و روی را از یک سو و سرب، بیسموت و نقره را از سوی دیگر نشان می‌دهد. عنصر طلا الگوی پراکندگی جداگانه‌ای نشان می‌دهد که این امر می‌تواند بدلیل متفاوت بودن سیال کانه‌زای آن باشد.
مقاطع صیقلی تهیه‌شده از نمونه‌های این معدن وجود کانه‌های اکسیدی و کربناتی مس و آهن را در بخش اکسیدان، کانه‌های ثانویه مس بخصوص:بورنیت، کوولیت، دیژنیت و مس خالص را در بخش‌های سوپرژن و کانه‌های هماتیت، پیریت، کالکوپیریت، اسفالریت، آیکینیک، ماتیلدیت و بیسموتیت را در بخش هیپوژن نشان می‌دهد.
یافته‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی حکایت از آن دارد که کانی‌زایی در معدن رگه‌ای و گرمابی قلعه زری احتمالا در اثر عملکرد سیالات ناشی از یک توده ژرف اسیدی-حدواسط صورت پذیرفته است.
منبع : پایگاه ملی داده ها